فرصت سرمایه‏‌گذاری داریم اما به اصلاحات نیاز است

محمدتقی فیاضی، کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با «هم‌میهن» به این نکته اشاره کرده که  سرمایه‌گذاری خارجی شرط لازم برای رشد اقتصادی است اما شرط کافی برای رشد ۸ درصدی نیست. او می‌گوید اگر دولت بتواند نرخ تورم را کنترل کند به راحتی می‌تواند به سراغ اصلاحات بعدی برود و این علامت مثبتی برای اقتصاد ایران است.

‌وزیر اقتصاد گفته دولت سیزدهم تنها ۲ میلیارد دلار جذب سرمایه خارجی داشته است؛ در حالی که برای رسیدن به رشد ۸ درصدی نیاز به حدود ۱۳۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری داریم. دولت چهاردهم توان تحقق چنین کاری را دارد؟

ببینید، واقعاً امکان تحقق رشد ۸ درصد در ۵ سال وجود ندارد، یعنی احتمال آن صفر است، اگر به داده‌های تاریخی نگاه کنیم تصویر بهتری به ما نشان خواهد داد؛ قبل از انقلاب ۱۳ سال پیاپی رشد اقتصادی داشتیم که در اوایل انقلاب متوقف ‌شد. در زمان میرحسین موسوی و دوره جنگ دو سال پیاپی رشد اقتصادی ۸ درصد داشتیم اما تحت این شرایط بود که در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ رشد منفی را تجربه کرده بودیم که ناگهان در سال ۱۳۶۱و ۱۳۶۲ رشد پیدا کرد اما سال بعد از آن دوباره منفی شد همچنان که قبل از این دو سال هم منفی بود.

در دوره مرحوم هاشمی باز دو سال پیاپی رشد ۸ درصد داشتیم، به‌هرحال جنگ تمام شده بود و در کشور ظرفیت‌های خالی وجود داشت. در سال‌های ۱۳۶۸، ۱۳۶۹ و ۱۳۷۰ رشد اقتصادی داشتیم اما بعد از آن روند نزولی شروع ‌شد. در دوره خاتمی نیز در دو سال پیاپی رشد اقتصادی داشتیم اما حُسنی که داشته این بود که قبل و بعد از آن رشد اقتصادی منفی نبوده و در مجموع ۸ سال، 4/3 درصد رشد اقتصادی را تجربه کردیم. در زمان احمدی‌نژاد فقط یک سال رشد اقتصادی ۸ درصدی داشتیم و در زمان حسن روحانی نیز تنها یک سال رشد اقتصادی ۸ درصدی را تجربه کردیم، میانگین دوره سه‌ساله دولت سیزدهم نیز خوب بوده و به 4/6 درصد رسید اما رشد اقتصادی ۸ درصدی را شاهد نبودیم.

‌چالش‌های پیش روی دولت چیست؟

سازمان برنامه و بودجه در هنگام تدوین برنامه هفتم نیز گفته بود که سالانه به حدود ۱۳۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز داریم تا به رشد اقتصادی ۸ درصد برسیم. سرمایه‌گذاری شرط لازم برای رشد اقتصادی است اما شرط کافی برای رشد اقتصادی ۸ درصدی نیست، به‌هرحال قواعدی وجود دارد تحت عنوان اجماع واشنگتنی که می‌گوید برای اینکه رشد اقتصادی پایدار و مستمر داشته باشید، نیاز است که یکسری قواعد را رعایت کنید؛ اولین آن انضباط بودجه است، در صورتی که اولین مشکل کشور ما نداشتن انضباط بودجه است و منابع و مصارف دولت با یکدیگر تراز نیست که همین به تورم‌های بالا منجر شده است.

در هیچ جای دنیا در تورم ۲۰ درصد به بالا، رشد اقتصادی که تداوم داشته باشد را نمی‌بینید، در ۶۰ سال گذشته ایران نیز چنین چیزی را مشاهده نمی‌کنید. یا در چند سالی که دولت به دنبال اصلاح نظام مالیاتی بوده فقط به دنبال این بوده که از خانه‌ها و ماشین‌های لوکس مالیات بگیرند و در واقع به دنبال مالیات‌گیری از تورم بودند و سراغ افرادی که فرار مالیاتی می‌کنند نرفتند.

سرمایه‌گذاری خارجی در چند سال گذشته حدود ۲ میلیارد دلار بوده که کم و کیف آن قابل بحث است. یا دولت به دنبال این است که نرخ‌های ارز یکسان را به رقابتی تبدیل کند اما ما ارزهایی را داریم که نه یکسان هستند و نه رقابتی. اگر شرایط اقتصادی اصلاح نشود اگر پنج سال پیاپی نیز هر سال ۱۳۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری به اقتصاد کشور تزریق کنیم باز هم به رشد ۸ درصد نخواهیم رسید. دولت باید فعلاً رشد اقتصادی را فراموش کند و به دنبال کارهایی برود که شدنی است مثل کنترل نرخ تورم و یا سر و سامان دادن به نظام مالی و بانکی، که می‌تواند مقدمه رشد اقتصادی باشد.

‌اینکه وزیر اقتصاد اعلام کرده با این شرایط تنها به رشد 3/5 درصدی می‌رسیم نشان از این ندارد که دولت به مسئله واقع‌بینانه نگاه می‌کند؟ این به بهبود شرایط کمک نمی‌کند؟

دقیقاً، واقع‌بینی کمک می‌کند که دولت به‌دنبال راه‌حل‌های ملموس‌تر و قابل دستیابی برود. اگر دولت بتواند الزاماتی همچون FATF را حل کند و یا فضای اقتصادی کشور را برای ورود سرمایه‌گذار خارجی باز کند کمک بزرگی کرده است اما مهمتر از آن رفع ناترازی‌ها است که شامل بودجه دولت نیز می‌شود. دولت اگر بتواند نرخ تورم را کنترل کند به راحتی می‌تواند به سراغ اصلاحات بعدی برود و به نظر من مقدمه اصلاحات، می‌تواند اصلاح ناترازی‌ها در حوزه مالی و پولی باشد.

علامت مثبت به بازار دادن از سمت دولت اتفاق بسیار مثبتی است ضمن اینکه با مذاکره با کشورهای دیگر از جمله جلب اعتماد کشورهای حاشیه‌ای خلیج‌فارس و همچنین کنار آمدن با دولت جدید آمریکا، اتفاق مثبتی خواهد بود. به‌هرحال فرصت‌های سرمایه‌گذاری در ایران زیاد است اما به اصلاحات اساسی نیاز دارد.