روزگار غزه در کن/سینماگران در مهم‌ترین جشنواره فیلم جهان به جنایات اسراپیل واکنش نشان دادند
احتیاجی به بیان این مسئله نیست که جشنواره جهانی فیلم کن در دنیا از چه اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. اتفاقاتی که طی سالیان در این جشنواره افتاده و واکنش‌های جهانی نسبت به آن، همیشه در مرکز توجه رسانه‌ها بوده. اما امسال هفتادوهشتمین دوره برگزاری این جشنواره، در سایه موضوع فلسطین و نسلکشی در غزه قرار گرفته.
احتیاجی به بیان این مسئله نیست که جشنواره جهانی فیلم کن در دنیا از چه اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. اتفاقاتی که طی سالیان در این جشنواره افتاده و واکنش‌های جهانی نسبت به آن، همیشه در مرکز توجه رسانه‌ها بوده. اما امسال هفتادوهشتمین دوره برگزاری این جشنواره، در سایه موضوع فلسطین و نسلکشی در غزه قرار گرفته. در دوره‌های پیش هم بسیاری از سینماگران مخالف این جنگ، در تلاش بودند که مردم جهان را از این حادثه آگاه کنند، اما شهادت فاطمه حسونه، سوژه اصلی یک مستند درباره مردم غزه، پیش از شروع کن، شکل دیگری به این ماجرا داد. دو فیلم دیگر با موضوع غزه در جشنواره امسال کن حضور دارند و از طرفی واکنش‌ها نسبت به این اتفاق و نامه‌های اعضای قدیمی کن، مسئله فلسطین را به موضوع اصلی این دوره از جشنواره تبدیل کرده است.
تاریخچه حضور فلسطین در کن
با وجود آن‌که از سال 1978 تا 2018 در مدت 40 سال، 18 فیلم از کشور فلسطین در جشنواره کن حضور داشت، اما برای اولین‌بار از سال 2018 در فستیوال کن پرچم این کشور برافراشته شد و جایگاه و غرفه مشخصی برای فیلمسازان فلسطینی در نظر گرفته شد. در همین سال منال عیسی، بازیگر لبنانی ـ فرانسوی هم روی فرش قرمز دست‌نوشته‌ای را با این مضمون بالای سر برد که روی آن نوشته شده بود: «جنگ در غزه را متوقف کنید». این اتفاقات باعث جلب‌توجه هرچه بیشتر جهان نسبت به کشتار در غزه شد. برافراشته‌شدن پرچم فلسطین در سال 2018 بلافاصله پس از حمله نظامیان صهونیست به تظاهرات‌کنندگانی بود که از انتقال سفارت آمریکا به قدس معترض بودند. در این حمله بیش از 60 فلسطینی کشته شدند.
از اکتبر 2023 که مصادف با مهرماه 1402 بود، نظامیان اسرائیل حملات جدید و گسترده‌ای را به نوار غزه شروع کردند که طی یک‌سال‌ونیم گذشته، جنایات فجیعی را در این منطقه رقم زدند. در پی این حملات جدید و انتشار فیلم‌های این حملات در فضای مجازی، جامعه جهانی به آن واکنش‌های زیادی نشان داد. اما فستیوال کن، به‌دلیل شعاری که مبنی بر پیوند کشورها و فرهنگ‌های مختلف به‌واسطه سینما دارد، بازتاب‌دهنده این جنایات بود. هنوز در خاطر بسیاری از سینماگران جهان باقی‌مانده که کیت بلانشت در فرش قرمز جشنواره کن سال 2024، با لباسی حضور پیدا کرد که به پرچم فلسطین منقوش شده بود و عکس‌های آن به‌سرعت در سراسر جهان دست‌به‌دست شد.
یک فیلم و شهادت سوژه اصلی آن
شدت جنایات اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی و غزه در یک‌سال اخیر به‌اندازه‌ای است که طبق یک تحقیق در هر روز و هر ساعت، تعداد زیادی کودک و زن در این منطقه به شهادت می‌رسند. هر روز نهادهای صلح در حال هشدار دادن این جنایات هستند اما گوش اسرائیل و قدرت‌های جهانی به این موضوع بدهکار نیست. در این میان اتفاقی که تنها چندروز قبل از شروع کن امسال افتاد، باعث شد که دوباره این جنگ در غزه موردتوجه جامعه جهانی مخصوصاً سینماگران دنیا قرار بگیرد. این اتفاق، شهادت سوژه اصلی مستندی درباره غزه، ساخته سپیده فارسی به‌نام «روحت را در دست بگیر و قدم بزن» بود.
این مستند براساس زندگی یک زن عکاس فلسطینی که در غزه زندگی می‌کرد، ساخته شده بود. زنی به‌نام فاطمه حسونه که تنها 24 سال سن داشت و با پوشش تصویری تأثیر حملات نظامی اسرائیل به مردم غزه، توجه جهانی را به خود جلب کرد. سپیده فارسی حتی نتوانسته بود او را از نزدیک ببیند و با تماس تصویری، بیشتر داستان زندگی او را جلو برده بود.
فارسی در مصاحبه‌ای گفته بود که در مصر و به‌واسطه یک دوست، با فاطمه آشنا شده. فاطمه در بخش‌هایی از مستند که منتشر شده بود، یکی از آرزوهایش را نجات پیدا کردن از شرایطی که در آن بود، عنوان کرده بود. این فیلم قرار بود در 15 می‌‌یعنی 27 اردیبهشت‌ماه ـ در فستیوال کن برای اولین‌بار به نمایش در بیاید. اما 16 آوریل طی بمباران شهر غزه، فاطمه حسونه و 9 عضو خانواده‌اش شهید شدند. این اتفاق ابعاد رسانه‌ای گسترده‌ای پیدا کرد و واکنش‌های زیادی را به دنبال داشت.
واکنش‌ها و نامه سینماگران
در همان روزی که فاطمه کشته شد، در بیانیه منتشرشده از سوی تیم برگزارکننده بخش «ACID» جشنواره کن که فیلم در آن بخش حضور داشت، فیلمسازان حاضر در این بخش اعلام کرده بودند: «با شوک باخبر شدیم که موشکی اسرائیلی، ساختمانی را هدف قرار داد که منجر به کشته‌شدن فاطمه و خانواده‌اش شد. ما فیلمی را تماشا کردیم و در برنامه گنجاندیم که در آن، نیروی حیات این زن جوان همچون معجزه‌ای به‌نظر می‌رسید.
اکنون این دیگر همان فیلمی نیست که قصد داریم از آن حمایت کرده و آن را در سینماها ـ ازجمله در کن ـ به نمایش بگذاریم. همگی ما ـ فیلمسازان و تماشاگران ـ باید شایسته نور او باشیم.» در ادامه این بیانیه آمده است: «لبخندش به همان اندازه جادویی بود که استقامت‌اش. او درحالی‌که زیر بمباران بود، از غزه عکس می‌گرفت، غذا توزیع می‌کرد و با سوگواری و گرسنگی می‌جنگید. ما داستانش را شنیدیم، از دیدنش شاد می‌شدیم و همواره نگران او بودیم.»
فیلم «روحت را در دست بگیر و قدم بزن»، روز شنبه در فستیوال کن به نمایش درآمد و با واکنش مثبت منتقدان رو‌به‌رو شد. اما چندساعت قبل از اکران این فیلم، نامه‌ای در فضای مجازی منتشر شد که توجه جامعه جهانی و حاضران در فستیوال کن را بیشتر به این موضوع جلب کرد. کن لوچ و پل لاورتی، از سینماگران مشهور قدیمی و برندگان دو نخل طلا از جشنواره کن، نامه سرگشاده‌ای را در حمایت از این فیلم منتشر کرده‌اند.
لوچ و لاورتی در ابتدای این نامه به این موضوع اشاره کردند که فاطمه حسونه پس از مرگ، به گروهی پیوسته است که گزارشگران بدون مرز آن را «قتل عام» روزنامه‌نگاران می‌نامند؛ قتل عامی که تاکنون به مرز ۲۰۰ نفر در ۱۸ ماه گذشته رسیده است. آنها در ادامه این نامه از لینک و پلتفرم تعاملی صحبت کرده‌اند که مدرک‌های جمع‌آوری‌شده از نسلکشی را منتشر کرده. «دست‌کم سه نهاد سازمان ملل متحد، به علاوه‌ی عفو بین‌الملل، دیده‌بان حقوق بشر، پزشکان بدون مرز و بسیاری دیگر، اقدامات اسرائیل در غزه را نسلکشی توصیف کرده‌اند. شاید قطعی‌ترین مدرک جمع‌آوری‌شده، گزارش ۸۰۰ صفحه‌ای و پلتفرم دیجیتال تعاملی باشد که توسط کارشناسان Forensic Architecture تهیه شده است.»
این سینماگر قدیمی در جمله‌ای اعتراضی در ادامه نامه نوشته است: «دیگر نمی‌توان ادعا کرد که ما نمی‌دانستیم و در ادامه، پیامدهای آن است.» اشاره به کنوانسیون نسلکشی و نقض آن در جریان جنایات اسرائیل از دیگر بخش‌های این نامه است که از پایمال‌شدن کامل حقوق بشر خبر داده. لوچ و لاورتی در ادامه این نامه، توجه سینماگران را به اهمیت جشنواره کن و حتی مسائلی که در جریان حرکت انقلابی سال 1968 توسط کارگران و دانشجویان در فرانسه اتفاق افتاده بود، جلب کرده‌اند: «طی مدت کوتاه چندروز، توجه جهان به کن معطوف خواهد شد، زیرا فیلمسازانی از کشورهای مختلف تمام تلاش خود را می‌کنند تا جهان را از اتفاقات اطراف‌شان آگاه کنند. کن، بنیان‌گذار سنت مشارکت در امور امروزه است و برخی هنوز خاطرات روشنی از وقایع سال ۱۹۶۸ دارند.» جریانی که در ادامه آن، کن متوقف شد تا مسائل سیاسی جامعه حل شود.
در جشنواره کن امسال، سه فیلم با موضوع غزه حضور دارد؛ «روزی روزگاری در غزه»، «پاسپورت» و «روحت را در دست بگیر و قدم بزن». آن دو فیلم دیگر در روزهای آینده اکران خواهند شد و احتمالاً با جریانی که در پی اکران فیلم سپید فارسی پیش آمده و موضوع دو فیلم دیگر که آنها هم به جنایات صهیونیست‌ها در غزه اشاره دارند، باید همچنان منتظر واکنش‌های بیشتر درباره این جنایت و نسلکشی باشیم.
