پایان کار یک دفتر/وضعیت دفتر سرود وزارت ارشاد پس از دو سال و اندی فعالیت و برگزاری یک دوره جشنواره، در پی استعفای مدیرش نامعلوم است
دفتر سرود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یک‌سال پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم به پیشنهاد وزیر سابق این وزارتخانه محمدمهدی اسماعیلی و معاون هنری او محمود سالاری، توسط محمد اله‌یاری مدیرکل وقت دفتر موسیقی، تاسیس شد.
دفتر سرود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یک‌سال پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم به پیشنهاد وزیر سابق این وزارتخانه محمدمهدی اسماعیلی و معاون هنری او محمود سالاری، توسط محمد اله‌یاری مدیرکل وقت دفتر موسیقی، تاسیس شد. حامد جلیلی که «از فعالان عرصه موسیقی آیینی و سرود» معرفی شده بود و گفته می‌شد از سال ۱۳۸۲ فعالیت خود را در این زمینه آغاز کرده است، تیرماه ۱۴۰۱ به‌عنوان مدیر این دفتر مشغول فعالیت شد.
او آبان‌ماه ۱۴۰۲ نیز با حفظ سمت، به حکم محمد اله‌یاری در جایگاه دبیر نخستین - وشاید آخرین - جشنواره ملی سرود فجر؛ جشنواره‌ای برای اجرای گروه‌های کُر، آکاپلا و سرود نشست. آن‌چه جلیلی به‌عنوان ماموریت این دفتر از آن نام می‌برد؛ «تغییر و ارتقای سطح ذائقه شنیداری عمومی به‌سمت سرود به‌طوری‌که سرود به‌عنوان یک عنصر موثر در سبد فرهنگی- موسیقایی خانواده‌های ایرانی (از کودک تا بزرگسال) قرار بگیرد»، بود.
«هر خانواده، یک سرود»، شعاری بود که جلیلی در پی رسیدن ایده «برگزاری پویش‌ها و رویدادهای هنری مرتبط با خانواده و سرود» به ذهنش، ابداع کرد. او که این سخنان را در اختتامیه نخستین جشنواره سرود فجر -تنها اقدام قابل ذکر دفتر سرود- بر زبان آورد، سودای برگزاری این جشنواره را به‌صورت بین‌المللی در سر داشت و چنان‌چه خود می‌گفت، حتی رایزنی‌‌هایی انجام داده بود. حامد جلیلی این سخنان را در حالی مطرح کرد که تکثر جشنواره‌های سرود برگزار شده در طول هر سال از سوی نهادهای مختلف و به‌تبع موازی‌کاری‌هایی که صورت می‌گیرد، امری غیرقابل انکار است.
جلیلی هیچ‌گاه از مشخص نبودن ساختار اداری این دفتر و درنتیجه نگنجیدن آن، نه در دفتر موسیقی، نه در انجمن موسیقی و در پی آن عدم‌وجود بودجه‌ای مشخص، سخنی به میان نیاورد. او که پس از دو سال و اندی فعالیت، استعفایش را از مدیریت دفتر سرود با انتشار متنی احساسی در حساب کاربری خود در صفحه اینستاگرامش اعلام کرده است، دلیل این اتفاق را «بی‌توجهی‌ها و بی‌مهری‌ها» می‌داند؛ اگرچه روایت احمد صدری، سرپرست دفتر موسیقی، روایتی متفاوت است.
ادعای بی‌مهری، ابهام ساختار اداری
حامد جلیلی، رئیس مستعفی دفتر سرود وزارت فرهنگ‌وارشاد اسلامی در حساب کاربری خود در صفحه اینستاگرامش، دلیل استعفایش را «نه کمبود علاقه یا انگیزه، بلکه بی‌توجهی‌ها و بی‌مهری‌هایی» خوانده و از آن به‌عنوان پایانی بر کار این دفتر یاد کرده است. بااین‌حال روایت احمد صدری، سرپرست دفتر موسیقی وزارت فرهنگ‌وارشاد اسلامی از اتفاق رخ‌داده، متفاوت است.
صدری می‌گوید، دفتر سرود که فعالیتهای آن زیر نظر انجمن موسیقی انجام می‌شد، ساختار اداری مشخصی نداشت. درنتیجه نه می‌توانست زیرمجموعه دفتر موسیقی قرار بگیرد، نه در انجمن موسیقی استقرار پیدا کند. این دفتر چون فاقد ساختار بود، بودجه مشخصی هم نداشت. به همین دلیل بودجه فعالیتهای آن باید از سمت انجمن موسیقی تأمین می‌شد، آن هم درصورتی‌که به تأیید هیئت‌امنای این انجمن می‌رسید. صدری همچنین امیدوار است با تعریف ساختار جدید اداری، فعالیتهای بخش سرود بتواند دوباره از سر گرفته شود. بااین‌حال جلیلی مصر است که «جمع بودن، حرف جمعی داشتن و باهم هم‌نوا شدن، برای برخی ترسناک و دور از باور است». او اتفاق رخ‌داده را یکی از چالش‌های مسیر ناهموار پیش‌روی هنرمندان عرصه سرود می‌داند.
دو سال و اندی فعالیت و برگزاری یک جشنواره
تنها اقدام قابل ذکر دفتر سرود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که با استعفای مدیرش و اظهارات سرپرست دفتر موسیقی در مورد آن مشخص نیست چه سرنوشتی در انتظارش است، برگزاری یک دوره جشنواره سرود فجر بود. جشنواره‌ای با مراحل چهارگانه (ارسال اثر/ مقدماتی، جشنواره منطقه‌ای/ راهبری/ جشنواره پایانی) که قرار بود مراحلش از اول آبان‌ماه ۱۴۰۲ آغاز و ۱۵ اردیبهشت ماه۱۴۰۳ به پایان برسد اما در عمل با تغییر زمان برگزاری مرحله پایانی و اختتامیه مواجه شد.
تغییری که مصادف شدن با ایام برگزاری چهاردهمین انتخابات ریاست‌جمهوری و ایام عزاداری ماه محرم و صفر، موجب آن شد. این‌گونه شد که اولین جشنواره ملی سرود فجر، ۲۶ شهریورماه ۱۴۰۳ با معرفی گروه‌های برگزیده در تالار وحدت به کار خود پایان داد. آن‌هم در شرایطی که نظر به وضعیت موجود، مشخص نیست دور دومی در کار باشد یا نه.
ازجمله نکات بحث‌برانگیزی که در نشست خبری این جشنواره مطرح شد، این بود که چنان‌چه سرودهای ماندگار در اوایل انقلاب نقش موثری در برانگیختن احساسات، تهییج و دواندن ریشه‌های ایدئولوژی در اذهان عمومی داشتند، قصد دفتر سرود احیای دوباره همان موقعیت است. در این نشست خبری که بیست‌ویکم آبان‌ماه ۱۴۰۲ در سالن کنفرانس دفتر موسیقی با حضور محمد اله‌یاری، حامد جلیلی و مسعود صیامی دبیر اجرایی جشنواره سرود فجر برگزار شد، مدیرکل وقت دفتر موسیقی به نکته دیگری هم اشاره کرد. این‌که با روی کار آمدن دولت سیزدهم همواره بر لزوم اجرای سرود تاکید شده است و راه‌اندازی دفتر سرود برای انجام اقدامات لازم جهت حرکت این مقوله در مسیری مشخص است.
جدا از برگزاری یک دوره جشنواره سرود به‌عنوان تنها اقدام قابل ذکر دفتر هم‌اکنون بی‌مدیر سرود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حذف شدن یا نشدن این بخش از جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر نکته بحث‌برانگیز دیگری است. حذف این بخش از چهلمین دوره جشنواره به دبیری رضا مهدوی، ریاست احمد صدری و مدیریت اجرایی محمدعلی مرآتی که از ۲۳ تا ۲۹ بهمن‌ماه برگزار خواهد شد، نشان‌دهنده تعارضی دیگر میان افکار و ایده‌های مدیران فرهنگی دولت‌های سیزدهم و چهاردهم است.
اضافه‌شدن بخش سرود اتفاقی بود که نخستین‌بار در سال ۱۴۰۱ -هم‌زمان با نخستین سال شکل‌گیری دفتر سرود- هنگام برگزاری جشنواره سی‌وهشتم رخ داد. همان زمان محمدمهدی اسماعیلی، وزیر وقت فرهنگ‌وارشاد اسلامی پس از تماشای اجراهایی در این بخش اعلام کرد که «مطمئناً» در سال‌های آینده شاهد افزایش کیفیت این بخش خواهیم بود. اطمینان خاطر اسماعیلی از رخ‌دادن افزایش کیفیت، سال بعد هم با برگزاری بخش سرود در جشنواره طی ۵ شب با حضور ۱۰ گروه، محقق نشد.
سرانجام نیز احمد صدری، سرپرست کنونی دفتر موسیقی در نشست خبری جشنواره چهلم اعلام کرد که این بخش از جشنواره پیش‌رو حذف خواهد شد؛ چراکه به گفته او، در طول سال جاری چندین جشنواره سرود از سمت نهادهای مختلف برگزار شد که با هم تداخل داشتند و کیفیت آن‌ها پایین بود. صدری همچنین افزود، قرار است شورایی اجرایی از مسئولان حوزه موسیقی تشکیل و موضوعات مربوطه به آن‌ها واگذار شود تا هم دیگر چنین تداخلاتی پیش نیاید، هم کیفیت آثار بالا برود.
این‌گونه شد که وضعیت آتی دفتر سرود وزارت فرهنگ‌وارشاد اسلامی، پس از دو سال و اندی فعالیت و برگزاری یک دوره جشنواره سرود فجر، به‌رغم ابراز امیدواری احمد صدری برای از سر گرفته شدن فعالیت هنرمندان در این بخش در پی تعریف ساختارهای جدید، در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. در این میان نکته‌ای که نباید از آن غفلت کرد، همان جشنواره‌های بسیاری است که در طول سال در حوزه سرود برگزار می‌شود و تعددشان موجب نمی‌شود در این حوزه خلأیی احساس شود.
