بریکس و مسئله دلارزدایی

بریکس که متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است، اخیراً با الحاق ایران، مصر، اتیوپی و امارات متحده عربی گسترش یافته است. این اتحادیه به‌دنبال ایجاد یک سیستم مالی جایگزین برای نظام فعلی است که تحت سلطه دلار آمریکا قرار دارد.

در راستای راهبرد «دلارزدایی» و جایگزینی دلار به عنوان ارز غالب در معاملات مالی بین‌المللی، بحث‌های پیرامون ایجاد یک ارز مشترک برای کشورهای بریکس قوت گرفته است. جنگ تجاری آمریکا با چین و همچنین تحریم‌هایی که این کشور علیه چین و روسیه اعمال کرده، انگیزه اصلی این مباحثات به شمار می‌رود.

اگرچه رسانه‌های آمریکایی توجه زیادی به گسترش همکاری‌های نظامی و سیاسی در جریان اجلاس سران بین رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، و رئیس‌جمهور چین، شی‌جین‌پینگ، در اوایل این ماه در پکن داشتند، اما مسائل مالی نیز در دستور کار این اجلاس از جایگاه مهمی برخوردار بود.

هیئت روس شامل وزیر دفاع جدید پوتین، آندری بلوسوف بود. انتصاب بلوسوف به این باور دامن زده که او به هماهنگی بهتر اقتصاد روسیه با نیازهای استراتژیک ارتش کمک خواهد کرد. در این سفر، آنتون سیلوآنوف، وزیر دارایی روسیه، و الویرا نبیولینا، رئیس بانک مرکزی نیز حضور داشتند. حضور نبیولینا قابل توجه است، چراکه او به‌طور معمول پوتین را در سفرهای خارجی همراهی نمی‌کند. با این حال، حضور او برای هر گونه بحثی در مورد راه‌های دور زدن تحریم‌ها و علاقه مسکو به کاهش وابستگی به دلار، حیاتی بود.

همچنین قابل ذکر است که پوتین به افزایش حدود ۲۵ درصدی حجم تجارت بین دو کشور در سال ۲۰۲۳ اشاره کرد که به بیش از ۲۲۷ میلیارد دلار رسید. وی همچنین علاقه‌مند بود تاکید کند که ۹۰ درصد تجارت دوجانبه بین دو کشور به روبل و یا یوان انجام می‌شود.

به واقع، احتمالاً تصادفی نبود که در جریان سفر پوتین، اعلام شد که پکن در مجموع ۵۳/۳میلیارد دلار اوراق خزانه‌داری و اوراق قرضه دولتی آمریکا را در سه ماهه اول فروخته است، این براساس محاسباتی است که از آخرین داده‌های وزارت خزانه‌داری ایالات متحده به دست آمده است. این ارقام بر تعهد مستمر چین به کاهش وابستگی به دلار تأکید می‌کند.

تا مارس ۲۰۲۴، بیش از نیمی (۵۲/۹درصد) از پرداخت‌های چین با یوآن انجام شد، درحالی‌که ۴۲/۸درصد با دلار آمریکا تسویه شد. علاوه بر این، طبق داده‌های منتشرشده توسط بانک خلق چین، ذخایر طلای چین در سه ماهه اول سال ۲۰۲۴ به ۲۲۶۴.۸۷ تن رسید که نسبت به ۲۲۳۵.۳۹ تن در سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است. این رقم دو برابر میزان خرید طلا در پنج سال گذشته است.

اعضای بریکس هنوز ارز خاص خود را ایجاد نکرده‌اند، با این حال، طبق گفته یوری اوشاکوف، از مقام‌های ارشد کرملین در مارس ۲۰۲۴، یک سیستم پرداخت مبتنی بر بلاکچین در میان اعضای بریکس در حال کار است. این سیستم پرداخت که با عنوان پل بریکس شناخته می‌شود، سیستم‌های مالی کشورهای عضو را با استفاده از درگاه‌های پرداخت برای تسویه‌حساب با ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی به هم متصل می‌کند.

در حالت ایده‌آل، یک ارز مخصوص کشورهای بریکس به این کشورها اجازه می‌دهد تا ضمن رقابت با نظام مالی بین‌المللی موجود، استقلال اقتصادی خود را تثبیت کنند. سیستم فعلی تحت سلطه دلار آمریکا است که حدود ۹۰ درصد از کل معاملات ارزی را تشکیل می‌دهد.

در صورت موفقیت، ایجاد یک سیستم رقابتی می‌تواند به‌ویژه برای کشورهای جنوب جهانی جذاب باشد و امیدوارم که سیاستگذاران ایالات متحده را بر آن دارد تا در مورد استفاده از تحریم‌ها به عنوان ابزار فشار در سیاست خارجی، به‌ویژه با توجه به محیط داخلی فعلی تحت فشار تورم و بدهی ملی رو به رشد، خویشتن‌داری بیشتری به خرج دهند.