پارادوکس برق و رشد اقتصاد/کاهش قطعی‏ برق‏ در مهرماه منجر به رشد مثبت پس از دو ماه رشد منفی در گروه صنعت و معدن شد

نوبت خاموشی و محدودیت برق به زمستان هم رسید. پیش‌بینی تلخ کارشناسان و اقتصاددانان محقق شد و کمبود برق به حدی رسید که جدول خاموشی و محدودیت برق هم برای بخش خانگی و هم برای صنایع در زمستان نیز منتشر شد. بسیاری از صنایع دو روز بعد از قطع شدن برق‌شان تازه می‌توانند فرایند تولید را آغاز کنند ولی همزمان با آغاز فعالیت‌ها نوبت خاموشی برق آن‌ها می‌رسد و تولید، عملاً ناممکن می‌شود. این فرآیند روی تولید ناخالص داخلی که دولت حساب زیادی روی آن کرده، اثر منفی خواهد گذاشت و از توقع رشد ۸ درصدی و حتی رشدهای پایین‌تر باید عدول کرد.

زمانی که دولت دستور داد سه نیروگاه اصفهان و کرج و شازند مازوت‌سوزی را متوقف کنند، برخی از کارشناسان و رسانه‌ها گمانه‌زنی کردند که شاید میزان سوخت خوراک برای تولید مازوت هم کم شده باشد اما دولت اعلام کرد که تنها هدف آن تصمیم، پیشگیری از مشکل آلودگی هوا بوده است؛ اما زمانی که نه برق بود و نه هوا، بازوی پژوهشی مجلس در گزارشی اعلام کرد که گازوئیل و مازوت برای سوزاندن کم بوده است.

بر اساس محاسبات مرکز پژوهش‌های مجلس، رشد اقتصادی کشور در مهر‌ماه سال جاری نسبت به ماه مشابه در سال گذشته 3/1 درصد و رشد اقتصادی بدون نفت نیز ۳درصد بوده است. در نخستین ماه پاییز سال جاری، ارزش افزوده بخش کشاورزی رشد 1/5 درصدی، بخش نفت خام و گاز طبیعی رشد 3/7 درصدی، گروه صنایع و معادن رشد 3/8درصدی و در نهایت گروه خدمات رشد 3/1درصدی را تجربه کرده است. با ورود به فصل پاییز و کاهش قطعی‌های برق‌، در ماه مهر گروه صنعت و معدن پس از دو ماه رشد منفی، رشد مثبت را تجربه کرده است.

کارشناسان معتقدند آغاز مجدد قطعی برق در پاییز سال جاری می‌تواند رشد این گروه را مجدداً به بازه منفی بازگرداند. در نهایت می‌توان گفت کاهش نرخ رشد فصلی از 3/2درصد در بهار به 2/2درصد در تابستان و ثبات نسبی این نرخ در مهرماه نشان می‌دهد که اثرات مثبت افزایش تولید نفت و گاز بر رشد اقتصادی در حال کاهش است. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «بررسی لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ کل کشور (۱۰): تبصره «۳» نفت و روابط مالی آن با دولت» توضیح داده بود: «لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ در وضعیتی توسط دولت تدوین می‌شود که کشور با ناترازی‌های رو به گسترش در تمامی حامل‌های انرژی از جمله گاز طبیعی، برق و بنزین روبه‌رو است.

در سال ۱۴۰۱ میزان ناترازی گاز طبیعی در اوج مصرف به ۳۱۵ میلیون مترمکعب در روز رسید و اگرچه به‌واسطه افزایش دما در سال ۱۴۰۲ این عدد به حدود ۲۸۰ میلیون مترمکعب در روز کاهش یافت، اما همچنان چالش ناترازی گاز طبیعی در کل سال به‌ویژه ماه‌های سرد وجود دارد. این گزارش ادامه می‌دهد که از سوی دیگر مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌های حرارتی افزایش یافته و درحال‌حاضر ذخایر گازوئیل و نفت‌کوره نیروگاه‌ها در ۶ ماهه اول ۱۴۰۳ نسبت به‌مدت مشابه سال قبل کاهش پیدا کرده و افزایش ناترازی گاز و عدم امکان تأمین سوخت مایع جایگزین، چالش‌هایی را برای تأمین برق در زمستان به وجود آورده‌است.

این گزارش بیان می‌کند که در حوزه تأمین بنزین نیز کسری وجود دارد و بی‌توجهی به سیاست‌های مدیریت مصرف، منجر به‌اجبار به واردات و خرید محصولات مرتبط از واحدهای داخلی شده‌است. ازاین‌رو انتظار می‌رود تدوین لایحه بودجه و احکام آن متناسب با وضعیت ناترازی انرژی و چالش‌های آن بوده و راهکارهایی برای مدیریت و کاهش ناترازی در آن مدنظر قرار گرفته باشد.

اثر خاموشی بر صنایع

در ماه‌های گذشته، به‌خصوص در تابستان سال جاری، قطعی‌های مکرر برق به یکی از معضلات اصلی صنایع تبدیل شده بود. این مسئله تولید صنایع را به صورت چشمگیری تحت‌تاثیر قرار داد و رشد گروه صنایع به صورت چشمگیری کاهش یافت. رشد گروه صنایع و معادن در مردادماه سال جاری منفی 0/4 درصد و در ماه شهریور منفی 0/3 درصد بوده است. با ورود به فصل پاییز و کاهش قطعی‌های برق رشد صنایع نسبت به ماه‌های گذشته افزایش یافت. در مهر‌ماه سال جاری رشد گروه صنایع معادل 3/8 درصد بود و این گروه پرچمدار رشد اقتصادی مهرماه بود.

گزارش وزارت نیرو و تناقض‌ها

پایگاه اطلاع‌‌‌رسانی وزارت نیرو نیز در یک گزارش رسمی اعلام کرده که تحویل سوخت کافی به نیروگاه‌ها با کاهش روبه‌رو شده است. این در حالی است که شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌‌‌های نفتی ایران مدعی شده است تولید و تحویل سوخت به تمام بخش‌‌‌های صنعتی و خانگی، نه‌‌‌تنها بی‌‌‌هیچ کم و کاستی انجام شده، بلکه تولید و تحویل سوخت نیروگاهی در پاییز امسال روندی افزایشی را طی کرده؛ تا جایی که در آذر ۱۴۰۳ در مقایسه با پارسال، ۴میلیارد لیتر سوخت مایع بیشتر تحویل نیروگاه‌‌‌های کشور شده است.

براساس آمارهای شرکت ملی پخش فرآورده‌‌‌های نفتی ایران، از ابتدای آذر امسال تا ۲۳ آذر، به‌‌‌طور میانگین 70/6میلیون لیتر نفت‌‌‌گاز تحویل نیروگاه‌‌‌های کشور شده که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال با 56/6 میلیون لیتر، بیش از ۱۴میلیون لیتر، معادل 24/7 درصد رشد یافته است. همچنین در آذر ۱۴۰۳ به‌‌‌صورت میانگین 45/9 میلیون لیتر نفت‌‌‌گاز تحویل نیروگاه‌‌‌های کشور شده که این عدد در مقایسه با مدت مشابه پارسال (آذر ۱۴۰۲) با 36/9 میلیون لیتر، ۹میلیون لیتر معادل 24/3 درصد رشد یافته است.