تغییرات در اوکراین:
وزارت خارجه کم اثرتر می‌شود؟
در فوریه ۲۰۲۴، با برکناری والری زالوژنی، فرمانده کل نیروهای مسلح اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین اشاره‌ای به تغییرات گسترده‌تر داشت. تیم رئیس‌جمهور به‌سرعت به مسائل ارتش رسیدگی کرد، اما ماه‌ها طول کشید تا تغییرات در بخش غیرنظامی دولت انجام شود.
در بهار، بسیاری از متحدان قدیمی زلنسکی با افرادی که به آندری یرماک، رئیس دفتر زلنسکی نزدیک بودند، جایگزین شدند. با این حال، برکناری وزرا از جمله دمیترو کولبا وزیر امور خارجه در ماه سپتامبر آغاز شد.
با وجود بسیاری از برکناری‌ها، نکته قابل‌توجه این است که دنیس اشمیهال همچنان به‌عنوان نخست‌وزیر باقی مانده است. او از مارس ۲۰۲۰ در این سمت بوده است، و با وجود شایعات مکرر مبنی بر اینکه قرار است برکنار شود، توانسته جایگاه خود را حفظ کند.
راز ماندگاری اشمیهال در این مقام ساده است: او یک تکنوکرات کم‌سروصدا است که به راحتی می‌پذیرد در زمان جنگ، دولت اوکراین باید در خدمت رئیس‌جمهور باشد و کارهای مدنظر او را به دقت انجام دهد. امروز در کی‌یف هیچ نشانه‌ای از تنش میان رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر دیده نمی‌شود، درحالی‌که دفاتر آن‌ها برای بخش زیادی از تاریخ پس از استقلال اوکراین در تقابل بوده‌اند. بنابراین، جای تعجب نیست که زلنسکی باز هم از برکناری یک تکنوکرات وفادار و آزمایش‌شده که جاه‌طلبی سیاسی ندارد، خودداری کرده، به‌ویژه با توجه به اینکه منابع انسانی برای انتخاب بسیار محدود است.
آندری سیبیها، که تاکنون معاون اول وزیر امور خارجه بود، جایگزین کولبا، رئیس سابق خود شده است. الکساندر کامیشین نیز عملاً ارتقا یافته و از وزیر صنایع استراتژیک به مشاور رئیس‌جمهور تبدیل شده است. وزارت صنایع استراتژیک اکنون تحت مدیریت هرمان سمتانین، مدیر مجتمع دفاعی دولتی اوکروبورون‌پروم قرار دارد. ویتالی کووال، رئیس صندوق اموال دولتی، به‌عنوان وزیر کشاورزی منصوب شده است.
تنها رستیسلاو شرما، مشاور اقتصادی زلنسکی که به سوءمدیریت وضعیت انرژی متهم شده بود، اخراج شده است. شاید چشمگیرترین برکناری، دیمیترو کولبا به‌عنوان وزیر امور خارجه بود؛ او که در مارس ۲۰۲۰ منصوب شد و هدایت تلاش‌های دفتر ریاست‌جمهوری در نفوذ تدریجی به سیاست خارجی را برعهده داشت اما به تدریج تحت کنترل شخصی یرماک قرار گرفت. این روزها، یرماک پشت تقریباً هر ابتکار سیاست خارجی اوکراین قرار دارد.
وزارت امور خارجه به قدری تضعیف شده که حتی در سفرهای بین‌المللی زلنسکی نیز اغلب خارج از حلقه تصمیم‌گیری قرار می‌گیرد و سفارت‌های اوکراین شکایت می‌کنند که به «آژانس تبلیغاتی و دفتر فروش بلیط» رئیس‌جمهور تنزل یافته‌اند. تعداد بیشتری از دیپلمات‌های حرفه‌ای نیز در حال استعفا هستند.
علاوه بر این، تیم زلنسکی اصرار دارد که سفیران اوکراین موضعی محکم و تهاجمی مانند آندری ملنیک، سفیر سابق در آلمان و معاون کنونی وزیر امور خارجه که اکنون در برزیل مستقر است، اتخاذ کنند. در واقع، یکی از دلایل نارضایتی رئیس‌جمهور از کولبا، کم‌کاری او در پیگیری موضوع تأمین تسلیحات برای اوکراین بود.
آندری سیبیها که از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱ به عنوان سفیر اوکراین در ترکیه خدمت کرده، بی‌شک یک دیپلمات باتجربه است. نکته حیاتی این است که او سپس به‌عنوان معاون رئیس دفتر زلنسکی تا آوریل ۲۰۲۴ تحت مدیریت یرماک کار کرد. در این مقام، سیبیها معمار تصمیم بحث‌برانگیز عدم صدور اسناد رسمی برای مردان اوکراینی در سن خدمت سربازی که در خارج از کشور هستند، شد.
بازگشت سیبیها به وزارت امور خارجه به‌عنوان معاون اول وزیر در آوریل گذشته، نشانه‌ای از برکناری قریب‌الوقوع کولبا و تسلط کامل دفتر ریاست‌جمهوری بر سیاست خارجی بود. تنها احتمال واکنش منفی از سوی تماس‌های طولانی‌مدت کولبا در واشنگتن مانع از جایگزینی فوری او با سیبیها شد. پنج ماه بعد، با مشغول شدن کاخ سفید به انتخابات ریاست‌جمهوری نوامبر، زلنسکی کولبا را اخراج کرد که این آخرین نشانه از کاهش نیاز او به در نظر گرفتن نظرات متحدان اوکراین بود. در غیاب انتخابات، برای زلنسکی، انتصابات در حال حاضر تقریباً تنها راه برای نشان دادن تغییر به اوکراینی‌ها و دلگرمی دادن به آن‌ها است.
اما اثر این کار، تمرکز بیشتر و تثبیت انحصار قدرت در دفتر ریاست‌جمهوری است، فرآیندی که قبل از تهاجم آغاز شد اما در زمان جنگ با عمیق‌تر شدن اعتماد رئیس‌جمهور به افراد به‌جای نهادها سرعت گرفته است.
