چرا مسکن دولتی ساخته نشد؟
روزنامه هم‌میهن ، منتشر کننده آخرین و بروزترین اخبار داخلی و خارجی.
بررســـــــــــــی نا‌‌فرجام ماندن طرح دولت هم‌زمان با اولتیماتوم دیروز رئیس‌جمهور
الهه ابراهیمی ، گزارشگر هم میهن:در آستانه یک‌سالگی دولت سیزدهم هستیم. یکی از امیدواری‌هایی که دولت به مردم داده بود، با توجه به رکوردشکنی قیمت مسکن، ساخت سالانه یک میلیون مسکن بود. برای تحقق این هدف نیز وزیری انتخاب شد که قول ساخت آن را به مجلس در زمان رای اعتماد داد. حال مشخص شده در این خصوص دولت گامی برنداشته است؛ هرچند به عقیده کارشناسان، منصفانه آن است که تحقق این امر را در مهلت چهارساله ببینیم، نه یک ساله. روز گذشته، رئیس‌جمهور با هدف بررسی اقدامات و عملکرد یک‌ساله وزارت راه‌وشهرسازی، از بخش‌های مختلف این وزارت‌خانه بازدید کرد. یکی از محورهای مهم این جلسه، بررسی تحقق شعار انتخاباتی ابراهیم رئیسی، یعنی ساخت سالانه چهار میلیون مسکن بود. رئیس دولت برای عملیاتی شدن این شعار، الزاماتی را تعیین کرد. نخست اینکه وزارت راه‌وشهرسازی زمین‌های مناسب را شناسایی کرده و بانک مسکن را تشکیل دهد؛ در گام بعدی، طی اولتیماتومی به همه وزارت‌خانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی دستور داد تا: «به‌موجب قانون تا پایان شهریور تمام اراضی مناسب اعلام‌شده را برای احداث مسکن اختصاص دهند تا از طریق بانک زمین و وزارت راه‌وشهرسازی به متقاضیان واگذار شود؛ در غیر این صورت، تمامی این زمین‌ها به نام دولت جمهوری اسلامی ایران سند خواهد خورد.» اما دستاورد دیگر این دیدار، علاوه بر ساخت، واگذاری «زمین به‌شرط ساخت مسکن» به مردم بود. محور دوم، نظارت بر بازار مسکن و تنظیم‌گری این حوزه بود که راهکار ارائه‌شده از سوی رئیس دولت برای وزارت مسکن، علاوه بر پایش دقیق روندها، افزایش عرضه به‌منظور رسیدن به تعادل بود. در‌نهایت نیز ابراهیم رئیسی به وزیر راه‌وشهرسازی و مدیران ارشد این وزارت‌خانه و استانداران دستور داد برای تمامی پروژه‌ها زمان‌بندی دقیق تعیین کنند و حتما در فرآیند اجرا به زمان‌بندی یادشده مقید باشند. همچنین با اطلاع‌رسانی شفاف زمان‌بندی باید امکان نظارت افکار عمومی و مردم و رسانه‌ها درخصوص تکمیل طرح‌ها در زمان معین فراهم شود.
وعده انتخاباتی دیروز، مطالبه جدی امروز
تهیه و ساخت چهار میلیون مسکن از وعده‌های انتخاباتی مهم سید‌ابراهیم رئیسی بود که از همان ابتدا تحقق این وعده با موجی از انتقادات همراه شد. پس از تکیه رئیسی بر مسند ریاست‌جمهوری، اجرا و عملیاتی شدن این وعده انتخاباتی از مواردی بود که همواره مورد تاکید این مقام مسئول بود؛ حتی در زمان معرفی رستم قاسمی به‌عنوان وزیر راه‌وشهرسازی، بر تحقق این وعده تاکید شد. در آن زمان، رستم قاسمی نیز بر تولید چهار میلیون مسکن در چهار سال به‌عنوان یکی از اولویت‌های خود در وزارت راه‌وشهرسازی صحه گذاشت و حال در آستانه یک‌سالگی این دولت، زمان آن رسیده است که بررسی شود که این امر مهم آیا تحقق یافته است یا نه؟ رستم قاسمی در جمع خبرنگاران از آماده شدن ۶۰ هزار مسکن خبر داد و اعلام کرد که۶۰ هزار واحد دیگر در حال آماده‌سازی انشعابات آب و برق است و بیش از ۷۰ هزار واحد مشکل حقوقی دارند که باید مورد بررسی قرار بگیرند.
قدم اول، فراخوان
وزارت راه‌وشهرسازی برای تحقق این امر در گام نخست، فراخوان ثبت‌نام متقاضیان را اعلام کرد. در ابتدا پنج میلیون نفر ثبت‌نام کردند، اما پس از غربالگری توسط وزارت راه‌وشهرسازی حدود دو میلیون نفر واجد شرایط اعلام شدند. یعنی کمتر از نصف وعده ساخت؛ چهار میلیون مسکن در چهار سال. اما ساخت چهار میلیون مسکن نهضت ملی، قرار است از چه زمانی آغاز شود؟ رئیسی در این‌باره گفت که: «چهار میلیون مسکن طی چهار سال ساخته می‌شود. یعنی سالی یک میلیون مسکن.» اما وزیر اعلام کرد: «در دو سال، دو میلیون واحد مسکونی ساخته می‌شود.» براساس وعده‌های وزیر راه و همچنین قانون جهش تولید، می‌بایست واحد‌ها در زمین‌های دولتی، بافت‌های فرسوده و الحاق اراضی به شهرها و همچنین تاسیس شهرهای جدید در اطراف کلان‌شهرها ساخته شوند. برای همین منظور، در جلسه روز گذشته رئیس‌جمهور اعلام کرد که باید هر چه سریع‌تر این زمین‌ها شناسایی شوند. رستم قاسمی درباره انجام این هدف نیز از ایجاد بانک زمین با استفاده از زمین‌های در اختیار سازمان‌ها و نهادهای دولتی صحبت کرده بود و در آخرین اظهارنظر نیز گفته است کار به‌روال است.
از روز اول معلوم بود
سعید اسلامی بیدگلی، کارشناس حوزه مسکن با بیان اینکه من زمانی‌که سیاست ساخت چهار میلیون مسکن در دولت مطرح شد، از منتقدان آن بودم، به «هم‌میهن» گفت: «از روز اول هم فکر می‌کردم دولت در تحقق این شعار موفق نخواهد بود، زیرا پروژه ساخت چهار میلیون مسکن در وضعیت کنونی اقتصاد، امری شدنی نبود، اما منصفانه این است بگوییم دولت قول چهار میلیون مسکن را در چهار سال داده و برای تحقق آن بهتر است، منصفانه نقد کنیم. زیرا حتی اگر شرایط مهیا بود، احتمالاً سال اول صرف زیرساخت‌های این پروژه می‌شد و خروجی نداشت.» او در توضیح علل عدم موفقیت دولت گفت: «در حال حاضر، چنین ظرفیت اقتصادی‌ای وجود ندارد و از ابتدا هم با چنین شعاری از سوی دولت مخالف بودم، زیرا این وعده فاقد پشتوانه کارشناسی بود.»
آمار بانک مرکزی درباره مسکن
بانک مرکزی اعلام کرد رشد ماهانه قیمت مسکن در تهران در تیرماه نسبت به خردادماه، 6/2 درصد پایین آمده است که بیان‌گر بازگشت تدریجی آرامش به بازار مسکن پس از اثرات حذف ارز ترجیحی است. همچنین قیمت مسکن در تهران در تیرماه امسال به 41 میلیون و 700 هزار تومان رسید که نسبت به ماه قبل 8/5 درصد افزایش نشان می‌دهد. این در حالی است که رشد ماهانه قیمت مسکن در خردادماه 4/8 درصد بود. علت این افزایش نیز آثار روانی حذف ارز ترجیحی بود که در بازار مسکن هم بروز پیدا کرد. رئیس دولت سیزدهم چهار میلیون مسکن را نیاز کشور اعلام کرده اما رستم قاسمی کمبود مسکن در کشور را بیش از ۱۰ میلیون می‌داند. مطابق بررسی‌های طرح جامع مسکن تا پایان ۱۴۰۴، کشور نیاز به ساخت حداقل شش میلیون واحد مسکونی دارد؛ این یعنی تولید سالانه 5/1 میلیون واحد مسکونی. فارغ از این اعداد این سوال مطرح است که آیا اقتصاد ایران ظرفیت ساخت این تعداد مسکن را دارد؟ این موضوعی است که اسلامی نیز به آن اشاره کرد؛ نبود ظرفیت‌های لازم در اقتصاد ایران. او معتقد است که در زمان کاندیداتوری رئیسی برای ریاست جمهوری هم این ظرفیت وجود نداشت و الان نیز وجود ندارد؛ از آن مهم‌تر اینکه تحقق این شعار در توان این تیم اجرایی که در دولت حضور دارند و به‌لحاظ تئوریک نامنسجم و ضعیف هم هستند، وجود ندارد. ضمن آنکه اقتصاد کشور هم ظرفیت چنین پروژه‌هایی را ندارد. اما در این میان، آن چیزی که در عدم موفقیت ساخت مسکن توسط دولت موثر است، شاخص‌های اقتصادی دیگر است. اسلامی به تورم اشاره کرد و گفت: «به‌عنوان یک شهروند خوشحال می‌شوم که دولت بتواند برخی از سیاست‌های‌اش را اجرا کند و به بهبود کیفیت زندگی مردم کمک کند، اما واقع‌گرایی هم خوب است. در زمان طرح این ایده، به‌دنبال این بودم که دولت از چه محلی این ایده را تامین مالی خواهد کرد، اما امروز می‌بینم که دولت حتی لجستیک فنی و ساختاری و مهم‌تر، کیفیت سیاست‌گذاری و استراتژی راهبردی برای موفقیت این طرح را نیز ندارد.» اما سوالی که دراین‌میان طرح می‌شود، این است که «دولت در تداوم افزایش قیمت مسکن چه میزان نقش دارد؟» این کارشناس به این سوال، این پاسخ را داد: «آن‌گونه که من متوجه شدم، دولت نمی‌تواند این شعار را محقق سازد. بازار هم بسیار هوشمند است و می‌دانست که این امر شدنی نیست. در چنین وضعیت اقتصادی انتظار پوچ است؛ بنابراین بازار مسکن منتظر چنین اتفاقی نبود. رشد قیمت مسکن، دلایل ریشه‌ای و کلیدی دارد که مهم‌ترین آن، نرخ تورم بالاست. امروز رکورد تورم نقطه‌به‌نقطه در طول چهار دهه گذشته شکسته شده و دولت در کنترل حجم نقدینگی و نرخ تورم بسیار ناموفق بوده است. وضعیت بازارهای جایگزین نیز مناسب نیست و در این مدت نرخ بهره واقعی بانک‌ها منفی بوده است؛ نرخ بهره بانک‌ها با همه دور زدن‌ها و فریب‌کاری‌هایی که در قراردادهای خود انجام می‌دهند، کمتر از 20 درصد بوده است؛ در‌حالی‌که نرخ تورم حدود ۵۰ درصد است.»
