سقوط آزاد تا ۲۰۲۷/بررسی کاهش سهمیه فوتبال باشگاهی ایران در لیگ نخبگان
فوتبال ایران در قامت بین‌المللی روزبهروز به انزوای کامل نزدیک‌تر می‌شود. بعد از یک‌سال که میزبانی از فوتبال ایران گرفته شده بود، حالا کنفدراسیون فوتبال آسیا اعلام کرد، سهمیه فوتبال ایران در بخش باشگاهی در لیگ نخبگان فصل بعد تا سال ۲۰۲۷، به یک سهمیه مستقیم و یک سهمیه مشروط کاهش پیدا کرده است.
فوتبال ایران در قامت بین‌المللی روزبهروز به انزوای کامل نزدیک‌تر می‌شود. بعد از یک‌سال که میزبانی از فوتبال ایران گرفته شده بود، حالا کنفدراسیون فوتبال آسیا اعلام کرد، سهمیه فوتبال ایران در بخش باشگاهی در لیگ نخبگان فصل بعد تا سال 2027، به یک سهمیه مستقیم و یک سهمیه مشروط کاهش پیدا کرده است. این تعداد سهمیه بدترین خبر ممکن برای فوتبال باشگاهی ایران است که از سوی مسئولان کنفدراسیون فوتبال آسیا اعلام شده است. تا سال گذشته ایران دو سهمیه مستقیم و یک سهمیه پلی‌آف داشت که باتوجه به نتایج ضعیف تیم‌های باشگاهی ایران و البته عدم زیرساخت‌های مناسب، سهمیه ایران بازهم کاهش یافت. در این گزارش قصد داریم علل کاهش سهمیه ایران را برای دو فصل آتی لیگ نخبگان مورد نقد و بررسی قرار دهیم.
زمانی که 4 سهمیه داشتیم
در فصل 2020 سهمیه باشگاهی فوتبال ایران در لیگ قهرمانان آسیا چهار تیم بود که اتفاق بسیار بزرگی محسوب می‌شد. در پی این موضوع یعنی چهار تیم باشگاهی ایران می‌توانستند در مسابقات بین‌المللی شرکت و امتیازات قابل‌قبولی به لحاظ مالی از کنفدراسیون فوتبال آسیا دریافت کنند. استقلال، پرسپولیس، سپاهان و شهر خودرو چهار تیم باشگاهی ایران در مسابقات لیگ قهرمانان آسیا بودند که در پایان پرسپولیس موفق شد بازهم به فینال این رقابت‌ها راه پیدا کند. موضوعی که در سال 2018 نیز با مربیگری برانکو برای پرسپولیس اتفاق افتاده بود و همین موضوع بود که باعث شده بود، سهمیه فوتبال باشگاهی ایران کاهش پیدا نکند.
اما بعد از سال 2021 به‌دلیل هزینه‌های گزافی که تیم‌های عربی به‌خصوص عربستانی در باشگاه‌های خود انجام دادند و به‌دلیل اتخاذ تصمیم بسیار اشتباه «سقف قرارداد» که باشگاه‌های ایرانی از داخل تضعیف شدند، فاصله فوتبال ایران از رقبا روزبهروز افزایش یافت. گفتنی است، پرسپولیس در سال 2018 نیز به مقام نایب‌قهرمانی در لیگ قهرمانان آسیا رسیده بود که همین فینالیست‌شدن این تیم باعث شد ورزشگاه آزادی بعد از 50 سال با یک بازسازی مختصر و نه‌چندان مفید، آماده برگزاری یک مسابقه بین‌المللی در حد فینال لیگ قهرمانان شود.
افت فاحش فوتبال باشگاهی
تمام کارشناسان فوتبال ایران عقیده داشتند، اتخاذ قانون سقف بودجه برای باشگاه‌های ایرانی، ظلم بزرگی در حق باشگاه‌هایی است که قرار است در مسابقات لیگ قهرمانان و لیگ نخبگان آسیا مقابل عربستانی‌ها شرکت کنند. النصر عربستان فصل گذشته فقط بابت خرید شش بازیکن خارجی که یکی از آنها کریستیانو رونالدو بود، بیش از 500 میلیون دلار هزینه کرد اما در فوتبال ایران سقف بودجه گذاشتند که تیم‌هایی که در لیگ نخبگان حضور دارند، می‌توانند 500 میلیارد تومان هزینه کنند. 500 میلیارد تومان معادل پنج میلیون دلار می‌شود که عملاً برای رقابت با تیم‌های عربستانی یک شوخی زشت محسوب می‌شود.
قرارداد رونالدو با النصر فقط 200 میلیون دلار بود که اتفاقاً به‌تنهایی نتوانست برای النصر در این رقابت‌ها جامی بیاورد، بنابراین اگر تیمی می‌خواهد قهرمان شود، باید در تمام پست‌ها بازیکنان باکیفیت جذب کند؛ نه‌فقط یک پست. هرچند با پنج میلیون دلار طبعاً تیم‌های ایرانی فقط می‌توانستند یک تیم برای شرکت در لیگ برتر ایران ببندند، نه بیشتر. البته که مهدی تاج هفته گذشته در جمع خبرنگاران اعلام کرد، به احتمال فراوان قانون سقف بودجه به‌شکلی که الان هست برداشته خواهد شد تا تیم‌ها دست بازتری برای جذب بازیکنان باکیفیت خارجی داشته باشند.
هرچند سال گذشته نیز سقف بودجه از سوی بسیاری از تیم‌ها به‌صورت رسمی و علنی رعایت نشد و قراردادهای اصلی تبدیل به زیرمیزی‌هایی شد که بازیکنان دریافت می‌کردند. حمید درخشان، پیشکسوت فوتبال در گفت‌وگو با «هم‌میهن» می‌گوید، افت فوتبال باشگاهی پارامترهای بسیاری دارد که نیازمند بررسی بیشتر است: «متاسفانه فوتبال باشگاهی ما در بسیاری از زمینه‌ها از رقبا عقب افتاده و مشخص نیست با ادامه این روند، چطور می‌خواهیم با تیم‌های سطح یک این قاره رقابت کنیم. فوتبال ما نه استادیوم استانداردی دارد، نه سقف بوده اجازه می‌دهد باشگاه‌ها بازیکنان باکیفیت خارجی به تیم خود اضافه کنند. باید یک کارگروهی تشکیل شود تا حداقل این مسائل را به‌صورت درون‌خانوادگی حل کنیم».
انگیزه‌ای که از بین رفت
با کاهش سهمیه ایران در مسابقات لیگ نخبگان حتی جذابیت فوتبال لیگ برتر نیز کاهش یافت به‌طور مثال، وقتی سهمیه ایران برای این مسابقات تا پایان سال 2027- 2026 به دو کاهش یافته است، یعنی دیگر تیم‌های سوم و چهارم قرار نیست بابت موضوعی با یکدیگر بجنگند و رقابت کنند. اما به‌طور مثال در فوتبال انگلیس، تیم‌های پنجم تا هفتم هم برای حضور در لیگ اروپا رقابت می‌کنند و این جذابیت تا ثانیه پایانی با تیم‌ها و هواداران فوتبال همراه است. تعدد تیم‌ها برای حضور در مسابقات بین‌المللی، باعث جذاب‌تر شدن مسابقات در رده باشگاهی می‌شود.
باتوجه به قانون اتخاذشد،ه تراکتور که قهرمان لیگ بیست‌وچهارم شد، سهمیه مستقیم حضور در این مسابقات را گرفت و سپاهان که نایب‌قهرمان لیگ برتر شد، باید برای رسیدن به لیگ نخبگان یک‌مرحله پلی‌آف را با موفقیت پشت‌سر بگذارد؛ مرحله‌ای که در آن باید با تیم الدحیل قطر بازی کند و در صورت شکست‌دادن این تیم وارد جدول اصلی مسابقات لیگ قهرمانان شود.
عربستان نان سرمایه‌گذاری را خورد
گفتنی است براساس جدولی که از سوی کنفدراسیون فوتبال آسیا رسماً اعلام شده، عربستان سه سهمیه مستقیم، امارات و قطر دو سهمیه مستقیم و یک سهمیه پلی‌آف، ایران یک سهمیه مستقیم و یک سهمیه پلی‌آف و ازبکستان و عراق هم یک سهمیه مستقیم در این مسابقات دارند. اگر سپاهان یا پرسپولیس در مسابقات سال گذشته نتایج بهتری می‌گرفتند یا استقلال یک رده دیگر صعود می‌کرد، این اختلاف اندک فوتبال ایران با قطر جبران می‌شد و ایران می‌توانست دو سهمیه مستقیم برای حضور در مسابقات لیگ نخبگان کسب کند.
نمایندگان فوتبال قطر در هشت دوره اخیر لیگ قهرمانان، 69 امتیاز کسب کردند اما فوتبال ایران با 68 امتیاز، پایین‌تر از قطری‌ها جای گرفت. دقیق‌تر بخواهیم بگوییم یعنی فوتبال ایران فقط 419/0 امتیاز کمتر از فوتبال قطر گرفت و با همین کسریِ اندک، یک سهمیه را از دست داد. اما فوتبال عربستان که در راستای چشم‌انداز 2030 قدم برمی‌دارد، توانست با سرمایه‌گذاری کلان در ورزش، فوتبال‌اش را هم حداقل در بخش باشگاهی به اوج قله برساند. النصر تا نیمه‌نهایی این رقابت‌ها صعود کرد. الهلال هم همینطور اما هیچ‌کدام نتوانستند فینالیست شوند. کمتر کسی تصور می‌کرد الاهلی که رتبه پنجم لیگ را در اختیار داشت، بتواند فینالیست و در پایان با شکست‌دادن نماینده ژاپن، جام قهرمانی را بالای سر ببرد.
یکی دیگر از مزیت‌های «هزینه کردن» یا همان سرمایه‌گذاری این است که شما می‌توانید با قدرت بیشتر لابی کنید. عربستان توانست با ساخت استادیوم‌های پنج ستاره و مدرن، میزبانی دور حذفی این مسابقات را بگیرد و شانس قهرمانی یکی از تیم‌هایشان را بالا ببرد. همین اتفاق نیز رخ داد و آنها توانستند جام را در این کشور نگه دارند. این درحالی است که فوتبال ایران درحال‌حاضر شاید یک ورزشگاه مدرن قابل استفاده برای بازی‌های بین‌المللی داشته باشد.
گنجایش ورزشگاه آزادی از یکصد هزار نفر به 20 هزار نفر کاهش یافته و بیش از نیمی از سکوهای آن تخریب شده و مشخص نیست این ورزشگاه بعد از سه‌سال، چه زمانی بازسازی می‌شود. هواداران فوتبال باید بپذیرند باشگاه‌های ایرانی که دیگر نه زمین تمرین درست دارند، نه خبری از ورزشگاه‌های باکیفیت و استاندارد است، طبعاً نباید با تیم‌های بزرگ آسیایی در مسابقات بین‌المللی به رقابت بپردازند.
