ترس ریسک سیستماتیک در بازار

سنجش ارزش دلاری بورس و میزان تغییرات آن طی سال‌های اخیر به‌نوعی روشی برای بی‌اثر کردن تورم و ارزیابی واقعی وضعیت بورس محسوب می‌شود. در سال ۱۳۹۹، ارزش دلاری کل بازار سرمایه ایران در بالاترین سطح خود به ۴۰۰ میلیارد دلار رسید. این رقم در حال حاضر به حدود ۸۰ میلیارد دلار کاهش یافته است. تحلیل این افت، مستلزم بررسی جنبه‌های گوناگون اقتصادی، مالی و روانی بازار است.

در سال‌های اخیر، سیاست‌های پولی کشور ماهیتی انقباضی داشته است. نرخ بهره مؤثر سالانه دارایی‌های کم‌ریسک ریالی نظیر صندوق‌های درآمد ثابت در محدوده  ۳۳ تا ۳۶ درصد  قرار دارد. این شرایط موجب می‌‌شود که ورود سرمایه به بازار سهام دشوارتر شده و تنها سهم‌هایی که  P/E Forward  کمتر از عدد ۳ هستند، از نظر سرمایه‌گذاران توجیه‌پذیر باشند. این مسئله به کاهش جذابیت بازار سرمایه انجامیده است.

همیشه اختلاف قابل‌توجهی میان نرخ رسمی ارز و نرخ بازار آزاد وجود داشته است. پیش‌تر نرخ نیما معیار اصلی بود و اکنون نرخ مرکز مبادله ارز، اما در هر دو حالت فاصله معنادار با دلار آزاد باقی مانده است. نتیجه آن، افزایش جذابیت بازارهایی چون طلا و ارز بوده است. آمارهای دو سال اخیر نشان می‌دهد بازدهی صندوق‌های طلا به‌مراتب بالاتر از صندوق‌های سهامی بوده است.

در ادامه نیز کسری بودجه دولت، روندی صعودی داشته و بنا بر اظهارات اخیر آقای مدنی‌زاده، به  ۸۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده، هرچند تخمین‌های دقیق‌تر رقم واقعی را بین هزار تا ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌کنند. این کسری، با چاپ پول و افزایش نرخ‌های مالیاتی جبران شده و سهم مالیات در درآمد دولت رشد یافته است. چنین شرایطی فشار مستقیم بر حاشیه سود شرکت‌ها وارد کرده است. درگیری‌ها و تنش‌های بین‌المللی، همچون جنگ ۱۲ روزه اخیر، اثر منفی بر اعتماد سرمایه‌گذاران گذاشته‌اند. هم‌زمان، خاطره ریزش شدید بورس در سال ۱۳۹۹ همچنان در ذهن سرمایه‌گذاران خرد باقی مانده و باعث شده ترس و بی‌اعتمادی مانع بازگشت سرمایه به بازار شود.

صنایع پالایشی که ۷۰ درصد ارزش بازار را تشکیل می‌دهند، طی سال‌های اخیر با افزایش بیش از ۱۵ برابری هزینه‌های انرژی مواجه شده‌اند. این امر باعث کاهش حاشیه سود آن‌ها شده است. صنایع پتروشیمی با وجود مزیت‌های جغرافیایی و منابع، به دلیل سیاست‌های دستوری در نرخ خوراک و محدودیت‌های صادرات ناشی از تحریم‌ها، افت سودآوری را تجربه کرده‌اند. در بخش فلزات اساسی، علاوه بر تأثیر قیمت‌های جهانی، افزایش هزینه انرژی و مشکلات ناترازی عرضه در فصول مختلف فشار مضاعفی بر سودآوری وارد کرده است.

طرح موضوع بازگشت تحریم‌ها، بر چشم‌انداز سودآوری صنایع صادرات‌محور که عمدتاً صنایع سنگین و دلاری هستند  سایه انداخته است. این پیش‌بینی با احتمال افزایش هزینه‌های صادرات همراه است.با وجود همه چالش‌ها، بازار سرمایه از نظر نسبت  P/B  در یکی از ارزنده‌ترین دوره‌های پنج سال اخیر قرار دارد. اما آنچه بیش از هر عامل دیگری بر بازار سایه افکنده، ترس ناشی از ریسک‌های سیستماتیک است.

ریسک‌های سیاسی، نوسانات ارزی، سیاست‌های مالی و مشکلات ساختاری صنایع، شبکه‌ای از موانع پیش‌روی رشد بورس ایجاد کرده است. کاهش این ریسک‌ها به‌ویژه در عرصه سیاست خارجی و در حوزه‌های کلان اقتصاد داخلی می‌تواند کلید بازگشت اعتماد و بهبود ارزش دلاری بازار سرمایه باشد.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید