سرگردانی در نقطه صفر مرزی
نرخ غیریارانه‌ای گازمایع در هر سیلندر حدود ۱۰ برابر افزایش یافت
هوا که سرد میشود، گویا در شهرهای مرزی در جنوب شرق ایران، داستان تازه شروع میشود. بی‌نظمی در اختصاص یارانه سوخت در استان سیستانوبلوچستان و عدم اختصاص یارانه به افراد مستحق دریافت آن، موجب شده تا برخی به سوءاستفاده از موقعیت و فروش سهم آنها مشغول باشند و قاچاق فرآورده هم که موضوعی جدید در این نقطه مرزی نیست. البته اینجا ردپای برخی کارکنان دولتی در لایه‌های زیرین نیز دیده میشود. ماجرای نابسامانی وضعیت سوخت در استان سیستانوبلوچستان تنها محدود به کاهش سهمیه بنزین به بهانه جلوگیری قاچاق و افزایش فشار بیشتر به مردم نیست، ماجرا هر سال در آستانه فصل سرما تکرار میشود؛ بسیاری از شهرها و روستاهای مرزی لوله‌کشی گاز نشده‌اند یا علمک به آنها نرسیده یا به دلیل هزینه‌های بالا باوجود آنکه تا درِ خانه‌ها رسیده، درون خانه‌ها لوله‌کشی گاز نشده است. هرچند از بُعد اقتصادی گازرسانی سراسری ازطریق خط لوله نامعقول بود و نقد از آن کماکان پابرجاست، اما حتی اداره اندک شهرها و روستاهای باقی‌مانده‌ای که هنوز لوله‌کشی گاز شهری ندارند هم برای دولت‌ها بسیار سخت و طاقت‌فرساست. دولت برای پوشش عدم گازرسانی شهری به این مناطق، برای هر خانواده در شهرهای زابل، چابهار و حاشیه زاهدان و روستاها در شهرستان‌های دیگر این استان سهمیه‌ای مشخص در نظر گرفته است؛ سهمیه‌ای که البته کفاف یک ماه پختوپز و گرمایش آن خانواده‌ها را نمی‌دهد. از آن‌سو، با دونرخی بودن نرخ گاز مایع در این شهرها و خارج از دایره شمول بودن بسیاری از نانوایی‌های آزادپز از دریافت یارانه گازمایع، دردسری جدید برای مردم ایجاد شده است. طبق اعلام روابط عمومی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه زاهدان، در راستای اجرای بند (ب) تبصره ۱۴ قانون بودجه سال ۱۴۰۲ توزیع گاز مایع برای مصرف‌کنندگانی که از گاز شهری بی‌بهره هستند، همانند گذشته مشمول دریافت گاز مایع یارانهای بوده و بدون تغییر با نرخ مصوب یارانهای انجام خواهد شد و توزیع گاز مایع برای سایر متقاضیان که مشمول دریافت گاز مایع یارانهای نیستند، از ابتدای آذرماه امسال با نرخ «فوب» خلیج‌فارس انجام میشود. با خوردن این جرقه، به یکباره قیمت گازمایع به حدود ۱۰ برابر افزایش یافت و باری جدید بر دوش ناتوان مردمی که کمترین سهمیه از رشد و توسعه در کشور را دارند، سنگینی کرد. جعفر سالاری‌نسب، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اما دایره افرادی که از این طرح متأثر شدند را کوچک می‌داند. او با بیان اینکه قیمت گازمایع برای خانوارهای مناطقی که فاقد لوله‌کشی گاز هستند، تغییری نکرده است و همچنان با قیمت کیلویی ۲۳۰ تومان توزیع میشود، اظهار کرد: مصرف گازمایع برای مصرف غیر از این خانوارها واقعی شده است که این افراد ۵ درصد از مصرف‌کنندگان سابق گازمایع را نیز شامل نمی‌شوند.
اگر قانون هم باشد اشتباه است
حسینعلی شهریاری، نماینده زاهدان در خصوص تصمیم اخیر وزارت نفت گفت: «مردم به‌ویژه اقشار آسیب‌پذیر، حاشیه‌نشینان و روستایی‌ها در زمستان سرد با مشکلات جدی مواجه هستند. متأسفانه چون خیلی شعار دادیم و خودمان را با کشورهای اروپایی مقایسه کردیم و ادای آنها را درآوردیم که می‌گوییم دولت با مالیات اداره میشود، پا روی حلق مردم گذاشتیم.»
شهریاری با بیان اینکه مقامات در استان با تصمیم هیئت‌وزیران موافق نیستند، ادامه داد: «در خصوص مسئله کپسول‌های گاز مایع با استاندار هم مذاکره کردم، استاندار و مجموعه استانداری با این تصمیم موافق نیستند، اما نتیجه‌ای حاصل نشده است. همیشه صبر می‌کنند که اتفاقی بیفتد و سریع می‌آیند و تصمیم می‌گیرند. خودم امیدوار نیستم که این پیگیری‌ها نتیجه دهد، چگونه می‌توانم به مردم بگویم که امیدوار باشند؟»
این نماینده با اشاره به اینکه مصوبه گران کردن گاز قانونی است، گفت: «اگر قانون هم باشد اشتباه است، نمی‌توان تمام مملکت را با یک دید قانون‌گذاری کرد. وضعیت اقتصادی، توسعه زیرساخت‌ها و وضعیت فرهنگی استان‌ها متفاوتند، نمی‌شود یک کلانشهر با تمام زیرساخت‌ها را با یک استانی که زیرساخت‌هایش آماده نیست، مقایسه کرد. مشکلاتی که برای مردم پیش آمده را به مسئولان وزارت نفت منتقل کردیم. مسئولان وزارت نفت و شرکت پخش فرآورده‌های نفتی مدام اعلام می‌کنند که مشکل داریم و هزینه‌ها بالاست. متولیان وزارت نفت اعلام می‌کنند که به مردم در کنار گاز مایع، نفت سفید هم عرضه میشود، اما سهمیه نفت درصد قابل توجهی از مردم قطع شده است.»
معضل جدید مردم با نانوایی‌ها در شهرهای مرزی
این مشکل البته طیف گسترده‌ای از عوارض را برای مردم به همراه آورده است. احمدعلی تابان‌خواه، رئیس اتحادیه صنف نانوایان زابل درباره کاهش سهمیه گاز مایع تعدادی از نانوایی‌های محلی آزادپز بدون مجوز در شهرستان زابل و گران شدن گاز مایع غیریارانه‌ای در این شهر می‌گوید: «بعد از اینکه تصمیم گرفته شد که گاز به‌صورت دونرخی در سطح کشور عرضه شود، این مورد را در نظر نگرفتند که در استان سیستانوبلوچستان هنوز گازکشی شهری کامل انجام نشده است و درصد کمی علمک‌گذاری شده و خیلی‌ها به دلیل وضعیت معیشتی پایین، امکان اینکه گازکشی را در داخل منزل انجام دهند، ندارند. تعدادی نانوایی سنتی‌پز هستند که در شهرستان‌ها کار میکردند، بدون اینکه پروانه صنفی داشته باشند و بعد از این تصمیم، به اجبار 95درصد از این واحدها تعطیل و عملاً از چرخه تولید خارج شدند. گرچه اقداماتی برای گرفتن پروانه کسب و حل مشکل انجام می‌دهیم، اما قطعاً پروسه‌ای است که طول می‌کشد و تا آن زمان، افرادی‌که شاغل بودند یا خانواده‌هایی که از آن نانوایی‌ها نان تهیه میکردند، به مشکل برمی‌خورند. مشکل الان این است که گازکشی در شهرستان نداریم، چهار سیلندر گاز 11 کیلویی که برای خانوار روستایی تعریف شده، جوابگوی نیاز آنها نیست.»
تابان‌خواه با اشاره به اینکه مصرف این نانوایی‌ها بیش از چهار کپسول است، ادامه می‌دهد: «این نانوایی‌ها اگر بیشتر از 4 سیلندر گاز استفاده کنند، باید به نرخ دوم گاز مایع را تهیه کنند که براساس قیمت مصوب، 318 هزار تومان برای هر کپسول 11 کیلویی است.»
باتوجه به اینکه این طرح به‌صورت یک طرح کشوری در جریان است، اما شهرهایی که گازکشی نشده و شبکه گاز شهری ندارند، بیشترین فشار را متحمل می‌شوند، با این حال این فعال صنفی می‌گوید: «در جاهای دیگر شاید شرایط سیستانوبلوچستان را نداشته باشیم. اما در اینجا این مشکل بیشتر نمود دارد و بیشترین مشکل هم در زابل، چابهار و بین مردم حاشیه‌نشین زاهدان وجود دارد.»
گران شدن حدود ۱۰برابری قیمت گازمایع
گرانی قیمت گاز مایع با توجه به شرایط خاص سیستان و بلوچستان از یک‌سو، سبب گله‌مندی شهروندان شده و از سوی دیگر بازار برخی دلالان را داغ کرده؛ به‌طوری‌که هر سیلندر گاز به‌راحتی و با قیمت چندبرابری راهی افغانستان میشود.
علی مولایی، یک فعال مدنی در سیستانوبلوچستان در این زمینه به «هم‌میهن» می‌گوید: «گران شدن حدود ۱۰ برابری قیمت هر سیلندر گازمایع ۱۱ کیلو و فروش گازمایع بیش از ۴ سیلندر به نانوایی‌های محلی، سبب شده تا قیمت‌ها به‌شدت با افزایش روبه‌رو شود. در این بین چالش نانوایی‌ها جدی است. نانوایی‌های آزادپز که به نانوایی‌های محلی معروف هستند و با تنور گازی کار می‌کنند، به علت کمبود و عدم کیفیت نان نانوایی‌های دولتی، به محل خرید نان ازسوی مردم بدل شده‌اند. این نانوایی‌ها که اغلب قیمت نان را به ۲۰ هزار تومان می‌فروشند، هم فشار سنگینی را بر مردم وارد کرده‌اند و هم به علت افزایش حدود ۱۰ برابری قیمت گاز مایع غیریارانه‌ای، با چالش پخت نان روبه‌رو شده‌اند. این درحالی است که نانوایی‌های دولتی که آرد یارانهای و سوخت یارانهای دریافت می‌کنند، برای آنکه بتوانند نان خود را به دامدار گران‌تر بفروشند، کیفیت نان را کاهش داده‌اند تا مردم محلی از آنها نان نخرند. ناراضی هم نیستند، آرد مازاد را می‌توانند به مرز افغانستان برده و بفروشند. در این‌سو همان نانوایی‌های محلی که قبلاً کپسول گازمایع ۵۰ کیلویی را ۱۵۰ هزار تومان خرید می‌کرده، به‌یکباره باید چیزی در حدود یک میلیون و ۵۰۰هزار تومان برای هر ۵۰ کیلو بپردازند. هر سال در آستانه زمستان این معضل برای مردم اتفاق می‌افتد و این کپسول‌ها هم عمدتاً زیر کامیون‌های حامل سیمان به افغانستان قاچاق میشود.»
او در ادامه می‌افزاید: «نفت‌سفید هم همین داستان را دارد. به موقع به مردم نمی‌دهند و بعد در بازار سیاه آن را می‌فروشند یا آنقدر دیر سهمیه نفت‌سفید را می‌دهند که فردی که از این یارانه برخوردار است، سهمیه‌اش را به شعبه شرکت پخش می‌فروشد، چون با راه‌حل دیگری مشکلش را برطرف کرده است. این‌ها موضوعاتی نیست که فرماندار و استاندار و... ندانند. این موضوعات بارها ازسوی فعالان مدنی استان هم مطرح شده، اما نتیجه‌ای نداشته است.»
احتکار فرآورده‌های نفتی با هدف قاچاق
نکته عجیبی را این فعال مدنی مطرح می‌کند؛ به گفته او: «برخی شعب شرکت پخش اعلام می‌کنند که گازمایع ندارند و بعد از اینکه با دادستان به آنجا می‌رویم، می‌بینیم ۱۰۰ تن گاز دارد. جایگاه‌دار می‌گوید بنزین ندارد، نیمه‌شب با دادستان می‌رویم و می‌بینیم هر کدام ۳۰هزار تا ۴۰هزار لیتر ذخیره بنزین دارند. آنگاه به‌جای آنکه پروانه آنها لغو شده یا جریمه سنگین شوند، فقط چهار تا پنج میلیون تومان جریمه می‌شوند که پول فروش یک بشکه بنزین هم نیست. چون درآمد حاصل از قاچاق آن بالاست، مافیا می‌سازند. فرماندار و مقام دولتی هم ضعیف است و کاری نمی‌تواند بکند.»
نگاه مسئول
قربانعلی مردانی مدیرعامل شرکت پخش فرآورده‌های نفتی منطقه زاهدان :
برای حل مشکل دو ماه فرصت دهید
فرشید عابدی
روزنامه‌نگار
دردسرهای سرد شدن هوا یک‌طرف و گران شدن گاز مایع برای شهرهایی که لوله‌کشی گاز به آنجا کشیده نشده، یک‌طرف. ماجرای سهمیه‌بندی به‌خاطر قاچاق سوخت و نداشتن درآمد برای خرید گاز مایع با نرخ ۳۱۸هزار تومان در هر ۱۱ کیلو هم یک‌طرف. صف‌های طولانی و کمبود نان به‌علت نبود گاز مایع برای نانوایی‌های سنتی یک‌طرف و کیفیت پایین همان نان کمیاب در سایر نانوایی‌ها هم یک‌طرف. این ماجرای تکراری روزهای سرد پاییز و زمستان در سیستانوبلوچستان است. امسال اما اتفاق تازه‌ای هم رخ داده است. هیئت‌وزیران تصویب کرده که نرخ دوم گاز مایع (غیریارانه‌ای) گران‌تر شود. به‌ظاهر اقدام خوبی است، اما در واقع دود آن باز هم در چشم مردم عادی می‌رود، زیرا عدم نظارت درست و سوءمدیریت در این زمینه، موجب شده تا طیف قابل‌توجهی از مردم عادی و بعضاً کم‌بضاعت هم مجبور باشند با قیمت‌های گزاف غیریارانه‌ای، گاز مایع برای پختوپز و حتی گرم کردن شب‌های سوزناک زمستان بپردازند. درباره چرایی گران شدن نرخ دوم گاز مایع با قربانعلی مردانی، مدیرعامل شرکت پخش فرآورده‌های نفتی منطقه زاهدان گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید. او می‌گوید استاندار سیستانوبلوچستان دستور داده تا با تهران مذاکره کند تا دو ماه فرصت اضافه برای گران نشدن گاز مایع غیریارانه‌ای بگیرد. درخواستی که احتمالاً پذیرفته میشود، اما تنها دو ماه کمتر درد کشیدن سهم مردمی میشود که هر روزِ سال به بهانه‌های مختلف تحت فشار قرار می‌گیرند.
استدلال شرکت توزیع و وزارت نفت برای گران کردن گاز مایع در فصل زمستان چیست؟
گاز که گران نشده!
طبق مصوبه گاز غیریارانه‌ای گران شده است...
بله، شرکت نفت این کار را انجام نداده، مصوبه هیئت وزیران است. برای آن دسته از کسانی که گازکشی ندارند و نیاز به گاز مایع دارند، طبق روال قدیم گاز مایع و سهمیه‌شان را می‌گیرند و فرقی نکرده است. البته گروهی که مستحق و محق این سهمیه هستند. گرانی فقط برای یک عده بوده، مثلاً اتباع بیگانه که مدرک قانونی ندارند که بتوانند در سامانه ثبت شوند یا کسانی که در منازل‌شان استخر دارند و از گاز مایع یارانهای استفاده میکردند. برای این دست افراد تعیین شده که نرخ دوم محاسبه شود، یعنی هرکس محق این قضیه است از سامانه سدف (سامانه درخواست فرآورده‌های نفتی) سهمیه می‌گیرد و برای هرکس که محق نیست نرخ دوم تعیین‌شده که نرخ فوب خلیج‌فارس است.
نرخ یارانه چه میزان است و در اختیار هر خانوار چه میزان ماهانه قرار می‌گیرد؟
نرخ یارانه مثل قبل، همان ۲۹۷۰۰ تومان است و حجم ۵۰ کیلو در ماه است که کارت‌شان در ماه شارژ میشود و می‌توانند دو کیلویی، ۵۰ کیلویی یا هر طور که خودشان مایل هستند شارژ کنند.
تکلیف نانوایی‌های سنتی‌پز که از کپسول‌های گاز استفاده می‌کنند چه میشود؟
نه‌تنها نانوایی‌ها بلکه هر مصرف‌کننده‌ای که از صنف یا اداره خاصی مجوز گرفته است، با توجه به موارد قانونی که اشاره کردم، می‌تواند به سامانه سدف مراجعه کرده و از این یارانه بهره‌مند شود و اگر نانوایی سنتی است که اداره مربوطه‌اش مجوز و شناسه صنفی ندارد، باید اداره مربوطه‌اش پاسخ دهد. اخیراً دو سه جلسه در این زمینه برگزار شد که در این جلسات گفته شد که چون این گروه، آرد آزاد دریافت می‌کنند، بنابراین باید گاز آزاد هم بگیرند، ولی در عین حال آقای استاندار به من دستور دادند که هرجا می‌توانید با تهران صحبت کنید که اگر امکان دارد یکی دو ماه فرصت بدهند، هرچند این‌ها الان یک سال فرصت داده بودند که اداره صنعت و معدن باید برای این‌ها شناسه صنفی تعیین می‌کرد. ما هم با تهران مکاتبه کردیم و دو ماه فرصت خواستیم؛ این کار هم همین امروز (دیروز) از سراوان پیگیری کردند و احتمالاً این دو ماهه پذیرفته شود. اما در هر حال، از نظر قانونی این افراد جزو همان گروهی هستند که بنا به هر دلیلی به آنها گاز تعلق نمی‌گیرد و باید با نرخ آزاد گاز مایع خریداری کنند.
شنیده‌ام استانداری و نمایندگان با توجه به اینکه توسعه زیرساخت‌ها نسبت به سایر استان‌ها عادلانه نبوده است، مخالف این اتفاق هستند و پیگیر هستند که یا این کار به تعویق بیفتد و یا اینکه در سیستان و بلوچستان انجام نشود. به نظرتان چنین پیگیری‌هایی منتج به نتیجه خواهد شد؟
باید از خودشان بپرسید که موافق هستند یا نه. ولی آنچه من اطلاع دارم، جلسات متعددی را داشتیم که اتفاقاً چون مصوبه هیئت وزیران است، اتفاقاً از کانال استاندار، آقای شجاعی به‌عنوان نماینده تام‌‌الاختیار استاندار بوده، حداقل ۱۵ جلسه با فرمانداران و شرکت‌های موظف داشته‌ایم و کسی نبوده که مخالف باشد. اگر مخالف هم باشیم، مصوبه هیئت وزیران است و نمی‌توانیم کاری انجام دهیم. در مورد زیرساخت هم نمی‌دانم در مورد چه زیرساختی صحبت می‌کنید؟
منظورم زیرساخت‌های لوله‌کشی گاز است که برخی به دلیل شرایطشان نتوانستند لوله‌کشی گاز را به منازل‌شان انجام دهند.
هرجا که گازکشی نیست مثل قبل یارانه به آنها تعلق می‌گیرد.
ولی سقفش کمتر است.
گاز مایع برای سوخت نیست، برای پخت و پز استفاده میشود.
اما مردم برای گرمایش هم استفاده می‌کنند...
خب برای خودروها هم استفاده می‌کنند که این اشکال دارد.
با توجه به عدم توزیع نامناسب و نامطلوب نفت سفید، برای گرمایش خانه‌ها هم استفاده میشود. یکی هم برای پرکردن پیک‌نیک‌هاست. با این حال من به‌عنوان نماینده جامعه مدنی، بارها از خود مردم می‌شنوم که توزیع بد هست.
شاید توزیع در بعضی جاها مشکل داشته باشد. فرآورده‌ای هست که معیشت مردم به آن بستگی دارد. امسال تا همین زمان، ۶۰۰ لیتر نفت سفید به‌عنوان سوخت ذخیره زمستانی اعلام کرده‌ایم. ۱۴۹درصد نسبت به مشابه سال قبل افزایش برداشت داریم. همین الان فقط برای سراوان ۷۰ میلیون لیتر در مدت ۸ ماه نفت داده‌ایم. ۱۴۳درصد افزایش برداشت نفت سفید نسبت به سال قبل داشته‌ایم. این نشان می‌دهد که نفت توزیع کردیم، الان هم توزیع کردیم که بعداً نگویند در زمستان نفت نمی‌آید.
وزارت نفت شعباتی دارد که مردم از آنها گلایه دارند.
این همه فرآورده به‌صورت قطره‌چکانی و سهمیه‌بندی توزیع میشود. قبول کنیم که اشکالاتی هست، اما قابل رسیدگی است. حدود سه هزار و خرده‌ای فروشنده هست، اگر یکی دو فروشنده خطا کنند که منکر آن نیستیم، اما قابل رسیدگی است. مگر این همه جایگاه یا کارگرهایشان خطا نمی‌کنند؟ به هر حال خطا در همه جا وجود دارد. این فرآورده‌ای است که برای استان ارزشمند است. وقتی یک لیتر گازوئیل در جایگاه ۳۰۰ تومان و در سازمان همیاری شهرداری‌ها در مرز ۳۷۵۰۰ تومان به فروش می‌رسد، با این اختلاف قیمت، چه کسی دچار قلقلک نمی‌شود؟ کسانی هم که سهمیه دارند می‌توانند از کارت‌شان، سهمیه 50 کیلویی بزنند و برای پیک‌نیک استفاده کنند. قانون برای ما تصویب کرده که وظیفه شرکت پخش درمورد گاز مایع این است که ما سهمیه گاز مایع را درب پالایشگاه تأمین کنیم. این وظیفه کلی شرکت پخش است. شرکت پرشین‌گاز حدود 75درصد گاز مایع را توزیع می‌کند. تأمین و حمل و نقل، انتقال به استان‌ها و شهرستان‌ها و توزیع به عهده آن شرکت است. نظارت بر توزیع گاز مایع هم برعهده اداره صمت است که قانون تکلیف کرده است.
