تصمیم در بازار فردایی ارز نیازی به مصوبه شورای پول و اعتبار ندارد

احمد مجتهد رئیس اسبق پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی:‌

سیاست دوگانه برخورد با تصمیمات یک معاونت مشخص درباره یک موضوع مشخص موجب شد تا برای بررسی قانونی به سراغ احمد مجتهد برویم؛ فردی که سال‌های مدیدی در بانک مرکزی حضور داشت و در مقطعی نیز رئیس پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی بود.

آیا معاونت ارزی بانک مرکزی می‌تواند در بازار فردایی ارز دخل و تصرف کند؟

با توجه به قانون پولی و بانکی کشور مسئولیت حساب‌های ارزی و ارز، بانک مرکزی است. بانک مرکزی به‌صورت مختلف در بازار ارز برای حفظ ارزش پول دخالت می‌کند. ‌این دخالت از طریق عرضه بیشتر و جمع‌آوری ارز بر عرضه و تقاضا تاثیرگذار است. بانک مرکزی تنها نهادی است که بر بازار ارز می‌تواند دخالت کند و سایر نهادهای حکومتی در این باره وظایفی برعهده ندارد و هیچ وزارتخانه یا تشکیلات دیگری نباید در این زمینه دخالت کند. بانک مرکزی می‌تواند اجاره بدهد که بانک‌ها حساب ارزی باز کنند یا نکنند. بانک مرکزی می‌تواند در بازار فردایی ارز نیز دخل و تصرف داشته باشد.

در آبان‌ماه 1395 معاون ارزی بانک مرکزی تصمیم گرفت براساس بند 13 مقررات ناظر بر عمليات ارزي صرافي‌ها ورود این معاونت به بازار فردايي را ممنوع کند، اما این ممنوعیت در سال بعد با آمدن عراقچی لغو شد. آیا از نظرقانونی این ممنوعیت یا لغو آن نیازمند مصوبه شورای پول و اعتبار است؟

معاونت‌های بانک مرکزی در چارچوب‌های مشخص،‌ اختیاراتی دارند و اقداماتی را در دستور کار خود قرار می‌دهند. همچنین قبل از بررسی موضوعات در شورای عالی پول و اعتبار، بسیاری از موارد در جلسات هیئت عامل بانک مرکزی تصمیم‌گیری می‌شود. در موارد خاص است که در چارچوب مقررات بانک مرکزی به آئین‌نامه تبدیل می‌شود و در شورای پول و اعتبار نیز مصوب می‌شود. نکته مهم اینجاست که لازم نیست تمام تصمیمات جدی در شورای پول و اعتبار بررسی شود.

پس معاون ارزی می‌‌تواند بدون مصوبه شورای پول و اعتبار درباره بازار فردایی تصمیم‌گیری کند؟

در چارچوب وظایف بانک مرکزی، کارها میان معاونت‌های مختلف تقسیم شده است. اما درباره ممنوع شدن بازار ارز فردایی یا لغو این ممنوعیت، قطعا معاونت ارزی به‌تنهایی تصمیم نگرفته است و در جلسه هیئت عامل بانک مرکزی مطرح شده است و اگر در شورای پول و اعتبار مطرح و مصوب نشده، به دلیل این بوده که ضرورتی برای آن از سوی رئیس بانک مرکزی احساس نشده است. رئیس شورای پول و اعتبار، رئیس بانک مرکزی است و مواردی که در این شورا مطرح می‌شود به نظر و تایید رئیس بانک مرکزی است و حتما در آن مقطع الزامی برای طرح آن در شوای پول و اعتبار وجود نداشته است.

تفسیر شما از اعمال سلیقه در برخورد با تصمیم معاونت بانک مرکزی در یک موضوع مشخص چیست؟

در پاسخ به این پرسش برداشتم این است که در چارچوب مقررات بانک مرکزی، انعطاف‌هایی وجود دارد. براساس قانونی که در سال 1351 برای بانک مرکزی نوشته شد، بانک مرکزی مستقل بود، اما بعد از انقلاب بسیاری از وظایف بانک مرکزی خدشه‌دار شد و دخالت‌های بسیاری در ساختار آن صورت گرفت و سازمان و نهادهای دیگری درباره آن تصمیم گرفتند. بانک مرکزی هیئت نظارت دارد و این هیئت نظارت بر حساب‌های مالی بانک مرکزی نظارت می‌کند. بنابراین بازرسی کل کشور و دیوان محاسبات نقشی در بانک مرکزی ندارند، اما در حال حاضر هیئت نظارت استقلال خود را ندارد و بانک مرکزی تضعیف شده و اختیارات قانونی خود را ندارد و لازم است به آن بازگردانده شود. اگر در مورد ارز تخلفاتی وجود دارد، بانک مرکزی باید نسبت به آن ورود کند و تشخیص دهد. دخالت در بازار ارز توسط بانک مرکزی همیشه بوده و چیز جدیدی نیست، حتی قبل از انقلاب بانک مرکزی در بازار ارز دخالت داشت.