غروب ملکه

واکنش‌های جهانی به درگذشت الیزابت دوم بعد از هفتاد سال سلطنت

در نخستین واکنش بین‌المللی، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در توئیتی نوشت: «اعلیحضرت ملکه الیزابت دوم، تجسم اتحاد بریتانیا برای 70 سال بود. او را دوست فرانسه به یاد دارم.» جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده و جیل بایدن، بانوی اول، گفت که ملکه «بیش از یک پادشاه بود. او یک دوره را تعریف کرد.» او گفت: «در دنیایی که دائماً تغییر می‌کند، او حضوری پایدار و مایه آرامش و افتخار برای نسل‌های بریتانیایی بود، از جمله بسیاری از کسانی که هرگز کشورشان را بدون او نشناخته‌اند. ملکه الیزابت دوم مردم را در سراسر کشورهای مشترک‌المنافع متحد کرد. هفت دهه سلطنت تاریخ‌ساز او شاهد دوران پیشرفت بی‌سابقه بشری و حرکت رو به جلو کرامت انسانی بود. او اولین پادشاه بریتانیا بود که مردم در سراسر جهان می‌توانستند ارتباط شخصی و فوری با او احساس کنند - چه او را به عنوان یک شاهزاده خانم جوان از رادیو شنیدند که با بچه‌های بریتانیا صحبت می‌کرد یا برای تاج‌گذاری او دور تلویزیون‌هایشان جمع شدند. یا آخرین سخنرانی کریسمس یا جشن پلاتینی او را در تلفن‌هایشان تماشا کردند و او نیز به نوبه خود تمام زندگی خود را وقف خدمت آنها کرد.» ترودو، نخست وزیر کانادا از او به عنوان دیربازترین فرمانروای کانادا یاد کرد. لیز تراس، نخست‌وزیر جدید انگلیس گفت که «مرگ ملکه شوک بزرگی برای ملت و جهان است.» تراس گفت که ملکه «صخره‌ای بود که بریتانیای مدرن بر روی آن ساخته شد و کشور ما تحت سلطنت او شکوفا شد». تاج امروز به پادشاه چارلز سوم می‌رسد. تراس گفت: «امروز تاج به... پادشاه جدید ما... اعلیحضرت پادشاه چارلز سوم می‌رسد.» باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده، گفت: «من و میشل به اندازه کافی خوش‌شانس بودیم که با اعلیحضرت آشنا شدیم و او برای ما ارزش زیادی داشت. زمانی که ما به عنوان رئیس‌جمهور و بانوی اول شروع به گذراندن زندگی خود کرده بودیم، او با آغوش باز و سخاوت فوق‌العاده از ما در صحنه جهانی استقبال کرد. بارها و بارها از گرمای او، روشی که او با راحتی با مردم برخورد می‌کرد و اینکه چگونه طنز و جذابیت قابل توجه خود را به لحظاتی باشکوه و عظمت گره می‌زد، شگفت‌زده می‌شدیم. مانند بسیاری دیگر، من و میشل از اینکه شاهد رهبری فداکارانه اعلیحضرت بودیم، سپاسگزاریم و از میراث خدمات عمومی باوقار و خستگی‌ناپذیر او متحیریم. افکار ما با خانواده او و مردم بریتانیا در این زمان سخت است.» دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا هم در پیام تسلیت خود از ملکه الیزابت به‌عنوان فردی یاد کرد که هرگز در زندگی خود مرتکب اشتباه نشد. نیکولا استورجن، اولین وزیر اسکاتلند نیز به ملکه ادای احترام کرده و در توئیتی نوشت: «مرگ اعلیحضرت، ملکه الیزابت لحظه‌ای عمیقا غم‌انگیز برای بریتانیا، کشورهای مشترک‌المنافع و جهان است. زندگی او با فداکاری و خدمات فوق‌العاده همراه بود. من از طرف مردم اسکاتلند عمیق‌ترین تسلیت خود را به پادشاه و خانواده سلطنتی اعلام می‌کنم.» اولاف شولتس، صدراعظم آلمان نیز گفت: «ما برای درگذشت ملکه الیزابت دوم، عزادار هستیم. او یک الگو و الهام‌بخش برای میلیون‌ها نفر بود، همچنین در آلمان. تعهد او به آشتی آلمان و بریتانیا پس از وحشت جنگ جهانی دوم فراموش نشده باقی خواهد ماند. دلتنگ او خواهیم شد، حداقل برای طنز فوق‌العاده‌اش.»

قلمرو الیزابت دوم چه کشورهایی بودند؟

سلطنت ملکه الیزابت دوم تا حد زیادی موجب کاهش نفوذ جهانی بریتانیا شد؛ زمانی امپراتوری‌‌ای بود که جهان را تسخیر می‌‌کرد و حالا به کشوری با اقتصاد متوسط تبدیل شده است. ردپای سلطنت الیزابت‌دوم در دورانی که ملکه بود، به‌‌طرز چشمگیری کاهش یافت، اما در زمان درگذشتش، او همچنان رئیس دولت بریتانیا و 14 کشور یا قلمروی مشترک‌‌المنافع بود؛ از کانادا و جامائیکا گرفته تا استرالیا و نیوزیلند. الیزابت دوم در مراسم تاج‌‌گذاری خود در سال 1953 ملکه هفت کشور مستقل بریتانیا، کانادا، استرالیا، نیوزیلند، آفریقای‌جنوبی، پاکستان و سیلون که بعدها به سریلانکا تغییر نام داد، بود. با سرعت گرفتنِ استعمارزدایی و تبدیل شدن مستعمره‌‌ها و وابستگانِ بریتانیا به قلمروهای جدید مشترک‌‌المنافع، این تعداد افزایش یافت. برخی تصمیم گرفتند که او را به‌‌عنوان رئیس حکومت حفظ کنند، برخی دیگر نه. در جایی که او ملکه باقی ماند، نقشش بیشتر تشریفاتی بود و وظایفش توسط یکی از فرمانداران کل (کسی که از سوی ملکه تعیین می‌‌شد و عملا به عنوان رئیس دولت عمل می‌‌کرد) انجام می‌‌شد. او ملکه هر کشوری بود که به‌‌تازگی استقلال پیدا می‌‌کرد. او در زمان مرگش، رئیس حکومت‌‌های آنتیگوا و باربودا، استرالیا، باهاما، بلیز، کانادا، گرانادا، جامائیکا، نیوزیلند، پاپوآ گینه‌نو، سنت کیتس و نویس، سنت لوسیا، سنت وینسنت و گرنادین‌‌ها، جزایر سلیمان، تووالو و بریتانیا بود. این کشورها از 54 دولت مشترک‌‌المنافع که پیوندهای تاریخی با بریتانیا دارند اما لزوما ملکه را به‌‌عنوان رئیس حکومت انتخاب نکرده‌‌اند، متمایز هستند. او در اوج، در سال‌‌های 1983 و 1987 به‌‌طور هم‌‌زمان ملکه 18 کشور بود. از آن زمان، فیجی (1987)، موریس (1992) و باربادوس (2021) به جمهوری تبدیل شدند. هنگامی که رودزیا - زیمبابوه امروز- در سال 1965 به‌‌طور یکجانبه استقلال خود را از بریتانیا اعلام کرد و پیش از اعلام خود به‌‌عنوان جمهوری با رئیس‌‌جمهور در سال 1970، وفاداری خود را به ملکه اعلام کرد؛ گرچه وضعیت آن در سطح بین‌‌المللی هیچ‌‌گاه به‌‌رسمیت شناخته نشد. برای او ملکه نیوزیلند بودن به معنای آن بود که رئیس حکومت جزایر کوک و نیو هم هست؛ دولت‌‌های وابسته‌‌ای که بخش بزرگ‌‌تری از قلمروی نیوزیلند را تشکیل می‌‌دهند. بریتانیا دارای 14 قلمروی ماورای بحری است که او بر آنها هم حکومت کرده بود؛ از جمله برمودا، جزایر فالکلند، جبل‌‌الطارق و قلمرو جنوبگان بریتانیا. کوتاه‌‌ترین دوران سلطنت او در کنیا، تانگانیکا - که حالا بخش بزرگی از تانزانیا را تشکیل می‌‌دهند- و اوگاندا بود که هرکدام دقیقا یک سال طول کشید که از بریتانیا استقلال یابند تا به جمهوری تبدیل شوند. در دوران سلطنت او، هشت همه‌‌پرسی برای جمهوری‌‌شدن برگزار شد که سه مورد از آنها به تصویب رسید: غنا (1960)، آفریقای جنوبی (1960) و گامبیا (1970). باربادوس بدون آنکه همه‌‌پرسی برگزار کند، اعلام جمهوری کرد. همه‌‌پرسی‌‌هایی که به تصویب نرسید، اولینش در گامبیا (1965)، دو رفراندوم در تووالو (1986 و 2008)، استرالیا (1999) و سنت وینسنت و گرنادین‌‌ها (2009) بود.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید