حاشیه‌سازی دوبــاره آقای وزیـر
زارع پور از‌جرم‌انگاری فروش فیلترشکن گفت
زارع پور از‌جرم‌انگاری فروش فیلترشکن گفت
اظهارات وزیر ارتباطات در حاشیه جلسه هیئت‌دولت حاشیه‌ساز شد. عیسی زارع‌پور از تلاش برای جرم‌انگاری کسانی که فیلترشکن می‌فروشند، خبر داد. اما یک متخصص در جرایم رایانه‌ای و فناوری اطلاعات این تلاش را امری بیهوده و محکوم به شکست دانست و تاکید کرد که در حال حاضر استفاده، نصب و فروش فیلترشکن جرم نیست، اما اینکه مجلس فروش آن را جرم‌انگارانه کند، باید بگویم که از این مجلس بعید نیست. براساس آمارهای رسمی مرکز آمار در سال 1399 حدود 65درصد از جمعیت ایران حداقل یک شبکه اجتماعی دارند، بنابراین حدود 60میلیون ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند. براساس گزارش پایگاه خبری اکسیوس محدودیت‌های اخیر اینترنت در ایران باعث رشد ۳۰۰۰درصدی استفاده از فیلترشکن در این کشور شده است.
این روزها دسترسی به شبکه‌های اجتماعی به‌دلیل اعمال فیلترینگ محدود شده است؛ محدودیتی که با آغاز اعتراضات مردمی بعد از مرگ مهسا امینی آغاز شد و همچنان گریبان شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار ایرانی را گرفته است و با توجه به اظهارات مسئولان تصمیم‌گیر، این رویه ادامه خواهد داشت. گویی درست زمانی که مردم خواهان مطالبات اجتماعی از حاکمیت در کف خیابان‌ها بودند، بهترین فرصت برای اجرای اینترنت داخلی بوده است و اینترنت تاحدودی به شکل و شیوه مطلوب حاکمان داخلی درآمده است. خسارت ناشی از اعمال این تصمیم براساس برآورد نت‌بلاکس در ایران 5/1میلیون دلار در ساعت اعلام شده است. البته در این میان با اعمال فیلترینگ نرم‌افزارهای پرطرفدار همچون واتس‌آپ که گفته می‌‌شود نزدیک 90درصد مردم ایران این برنامه را دارند، بازار فلیترشکن بسیار داغ است. این روزها فروشگاه‌های موبایل بیشترین فروش را از محل نصب فلیترشکن‌ها دارند و این بازار از رونق بسیاری برخوردار شده است. براساس گزارش روزنامه تجارت، نصب فیلترشکن از 150هزار تومان تا بیش از یک‌و‌نیم میلیون تومان هزینه دارد. پیش از این محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در شهریورماه سال ۱۳۹۸ در مجلس از وجود مافیای فیلترشکن و تجارت چندصدمیلیاردی فروش فیلترشکن سخن گفته بود.
الزام رئیسی برای ارتقای پلتفرم‌های ارتباطی داخلی
سیدابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم روز گذشته با تاکید بر لزوم توجه بیشتر به نیازهای مردم به‌ویژه فعالان اقتصادی در استفاده از پلتفرم‌های اینترنتی، دستگاه‌های متولی را مکلف کرد همه تلاش خود را برای تقویت و ارتقای کارآمدی پلتفرم‌های ارتباطی داخلی به‌کار بگیرند تا پاسخگوی همه نیازهای مردم باشند. در کنار این اظهارات، محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ در خصوص وضعیت پلتفرم‌های داخلی، گفت: با توجه به اتفاقاتی که در کشور افتاد و تصمیماتی که از سوی مراجع امنیتی گرفته شد، معتقدیم سرویس‌های داخلی پلتفرم‌ها و شبکه‌های پیام‌رسان، باید نیازهای مردم را پاسخ دهند و همچنین باید پلتفرم قابل‌اعتمادی که حس اعتماد عمومی را به همراه داشته باشد به مردم معرفی کنیم. او در رابطه با برنامه وزارت ارشاد برای معرفی یک پلتفرم قابل اعتماد به مردم، اظهار کرد: «در اتفاقاتی که افتاد و تصمیماتی که از سوی مراجع امنیتی گرفته شد، مهمترین بحث این بود که در حوزه سرویس‌های داخلی پلتفرم‌ها و شبکه‌های پیام‌رسان، چند مسئله را باید برای مردم تامین کنیم. یکی اینکه به موجب این تصمیم باید بتوانیم خدماتی که مردم لازم دارند در اختیارشان قرار دهیم و نکته بعد اینکه مردم حس اعتماد عمومی را هم داشته باشند که این بسیار اهمیت دارد.» وزیر فرهنگ و ارشاد تاکید کرد: «این بحث در مراجع مختلف تصمیم‌گیری مطرح است و ما و دوستان که در تامین محتوا مسئولیت داریم نیز موضوع را پیگیری می‌کنیم.»
رویکرد وزارت ارتباطات درباره فیلترینگ
عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات نیز در حاشیه جلسه هیئت‌دولت، روز گذشته گفت: «استفاده از ابزارهای فیلترشکن برای دستگاه‌ها و گوشی‌ها آسیب‌پذیری‌های جدی به‌دنبال خواهد داشت. تلاش‌هایی صورت می‌گیرد تا فروش فیلترشکن‌ها علاوه بر غیرمجاز بودن، جرم‌انگاری هم بشود.» پس از آن هم مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت ارتباطات طی اطلاعیه‌ای اظهارات وزیر را چنین توضیح داد: «هدف وزیر به غیر‌قانونی بودن استفاده از وی‌پی‌ان تفسیر شده بود که صحیح نیست.» زارع‌پور در پاسخ به پرسشی درباره فروش وی‌پی‌ان در بازار و برنامه دولت برای محدود کردن فروش آنها، گفت: «استفاده از وی‌پی‌ان رخنه هکرها به گوشی مردم را تسهیل می‌کند. توصیه کارشناسانه این است که مردم تا جایی که می‌توانند از وی‌پی‌ان استفاده نکنند. اینکه فروش فیلترشکن و کسب درآمد از آن مجاز است یا خیر را باید گفت که مجاز نیست؛ اما متاسفانه جرم‌انگاری هم نشده و تلاش‌هایی دارد صورت می‌گیرد که این مسئله به سرعت علاوه بر غیرمجاز بودن، جرم‌انگاری هم بشود که جزو وظایف بنده نیست و طبیعتاً نهادهای مربوطه باید آن را دنبال کنند. اما آنچه مهم است این است که استفاده از آنها باعث ایجاد ناامنی در ابزارهای ارتباطی مردم خواهد شد.» البته این تنها اظهارات پرحاشیه وزیر ارتباطات نیست. او پیش از این اعلام کرده بود: «کسب‌وکارها باید خسارات وارده را از اغتشاش‌گران بگیرند.» او حتی در جمع خبرنگاران از تداوم محدوديت‌هاى اينترنتى با وجود نگرانى مردم و كسب‌وكارهاى مجازى از شرايط موجود با لبخند خبر داده بود. همچنین محمود لیائی، معاون وزیر ارتباطات در واکنش به خواسته کشاورزان که فروش محصولات‌شان از طریق پلتفرم‌های خارجی بوده است، گفت: «باید از قبل به فکر چنین روزی و محدودشدن اینستاگرام می‌بودند و به هشدار مسئولان برای کوچ به پلتفرم‌های داخلی توجه می‌کردند.» هرچند بعد از این اظهارات و واکنش‌ها نسبت به آن، وزیر اظهارات خود را تصحیح کرد که غرض بنده این بود که «پلتفرم‌های خارجی شرایط پایداری برای فعالیت ندارند و ممکن است در شرایط مختلف با دستور مراجع ذی‌صلاح امنیتی با محدودیت‌هایی روبه‌رو شوند و به همین دلیل نمی‌توانند بستری مناسب برای فعالیت‌های اقتصادی باشند.»
مگر می‌توان 40 میلیون کاربر فیلترشکن را مجرم کرد؟
مهدی فضلی، وکیل پایه یک دادگستری و متخصص در جرایم رایانه‌ای و فناوری اطلاعات، در واکنش به اظهارات وزیر ارتباطات، به هم‌میهن گفت: «در حال حاضر استفاده، نصب و فروش فیلترشکن جرم نیست، اما اینکه مجلس استفاده و فروش آن را جرم‌انگارانه کند، باید بگویم که از این مجلس بعید نیست که این‌کار را انجام دهد. اما سوال جدی این است که آیا سیاست فیلترینگ درست است یا نه؟ باید بگویم که قطعا نادرست است، زیرا طبق قانون حقوق بشر، دسترسی آزاد به اطلاعات از بنیادی‌ترین حقوق هر فردی است و فیلترینگ کار نادرستی است. بنابراین اگر عده‌ای اقدام به فروش فیلترشکن می‌کنند برای این است که همه می‌خواهند به حقوق اولیه خود دست یابند و نمی‌توان این اقدام را جرم تلقی کرد.» او ادامه داد: «اساساً فیلترینگ نادرست است و برفرض جرم‌انگاری فروش و نصب فیلترشکن این کار محکوم به شکست است. پیش از این نیز یک‌بار شاهد این تصمیم و سیاست درباره ماهواره بودیم. خروجی آن این شد که مردم جرم‌زدایی عملی کردند و آن را به رسمیت نشناختند. درباره فیلترشکن‌ها هم طرح سیاست‌گذاران محکوم به شکست است.» دکترای حقوق کیفری و جرم‌شناسی معتقد است: «بارها به این موضوع اشاره کردم که تکنولوژی در حوزه اینترنت به سرعت در حال پیشرفت است. بنابراین این بگیروبندهای مسئولان راه به جایی نخواهد برد. اینترنت ماهواره‌ای آمده است و سیاست‌های این مسئولان کارایی لازم را نخواهد داشت.» او از اینکه برخی مسئولان مردم را به شیوه‌های مختلف تهدید می‌کنند و آنها را برای استفاده از موارد متعدد طی دهه‌های مختلف می‌ترسانند، انتقاد کرد و گفت: «تهدید مردم ادبیات جاری برخی مسئولان شده است. در دنیا فیلترینگ برای افراد زیر 18سال است. امروز در کشور در تلاش هستند برای تولیدکننده، فروشنده فیلترشکن جرم‌سازی کنند. یادمان باشد هرجایی که تحریم باشد، بازار سیاه در اقتصاد ایجاد خواهد شد و اقتصاد زیرزمینی توسعه خواهد یافت، البته یادآوری این نکته ضروری است که ایجاد شرکت‌های تولید فیلترشکن به رانت‌های خاص وابسته است که این رانت در اختیار افرادی است که به مراکز قدرت وابسته هستند.»
