هدف‌گیری منابع اقتصاد/ریزش قیمت نفت در میان کسریهای پیاپی بودجه
گروه اوپک پلاس متشکل از هشت کشور تولیدکننده نفت، روز یکشنبه اعلام کرد که از اول ژوئن، تولید خود را ۴۱۱ هزار بشکه در روز افزایش خواهد داد.
گروه اوپک پلاس متشکل از هشت کشور تولیدکننده نفت، روز یکشنبه اعلام کرد که از اول ژوئن، تولید خود را ۴۱۱ هزار بشکه در روز افزایش خواهد داد. پس از این اعلام، قیمت نفت خام آمریکا، یک‌شبه تا ۴ درصد کاهش یافت. خبرگزاری آسوشیتدپرس اعلام کرد: قیمت نفت آمریکا هم اکنون به 56/75 دلار در هر بشکه رسیده است.
این روزها که ایران و آمریکا به صورت غیرمستقیم در حال مذاکره بر سر مباحث هسته‌ای هستند، بازار نفت که اتفاقاً برای هر دو کشور مهم است روند نزولی را طی کرده و قیمت نفت به زیر ۶۰ دلار رسیده است اما در این میان اعضای اوپک پلاس که شامل کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت مانند روسیه و ۱۳ عضو اوپک هستند، به جای کم کردن عرضه، صادرات نفت را افزایش داده و حدود ۴۰۰ هزار بشکه نفت بیشتر عرضه کرده‌اند که این را می‌توان نوعی مقابله با جنگ تعرفه‌ای دانست که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا به راه انداخته است.
حتی خبرگزاری رویترز اعلام کرده که این احتمال وجود داد که اوپک پلاس در نیمه دوم سال جاری میلادی حدود دو میلیون بشکه نفت خام اضافی را وارد بازار کند؛ درحالی‌که هرگاه اوپک پلاس نسبت به کاهش عرضه نفت اقدام کرده بود، قیمت آن افزایشی شده و البته باعث رونق نفتی بازار آمریکا شده بود. شاید این ترفندی است که با آن قرار است صنعت نفت آمریکا را تضعیف کرده تا به جنگ تعرفه‌ای پایان دهد. پرسش اینجاست که در این میان بازار نفت ایران به چه سمت‌وسویی خواهد رفت؟
به عقیده کارشناسان حوزه نفت با توجه به تحریم‌های بین‌المللی ایران تاثیری در قیمت بازار نفت ندارد و جایگاه خود را در بازار انرژی از دست داده است و البته به موضوع پرونده کرسنت اشاره می‌کنند که به اعتبار شرکت نفت ایران ضربه بدی وارد کرد. در این میان نیز برخی کارشناسان عنوان می‌کنند که اگر تحریم‌ها ادامه‌دار باشد بالا و پایین رفتن قیمت نفت تاثیری بر اقتصاد ما ندارد چراکه فقط برخی شرکت‌های کوچک چینی خریدار نفت ما هستند که آن را نیز با تخفیف از ما می‌خرند اما اگر تحریم‌ها برداشته شود حتی با پایین‌تر رفتن قیمت نفت درآمد خوبی نصیب کشور می‌شود که حداقل می‌تواند کسری بودجه را جبران کند.
قیمت جهانی نفت به دلیل نگرانی‌ها در مورد رکود اقتصادی، در طول سال به شدت کاهش یافته است. سهام شرکت‌های انرژی سقوط کردند و ارزش سهام شرکت نفت و گاز اکسون موبیل 2/6 درصد سقوط کرد. بسیاری از تولیدکنندگان دیگر نمی‌توانند با کاهش قیمت نفت به زیر ۶۰ دلار، سود کسب کنند.
این تحولات در حالی رخ می‌دهد که بازارها هنوز از شوک تعرفه‌ها و جنگ تجاری در حال بهبود هستند. دولت ترامپ در هفته‌های اخیر تعرفه‌هایی بر طیف گسترده‌ای از واردات وضع کرده که با واکنش‌های جهانی همراه بوده است. هرچند بسیاری از این تعرفه‌های سنگین که قرار بود در آوریل اجرایی شوند، برای سه ماه به تعویق افتادند، اما تعرفه‌ها علیه چین همچنان پابرجاست.
با وجود این، بی‌ثباتی ناشی از سیاست‌های تجاری ترامپ همچنان بر بازارها و اقتصاد سایه انداخته و موجب نگرانی بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو) نیز شده است. انتظار می‌رود فدرال رزرو در نشست این هفته نرخ بهره را ثابت نگه دارد. این نهاد، سال گذشته سه بار نرخ بهره را کاهش داد اما اکنون رویکردی محتاطانه در پیش گرفته است. اقتصاد آمریکا در سه‌ماهه نخست سال ۲۰۲۵ با کاهش 0/3 درصدی تولید ناخالص داخلی مواجه شد که اولین افت در سه سال اخیر محسوب می‌شود. با این حال، نشانه‌هایی از مقاومت در بخش‌های مختلف دیده می‌شود؛ نظرسنجی مؤسسه مدیریت عرضه نشان می‌دهد که فعالیت‌های بخش خدمات همچنان در حال گسترش است، اگرچه با نگرانی‌هایی همراه است.
در همین حال، تعرفه‌های جدید ترامپ همچنان عامل بی‌ثباتی محسوب می‌شوند. رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام کرد تعرفه ۱۰۰ درصدی بر تمامی فیلم‌های خارجی وضع خواهد شد. هنوز مشخص نیست که این سیاست چگونه بر صنعت جهانی فیلم تاثیر خواهد گذاشت، چراکه بسیاری از فیلم‌ها در چند کشور تولید می‌شوند. در واکنش به این خبر، سهام نتفلیکس 1/8 درصد و وارنر براز دیسکاوری 1/1 درصد افت کرد.
ما همیشه نفت را ارزان فروخته‌ایم
مرتضی بهروزی‌فرد، کارشناس نفت در گفت‌وگو با «هم‌میهن» در پاسخ به این پرسش که کاهش قیمت نفت چه تاثیری در روند بازار خواهد داشت؟ عنوان کرد: «مهمترین مسئله‌ای که بر روی قیمت نفت تاثیر دارد، یکی تقاضای فصلی است که معمولا در بهار قیمت‌ها پایین‌تر است و دیگری که مسئله مهمی است بحث جنگ تعرفه‌ای است که آمریکا به راه انداخته است.»
او افزود: «اگر این جنگ ادامه‌دار باشد قطعاً منتهی به رکود خواهد شد و در نتیجه اولین بخشی که دچار زیان خواهد شد قاعدتاً صنعت انرژی و نفت خواهد بود چون تقاضا برای انرژی کم خواهد شد و شاهد کاهش تولید خواهیم بود و این چشم‌انداز بازار جهانی نفت را تحت تاثیر قرار داده است.»
این کارشناس صنعت نفت، گفت: «هرچند در این میان آمریکا نیز ضرر خواهد کرد اما یکی از کشورهایی که متضرر خواهد شد روسیه است، چون یکی از بزرگترین صادرکنندگان نفت در دنیا است و کاهش قیمت نفت بیشترین تاثیر را بر روی این کشور و همچنین عربستان خواهد گذاشت.»
بهروزی‌فرد، عنوان کرد: «اگر به یاد داشته باشید ترامپ در دوران انتخابات ریاست‌جمهوی آمریکا می‌گفت قیمت نفت بالا است و باید پایین بیاید و وعده کاهش آن را داده بود. اگر فشاری بر روی عربستان و اوپک‌پلاس برای افزایش تولید نفت وجود دارد باید در این چارچوب ارزیابی شود که شاهد اجرایی شدن سیاست‌های اعلامی ترامپ در دوران انتخابات هستیم تا قیمت‌ها نسبت به گذشته تعدیل شود.»
این کارشناس همچنین درباره اینکه تاثیر این کاهش قیمت بر اقتصاد ایران چگونه خواهد بود؟ گفت: «اگر قرار باشد شرایط تحریمی ادامه‌دار باشد، چه بخواهیم و چه نخواهیم باید نفت را با قیمت پایین و تخفیف بالا بفروشیم و شاید بتوان گفت تنها واردکننده نفت ما چین و شرکت‌های کوچک چینی هستند که هم‌اکنون نیز در انتقال پول آن با مشکل مواجه هستیم و با هزینه بالا این کار صورت می‌گیرد.»
او افزود: «اما اگر این شرایط تغییر کند و گشایشی ایجاد و تحریم‌ها برداشته شود، حتی پایین‌تر رفتن قیمت نفت نیز با توجه به شرایطی که در آن هستیم می‌تواند برای ایران یک افزایش درآمد خوبی باشد چراکه دیگر با تخفیف نفت را نخواهیم فروخت و هزینه‌‌های فروش آن به شدت کم می‌شود، از طرف دیگر پول خود را راحت گرفته و می‌توانیم از هر جایی که بخواهیم خرید داشته باشیم. مسلماً اگر مشکل تحریم‌های ایران حل شود، وضعیت اقتصاد کشور حتی با پایین رفتن قیمت نفت بهتر خواهد شد.»
بهروزی‌فرد همچنین درباره اینکه چقدر احتمال دارد قیمت نفت پایین‌تر نیز بیاید، گفت: «به‌هرحال همه چیز به جنگ تعرفه‌ای که آمریکا شروع کرده بستگی دارد و اگر جنگی که بین این کشور و چین راه افتاده ادامه پیدا کند، مسلماً باعث رکود جهانی خواهد شد و اولین تاثیر آن بر بازار نفت و گاز است که تقاضا را کم خواهد کرد و باعث خواهد شد قیمت از این نیز پایین‌تر بیاید؛ البته من این را بعید می‌دانم، چون عقلای دو کشور و کشورهای اروپایی می‌دانند جنگ تعرفه‌ای برنده‌ای نخواهد داشت.»
احتمال دارد روند کاهش قیمت ادامه پیدا کند
میثم فتحی‌محب، کارشناس حوزه انرژی و پتروشیمی درباره اینکه پایین آمدن قیمت نفت چه تاثیری در روند بازار دارد، به «هم‌میهن»، گفت: «بر روی قیمت بازار پتروشیمی جهانی تاثیر خواهد داشت، همیشه بازار نفت بازار پرتنشی بوده است و این احتمال وجود دارد که روند کاهش قیمت نفت ادامه‌دار باشد و این باعث کاهش قیمت فرآورده‌های اصلی نفت نیز خواهد شد که بر روی صنعت پتروشیمی تاثیر خواهد گذاشت.»
او ادامه داد: «در حال حاضر بخش عمده‌ای از صادرات پتروشیمی ما را پلی‌اتیلن تشکیل می‌دهد که قیمت آن حدود ۱۰۰۰ دلار است؛ اگر روند کاهش قیمت نفت ادامه پیدا کند قیمت آن به حدود ۹۰۰ دلار خواهد رسید که با حجم صادرات 3/5 میلیون تنی که از این محصول داریم، میزان زیادی به ضرر ما خواهد بود و حجم عظیمی از صادرات را ما تحت تاثیر قرار خواهد داد.»
این کارشناس همچنین درخصوص اینکه جنگ تعرفه‌ای آمریکا در این میان چقدر تاثیر داشته است، عنوان کرد: «فعلاً جنگ تعرفه‌ای آمریکا و چین ادامه دارد و با وجود اینکه آمریکا خواسته مقداری این تنش را کاهش دهد ولی صادرات محصولات چینی به آمریکا همچنان با مشکلاتی مواجه است. حجم عظیمی از محصولات چینی در بازار موجود است که به بازار سایر کشورها عرضه می‌شود و در نتیجه این اشباع بازار ممکن است فشار را به صنعت پتروشیمی بیشتر کند.»
فتحی‌محب، گفت: «بالاخره چین قدرت خود را در فروش محصولات دارد و تصمیم آمریکا برای توسعه صنایع داخلی پابرجاست؛ همین مسئله باعث می‌شود چین دست برتر را در صنعت نفت داشته باشد و بازار با ثباتی را برای خود ایجاد کند؛ حتی می‌تواند این روند باعث کاهش قیمت نفت نیز بشود.»
او ادامه داد: «اگر ما در ایران برنامه‌ای برای صادرات محصولات پتروشیمی نداشته باشیم با چالش جدی مواجه خواهیم شد چون پیدا کردن بازارهایی مانند ترکیه و عراق و آسیای مرکزی نیز برای ما دشوار خواهد بود و باید برای آن تدبیری داشته باشیم.»
در همین راستا و در گفت‌وگو با محمود خاقانی مدیرکل سابق امور خزر و آسیای میانه وزارت نفت و محمد صادق مهرجو مدیر امور فنی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران به بررسی بیشتر این موضوع پرداختیم.
