تجمع در فیضیه علیه بانکداری

روز گذشته جمعی از طلاب و فضلای حوزه علمیه قم، نسبت به طرح بانکداری اسلامی که در مجلس در حال بررسی است، در مدرسه فیضیه تجمعی اعتراض‌آمیز برگزار کردند. این تجمع با عنوان «خیزش حوزویان در برابر محاربه با خدا و اعلام برائت از طرح بانکداری اسلامی» با حضور حدود ۱۵۰ نفر از طلاب و فضلای حوزه علمیه قم برگزار شد. طلاب و فضلای حوزه علمیه قم با طرح بانکداری اسلامی مخالف هستند. به نظر آنها این طرح اشکالات متعددی‌ دارد که همچنان مشکلات گذشته بانکداری را رفع نکرده است. مسائلی که طلاب به آن اعتراض داشتند، شامل مواردی از قبیل اینکه، منابع پولی و مالی و تسهیلات همچنان در اختیار مردم و تولید قرار نمی‌‌گیرد، استفاده‌کنندگان از منابع بانکی همچنان درصد کوچکی از سرمایه‌‌داران هستند، خلق پول و نقش بانک‌‌های خصوصی و خصولتی در ایجاد تورم حل نشده است و از بین رفتن ارزش پول ملی و تورم‌‌های افسارگسیخته به دلیل فعالیت‌‌های مالی بدون پشتوانه بانک‌‌های خصوصی در طرح مجلس، حل‌نشده باقی مانده است. در این تجمع، طلاب با همراه داشتن پلاکارد‌‌ها و دست‌نوشته‌‌هایی چون «بانکداری ربوی ضدشرع نبوی»، «تصویب طرح ربا محارب با خدا»، «بانک‌‌ها را از دست سرمایه‌داران خارج کنید»، «طرح بانکداری مجلس یعنی بنگاه‌داری و حباب‌سازی» اعتراض خود را نسبت به تصویب طرح بانکداری ربوی مجلس اعلام کردند. در این تجمع، یکی از طلاب حاضر ضمن بیان اینکه سود ناشی از معاملات در قالب این طرح، محاربه با خدا است، گفت: «امروز اساتید و فضلای حوزه علمیه قم در مدرسه انقلابی فیضیه به نمایندگان مجلس اعلام می‌‌دارند که ظرف مدت یک ماه به اصلاح مفاد طرح بانکداری اسلامی در مجلس اقدام کنند. این زیبنده نمایندگان انقلابی مجلس نیست که نزدیک به 45 سالی که از انقلاب اسلامی می‌گذرد، نسخه‌‌های لیبرال در طرح بانکداری مجلس دیده شود و نمایندگان مجلس از آن غفلت داشته باشند.» او ادامه داد: «با شورای فقهی حوزه علمیه قم جلسه گذاشتید و تذکرات لازم را از این شورا دریافت کردید. اما توقع طلاب و فضلای انقلابی حوزه علمیه قم از نمایندگان این بود که این نظرات فقهی اعمال شود. باید مشخص شود که لابی و جریان کدام پشت‌صحنه نظارت فقهی در این طرح دیده نشده است؟» این نماینده طلاب با اشاره به اینکه امروز موضوع خلق پول، بنگاه‌داری و حیله‌‌های ربوی معنایی ندارد، اعلام کرد:«با وجود طرح‌‌های کلان بانکی که حوزه علمیه آنها را آماده کرده است، قطعا نمایندگان مجلس تذکرات و هشدار طلاب و فضلای انقلابی حوزه علمیه در روز 13شهریورماه را دریافت و آنها را جدی خواهند گرفت.»

اعتراض جمعی از حوزویان

کمیل قنبرزاده، عضو مرکز اقتصاد مقاومتی حوزه علمیه قم با بیان اینکه در طرحی که در مجلس تصویب‌شده، بحث‌‌های نظارتی در آن به صورت جدی پیش‌‌بینی شده است، گفت: «در این طرح همچنان موضوعات مهمی مانند خلق پول بانک‌‌ها و ایجاد تورم، حیله‌‌های ربوی، بنگاه‌داری و صوری‌سازی معاملات و ادامه روند اعطای تسهیلات بی‌ضابطه به اشخاص پرنفوذ همچنان حل نشده است.» البته این اعتراض متخصص روحانیون و حوزویان نیست، زیرا پیش از این، مسعود خوانساری در نامه خود به محمدباقر قالیباف، اعلام کرده بود: «این طرح، ظرفیت قانونی مورد نیاز برای ثبات‌‌بخشی به اقتصاد کلان، کنترل تورم و تحقق سلامت بانکی را طی سال‌‌های آتی از کشور سلب خواهد کرد.» این در حالی است که محمدباقرقالیباف، رئیس مجلس درباره شفافیت این طرح گفته است: «طرح بانکداری جمهوری اسلامی ایران پس از مدت‌‌ها بحث، مراحل نهایی کار را در مجلس می‌‌گذراند. هدف از تصویب این طرح راهبردی که پس از پنج دهه ساختار بانک مرکزی را متحول می‌‌کند، تحکیم نقش نظارتی بانک مرکزی برای نظارت بر فعالیت‌‌های شبکه بانکی کشور است. در سال‌های اخیر و به‌ویژه پس از توسعه بانک‌‌های خصوصی، خلأهای قانونی فراوان دست بانک مرکزی را برای اعمال اقتدار لازم بر شبکه بانکی و نظارت بر روندها بسته است و رسیدگی به تخلفات و اعمال مجازات‌‌ لازم به دلیل نداشتن اختیارات قانونی و بعضا تعارض منافع اندک بوده و پشتوانه قانونی محکم و ساختار نظارتی موثر برای جلوگیری از تخلفات شبکه بانکی وجود ندارد یا بسیار محدود است.» قالیباف معتقد است: «افزایش اقتدار بانک مرکزی و موضوع خلق پول توسط شبکه بانکی قاعده‌‌مندتر خواهد شد و بر این اساس اجرایی شدن این قانون تاثیر زیادی بر کنترل تورم خواهد داشت و از اقدامات مهم مجلس در جهت بهبود معیشت مردم محسوب می‌‌شود.» اما در این میان اخباری مبنی بر حضور طلاب در بانک‌ها با تصویب این طرح شنیده می‌‌شود، هرچند این موضوع از سوی برخی از نمایندگان رد شد.

مباحث بانکداری موضوع علمی است

در واکنش به تجمع طلاب درباره طرح بانکداری اسلامی، با بیان اینکه مباحث اقتصادی و بانکداری موضوع علمی است نه شرع و فقه، به هم‌میهن گفت: «با مسائل شرعی مشکلات بانکی ما حل نخواهد شد، با فقه، نه بهره بالا می‌‌رود و نه پایین می‌‌آید. مادامی که در مملکت تورم و سقوط ارزش پول ملی وجود دارد، اقتصاد ما به سامان نیست. نظام بانکداری کشور مشکل دارد. اینکه طلبه یا طلاب در نظام بانکداری حضور داشته باشند، چه مشکلی را می‌‌‌‌‌‌توانند برطرف کنند.» او با بیان اینکه وقتی فردی دارایی خود را در بانک‌ها سپرده‌‌گذاری می‌‌کند، اما در مدت زمان یک‌سال 40 درصد از ارزش دارایی‌‌اش را از دست می‌‌دهد، براساس چه فقهی می‌‌توان به این مساله پاسخ داد، تاکید کرد: «آیا در برابر کاهش ارزش دارایی‌‌های نقدی افراد در طول یک‌سال، طلبه، شرع یا دولت پاسخگو است؟ اگر روحانی‌‌ها به بانک‌ها بروند، با این میزان تورم در بانک‌ها چه کار می‌‌توانند ‌‌انجام دهند؟ با حضور طلاب قرار نیست هیچ بهره‌‌ای توسط بانک دریافت شود؟ معتقدم بانکداری کاری است که با فقه و شرع درست نمی‌‌شود، با اقتصاد سالم و ارتباط با بانک‌های جهانی درست می‌‌شود. تا زمانی که زیربنای اقتصادی ایران درست نشود، مسائل ربا و بهره در بانک‌ها حل نخواهد شد.» این مدرس حوزه علمیه قم بیان کرد: «با طرحی که در آن طلبه‌‌ها به بانک‌ها بروند و نظارت کنند، بسیار مخالف هستم. زیرا باورم این است که هر چه طلبه‌‌‌‌ها در فضای اجرایی کشور کمتر باشند، بهتر است. معتقدم این افراد باید به سمت وظیفه ذاتی‌‌شان یعنی ارشاد بروند. در بانک‌‌ها فساد، رانت و اختلاس است. اگر طلبه‌‌ای در بانک باشد، طبیعی است که نگاه بدبینانه مردم به روحانیت بیشتر می‌‌شود، زیرا اقتصاد ما ناسالم است.» محمدتقی فاضل‌ميبدی، دیدگاه مهمی درباره اقتصاد و نظام بانکداری دارد. او بر این باور است که باید تلاش شود با اقداماتی اقتصاد اصلاح و تحریم‌‌ها برداشته شود تا شاهد رشد اقتصادی باشیم. در این شرایط است که ارزش پول ملی حفظ خواهد شد. حتی نظام بانکداری هم اصلاح می‌‌شود. مادامی که ارزش پول ملی حفظ نشود، بانک‌ها هم به شیوه کنونی کار خود را ادامه خواهند داد. موضوع دیگری که این مدرس حوزه علمیه قم با آن به شدت مخالف است، عنوان پسوند اسلامی دادن به بانک‌ها است. او در این باره گفت:‌‌ «تصور کنید بگوییم، بیمارستان؛ دانشگاه، محیط زیست یا شهرداری اسلامی، در حالی که تمامی این نهادها تخصصی و فنی هستند. پسوند اسلام آوردن برای نهادها، به نظرم نوعی وهن به اسلام است. اینکه کدام اسلام، کدام فقه؟ ده‌‌‌‌ها قرائت از اسلام داریم. بانکداری اسلامی یعنی چه؟ در دنیا بسیاری از کشورهایی که اقتصاد سالم دارند، بهره کمتر و کارمزد بیشتر دریافت می‌‌کنند. یعنی براساس فرمول علمی عمل می‌‌کنند، زیرا اقتصاد آنها اقتصاد نابسامانی نیست.» او با طرح این سوال که «اسلام گفته بهره حرام است، اما این حرام بودن بهره یعنی چی؟» تصریح کرد: «اگر 100میلیون پول نقد در بانک سپرده‌‌‌‌گذاری شود و یک کارخانه‌‌دار از این پول استفاده کند، باید بانک نرخ سود به این سپرده‌‌ بدهد، زیرا فرد کارخانه‌‌دار با این سپرده کار اقتصادی و تولیدی می‌‌کند و سپرده‌‌گذار نیز در برابر کاهش ارزش دارایی‌‌خود، سود دریافت می‌‌کند. این روند درست است. البته بهره‌‌ای که امروز در بانک‌های ما رواج است، مورد تایید اسلام نیست.»

سخن آخر

طرح بانکداری جمهوری اسلامی ایران هنوز در حال بررسی است. علاوه بر بخش خصوصی، اقتصاددانان و حوزویان نیز با آن مخالف هستند. البته حوزویان در پایان تجمع روز گذشته‌‌شان به مجلس برای اصلاح این طرح یک ماه فرصت دادند و همزمان اظهار امیدواری کردند که در صورت تصویب، شورای نگهبان مانع اجرایی شدن آن شود.