ماموریت نجات زمین در دوبی

دانشمندان می‌گویند که دولت‌ها باید با فوریت بیشتری برای کنترل گرمایش جهانی اقدام کنند. چقدر احتمال می‌رود که پیشرفت خاصی در این زمینه در اجلاس آب‌وهوایی COP28 در امارات متحده عربی به‌دست آید؟

در اجلاس آب‌وهوای سازمان ملل متحد امسال که قرار است از 30 نوامبر تا 12 دسامبر برگزار شود، رهبران جهان تعهدات خود را برای کاهش انتشار کربن در پایان سالی که با رویدادهای آب‌وهوایی رکوردشکنی خاصی داشتند، بررسی خواهند کرد. افزایش چشمگیر بودجه مبارزه با تغییرات اقلیمی و تسریع گذار انرژی از انرژی‌های فسیلی به انرژی‌های پاک،  در دستور کار قرار خواهد گرفت زیرا جهان در تلاش برای مدیریت افزایش دما و بلایای طبیعی در مقطعی تاریخی قرار گرفته است.

چه کشورهایی در COP28 شرکت می‌کنند؟

پیش‌بینی می‌شود نشست سالانه کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد تغییرات اقلیمی که به‌عنوان کنفرانس اعضا یا COP شناخته می‌شود، بزرگترین نشستی باشد که تاکنون انجام شده است. کشور میزبان، امارات متحده عربی، انتظار دارد که بیش از هفتاد هزار شرکت‌کننده در COP28 حضور یابند. شرکت‌کنندگان شامل مقامات دولتی، رهبران شرکت‌های تجاری و مالی، نمایندگان جامعه جوانان، هیئت‌هایی از جوامع بومی و لابی‌گران و نمایندگان شرکت‌های تولید سوخت فسیلی خواهند بود که حضور فزاینده‌ای در این نشست‌ها داشته‌اند. در COP27 که سال گذشته در شرم‌الشیخ مصر، برگزار شد، نمایندگان شرکت‌های تولید سوخت‌های فسیلی بیش از تعداد هیئت‌های هر کشوری بودند. تغییرات اخیر در روند ثبت‌نام اجلاس COP اکنون از شرکت‌کنندگان می‌خواهد که در مورد رابطه‌شان با سازمان‌هایی که نمایندگی می‌کنند توضیح دهند چراکه برخی از گروه‌های ناظر معتقدند که این اقدام گامی کوچک به سوی شفافیت است. جان‌کری، فرستاده آمریکا در امور تغییرات اقلیمی و ژی‌ژنهوا، نماینده ویژه چین در امور تغییرات اقلیمی نیز در این مذاکرات شرکت خواهند کرد. این دو به نمایندگی از دو کشوری که بزرگ‌ترین تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای در جهان هستند، در اجلاس امارات شرکت خواهند کرد. پیش از برگزاری نشست همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوسیه (APEC) در ماه نوامبر، ایالات متحده و چین توافق کردند که تعهدات خود را برای کاهش انتشار متان و سایر گازهای گلخانه‌ای تسریع کرده و کارگروه همکاری در زمینه تغییرات اقلیمی را از سر بگیرند. کارشناسان می‌گویند چالش‌های کنونی در روابط ایالات متحده و چین، می‌تواند چالش‌هایی در توافق‌نامه‌های تغییرات اقلیمی در COP28 ایجاد ‌کند.

COP28 در دوبی و به ریاست سلطان احمدالجابر، مدیرعامل شرکت نفت دولتی امارات برگزار می‌شود. امارات متحده عربی قصد دارد خود را به‌عنوان یک رهبر در مبارزه با تغییرات اقلیمی به جهان بشناساند، اما این کشور به دلیل عدم اتخاذ موضع قاطعانه‌تر در مورد «حذف تدریجی» استفاده از سوخت‌های فسیلی با انتقاد مواجه است. الجابر گفته است که به معترضان این سیاست‌ها، اجازه ورود به کشور داده خواهد شد اما بسیاری از فعالان همچنان نگران خطر بازداشت خودسرانه هستند. به گفته گروه خانه آزادی که کار نظارت بر حقوق بشر را برعهده دارد و در ایالات متحده مستقر است، امارات متحده عربی به دلیل محدودیت در آزادی‌های مدنی و عدم برخورداری شهروندانش از حقوق سیاسی، کشوری «آزاد نیست».

دستور کار اجلاس چیست؟

اجلاس امسال بازتاب نتیجه‌گیری اولین سرمایه‌گذاری جهانی، ارزیابی طولانی‌مدت دوساله در پیشرفت به‌سوی تعهدات توافقنامه تغییرات اقلیمی پاریس در سال 2015 خواهد بود. کشورها قصد دارند صندوق ضرر و زیان ایجادشده در اجلاس سال گذشته را عملیاتی کنند. این صندوق قرار است کمک‌های مالی اساسی را به کشورهای آسیب‌پذیر در برابر آسیب‌های تغییرات اقلیمی ارائه دهد.

گذار انرژی

ائتلافی متشکل از بیش از شصت کشور به رهبری ایالات متحده و اتحادیه اروپا به‌دنبال تعهدی است که ظرفیت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر جهانی را تا سال 2030 سه برابر می‌کند و در عین حال با بخش‌های صنعتی که انتشار زیاد کربن دارند، همکاری می‌کند تا فناوری کربن‌زدایی را در ساختار خود توسعه دهند. این هماهنگی شامل گسترش استفاده از هیدروژن کم‌کربن، تسریع در توسعه روند جذب و ذخیره کربن و به صفر رساندن انتشار متان است.

امور مالی تغییرات اقلیمی

فقدان سرمایه‌گذاری‌های حیاتی همچنان مانع بزرگی برای اقدامات مبارزه با تغییرات اقلیمی است. در اجلاس COP27 در سال گذشته، کشورها توافق کردند تا سال 2050 به انتشار صفر کربن برسند. این هدفی است که سازمان ملل می‌گوید برای محقق‌شدنش نیازمند به 4 تا 6 تریلیون دلار سرمایه‌گذاری در هر سال تا سال 2030 است و این پول باید در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر و سرمایه‌گذاری زیرساختی مرتبط هزینه شود. درحالی‌که نیمه اول سال 2023 شاهد افزایش 22درصدی (در مجموع 358 میلیارد دلار) سرمایه‌گذاری در این بخش بودیم اما در مقایسه با آغاز سال گذشته، هنوز راه زیادی در پیش است و سرمایه‌گذاری به‌هیچ‌وجه کافی نبوده است. از دیگر اهداف این کنفرانس، بسیج بانک‌های توسعه چندجانبه برای افزایش انگیزه برای سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی در پروژه‌های مرتبط با تغییرات اقلیمی، بهبود پاسخگویی و اقدامات مرتبط به پایبندی بخش خصوصی برای دستیابی به تعهدات انتشار صفر کربن است.

سازگاری و تاب‌آوری در قبال تغییرات اقلیمی

ایجاد انعطاف‌پذیری اقلیمی و تثبیت توسعه پایدار در کشورهای کم‌درآمد، مانند تعهد به مبارزه با ازدست‌رفتن تنوع زیستی و اتخاذ روش‌های کشاورزی پایدار، یکی دیگر از موضوعات اساسی در COP28 خواهد بود. اگرچه چندین کشور اروپایی در ابتدا متعهد شدند در مجموع حدود 300 میلیون دلار به صندوق ضرر و زیان پرداخت می‌کنند اما اجلاس امسال قصد دارد بسیاری از جزئیات حل‌نشده این صندوق، از جمله اینکه چه کسی و چگونه آن را تامین مالی خواهد کرد، حل کند. مسئله دیگر این است که کدام کشورها واجد شرایط دسترسی به حمایت صندوق خواهند بود. هدف این اجلاس همچنین عملیاتی کردن هدف جهانی سازگاری و تاب‌آوری اقلیمی است. این هدف، چارچوبی است که  طی توافقنامه پاریس برای سنجش پیشرفت کشورها در جهت سازگاری با تغییرات اقلیمی ایجاد شد. فراگیر بودن اجلاس با تکیه بر ایجاد «نماینده جوانان» در COP27، که نقش‌اش بازتاب دادن صدای جوانان در بحث‌های اقلیمی بود، صورت گرفت. کنفرانس امسال از نمایندگان جوانان کشورهای جزیره‌ای و کشورهای کم‌درآمد برای حضور دعوت کرده است. جوانان، رهبران بومی و محلی و زنان و سایر اقلیت‌های جنسیتی اغلب در سازمان‌های بزرگ چندجانبه کمتر نمایندگی می‌شوند اما واقعیت این است که این بخش از جوامع در اثر تغییرات اقلیمی آسیب‌پذیرتر بوده و اغلب به حاشیه رانده شده‌اند.

یافته‌های جدید علمی چه می‌گویند؟

یافته‌های فنی جدید که در سپتامبر 2023 منتشر شد، نشان داد که دولت‌های جهان از مسیر تلاش‌های خود برای دستیابی به اهداف کاهش انتشار کربن که در توافق‌نامه پاریس در سال 2015 تعیین شده است، خارج شده‌اند.

با گرم شدن 5/1درجه‌ای دمای کره زمین، بیشتر نقاط جهان احتمالاً شاهد افزایش سرسام‌آور سطح دریاها، بروز خشکسالی‌ها و سیلاب‌های بی‌سابقه و تلفات گسترده گونه‌های زیستی خواهند بود.

این آمار به این معناست که کشورها باید در اقدامات و اهداف خود بسیار جدی عمل کنند تا به انتشار صفر کربن تا سال 2050 دست یابند. کارشناسان می‌گویند رسیدن به این هدف مستلزم کاهش حداقل 43درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان تا پایان این دهه و محقق کردن این هدف مستلزم به دست آمدن یک نتیجه بی‌سابقه، به‌ویژه در کشورهای صنعتی است. اینها کشورهایی هستند که انتشار گازهای گلخانه‌ای در آنها همچنان در حال افزایش است.

چه انتظاری از اجلاس امسال می‌رود؟

به لحاظ تاریخی، هر اجلاس آب‌وهوایی با تعیین پروتکل‌ها، تدوین توافق‌نامه‌ها یا قطعنامه‌های رسمی از سوی هر کشوری به پایان می‌رسد. به‌عنوان مثال، در COP21، کشورها توافقنامه پاریس 2015 را امضا کردند که استاندارد فعلی را برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تعیین کرد. با این حال، این تعهدات معمولاً از نظر قانونی الزام‌آور نیستند و از این روست که اجلاس‌های قبلی بدون اهداف مشخص به پایان رسیده است. این مسئله به‌خصوص در COP15 در کپنهاگِ دانمارک مورد توجه قرار گرفت. در آن اجلاس، کشورها نتوانستند اهدافی را برای محدود کردن انتشار گازهای گلخانه‌ای تعیین کنند.

کارشناسان حدس می‌زنند که اجلاس امسال ممکن است فشاری را بر برخی کشورها برای اجرای تعهدات‌شان در خصوص «حذف تدریجی» انتشار سوخت‌های فسیلی، وارد آورد و انتظار می‌رود که اتحادیه اروپا رهبری این فشار را برعهده بگیرد. به صراحت اعلام شده است که اگر جهان بخواهد متوسط دمای جهانی را زیر 5/1درجه سانتیگراد نگه دارد، هیچ زیرساخت سوخت فسیلی جدیدی نباید ساخته شود و صنعت زغال‌سنگ موجود باید تا قبل از سال 2050 برچیده شود. اما اکثر تحلیلگران می‌گویند بعید است امسال وعده جدیدی برای حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی در دوبی وجود داشته باشد.

گردآوری و ترجمه: آریا صدیقی