بلژیک رئیس دوره‌‏ای اتحادیه اروپا شد

رضا حقیقی

کارشناس مسائل اروپا

بلژیک برای سیزدهمین بار ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا را به عهده گرفت. «محافظت از شهروندان»، «تقویت اقتصاد» و «آماده شدن برای آینده» شعار بروکسل برای مسئولیت شش‌ماهه‌ای است که پایتخت اروپا از اول ژانویه 2024 (یازدهم دی‌ماه1402) به عهده گرفته و دهم تیرماه سال آینده نیز موعد آن به پایان خواهد رسید. توجه به شعارهای رئیس دوره‌ای اتحادیه اروپا از این جهت حائز اهمیت است که به‌نوعی مهمترین و جدیدترین اولویت‌ها و چالش‌های اروپای یکپارچه را به تصویر می‌کشد. تضمین امنیت و رفاه شهروندان اروپایی، امنیت مرزها، حفاظت از دموکراسی و حاکمیت قانون، اروپای واحد و حمایت از اوکراین و نهایتاً تقویت خدمات اجتماعی و بهداشتی به مردم، اولویت‌هایی است که در چارچوب شعار اول: «محافظت از شهروندان اروپایی» معنا پیدا می‌کند. برای گزاره دوم یعنی «تقویت اقتصاد»، رقابت در سطح جهانی، چالش اقتصاد سبز و دیجیتال به‌زعم رهبران بروکسل اولویت دارند و در خصوص گزاره «آماده شدن برای آینده»، انجام اصلاحات بودجه‌ای و نهادی با توجه به چشم‌انداز توسعه اتحادیه در یک افق بلندمدت و عضوگیری جدید، مدنظر رئیس دوره‌ای نیمه نخست سال 2024 است.

در سال جدید میلادی، ریاست دوره‌ای بلژیک مقارن با دهمین انتخابات پارلمان اروپاست که از ششم تا نهم ماه ژوئن (20-17 خردادماه 1403) برگزار خواهد شد. بر این اساس بروکسل تلاش خواهد کرد تا پایان ماه آوریل و پیش از اتمام دوره پارلمان کنونی، موضوعات مهمی چون پیمان اروپایی مهاجرت و پناهندگی، قانون صنعت صفر خالص در توافق سبز، برنامه اقدام دموکراسی اروپا، اصلاح بازار الکتریسیته و.. را به سامان برساند.

رئیس دوره‌ای اتحادیه اروپا وفق قانون، نشست‌های تخصصی وزرای 27 کشور عضو در حوزه‌های مختلفی چون: کشاورزی و شیلات، محیط زیست، اقتصاد و امور مالی، حمل‌ونقل، ارتباطات و انرژی را مدیریت می‌کند. تنها در سه حوزه: امور خارجه، دفاع و همکاری‌های توسعه‌ای، جلسات به ریاست نماینده عالی سیاست خارجی (آقای جوزف بورل) تشکیل می‌شود.

برنامه بلژیک برای ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا روی «شش حوزه موضوعی» تمرکز دارد که البته اجمالاً در بالا به آنها اشاره شد. این شش حوزه با عناوین: دفاع از حاکمیت قانون، دموکراسی و وحدت، افزایش رقابت‌پذیری، گذار به اقتصاد سبز و عادلانه، توجه به رفاه و خدمات اجتماعی، بهداشت شهروندان اتحادیه اروپا، محافظت از مرزها و توجه به چشم‌انداز «اروپای جهانی» تعریف شده‌‌اند. بروکسل به تصویب استراتژی 5 ساله اتحادیه اروپا (2029-2024) نیز در دوره ریاست خود، توجه ویژه‌ای خواهد داشت.

رئیس جدید دوره‌ای اتحادیه اروپا در برنامه مدون تعریف‌شده و در ذیل عنوان: حاکمیت قانون دموکراسی و وحدت، برای توانمندسازی و مشارکت بیشتر جوانان در مسائل مبتلابه اتحادیه و تمرکز بر مؤلفه‌های «آموزش»، «آزادی رسانه‌ها» و «تکثرگرایی» اهمیت ویژه‌ای قائل است. همچنین از کشورهایی که افق پیوستن به اتحادیه اروپا را مدنظر دارند، حمایت خواهد کرد.

ایجاد شرایط برابر رقابتی برای شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEs) و اولویت دادن به سیاست‌های صنعتی در برنامه بروکسل مورد تاکید است. در این رابطه به دو متغیر: توسعه فناوری‌های جدید از جمله «هوش مصنوعی» و «واقعیت‌های ژئوپلیتیکی در حال تحول» اشاره شده است. «انسجام‌بخشی به سیاست‌ها» برای بهبود شرایط کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری و توجه به «تحقیق، توسعه و نوآوری» به‌عنوان پیشران سیاست‌ها و اولویت‌ها در دستور کار بروکسل خواهد بود.

در بخش گذار سبز و عادلانه برای اتحادیه اروپا، تغییرات آب و هوایی، آلودگی، از دست رفتن تنوع زیستی، منابع انرژی (حامل‌های انرژی تجدیدپذیر در راستای اقتصاد سبز) و مدیریت پایدار آب، مؤلفه‌هایی هستند که در پیگیری سیاست‌های اتحادیه اروپا در کانون توجه رئیس دوره‌ای قرار دارند.

در حوزه بهداشت، تمرکز بروکسل بر «تقویت دیالوگ» میان اعضاء در خصوص ترویج تحرک عادلانه نیروی کار در سطح اتحادیه، برابری جنسیتی و سلامت روان و بهداشت کار است و تلاش برای «امنیت عرضه دارو» و دسترسی شهروندان به «داروهای مقرون‌به‌صرفه» و رسیدگی به «نیازهای پزشکی» در سیاست‌های رئیس دوره‌ای برجسته شده است. بلژیک به سیاست‌های مربوط به «تامین مسکن شهروندان» توجه ویژه‌ای خواهد داشت.

برای شاخصه «حفاظت از مردم و مرزها» آنچه بیشتر در برنامه بروکسل خودنمایی می‌کند، رسیدگی به پرونده‌های باقیمانده مربوط به قانون جدید مهاجرت و پناهندگی اتحادیه اروپاست؛ به‌نحوی‌که همبستگی و مسئولیت‌پذیری بین اعضا را تقویت کند و برای مهاجرین نیز شفافیت قانونی به ارمغان آورد. توسعه استراتژی دفاعی اروپا نیز در ذیل این عنوان مورد اشاره قرار گرفته است.

در چارچوب سیاست «ترویج اروپای جهانی»، ریاست دوره‌ای نگران چالش فزاینده برای سیستم چندجانبه و نظم بین‌المللی ناشی از رویارویی‌های ژئوپلیتیکی است که برای قاره اروپا بازگشت جنگ را هشدار می‌دهد. برای این چالش، بلژیک بسیج توانمندی‌های اقتصادی، دفاعی، امنیتی، ارائه کمک‌های بشردوستانه و تقویت گفت‌وگوها در این راستا را دنبال می‌کند و به استقلال و بالا بردن ظرفیت بازسازی سریع و تطبیق یافتن کشورهای عضو اتحادیه با مشکلات می‌اندیشد.

در مجموع ریاست دوره‌ای بلژیک در حالی آغاز می‌شود که این کشور خود را در معرض «تبعات» رویدادهایی چون: جنگ اوکراین، پاندمی کووید 19، بحران انرژی (به‌ویژه نشأت‌گرفته از جنگ روسیه –اوکراین و تعارض منافع با مسکو)، داده‌های غلط، تغییرات آب و هوایی و دست آخر، بحران اخیر خاورمیانه و جنگ غزه می‌بیند و سیاست‌های خود را بایستی با لحاظ نمودن این رویدادها راهبری کند.