سیاست دوگانه بایدن
ارزیابی حشمتالله فلاحتپیشه و دیاکو حسینی از انتخابات میاندورهای کنگره آمریکا
ارزیابی حشمتالله فلاحتپیشه و دیاکو حسینی از انتخابات میاندورهای کنگره آمریکا
انتخابات کنگره و سنا در آمریکا برگزار شد. براساس اطلاعات موجود تا زمان نگارش این متن، کنگره با اختلاف به جمهوریخواهان رسیده است، اما هنوز وضعیت سنا مشخص نیست. بدون تردید قوی شدن جمهوریخواهان با توجه به سیاستهای تند آنها نسبت به ایران، به نفع ایران نیست. بهخصوص که ایران همچنان تحت تحریم آمریکاست و پرونده برجام همچنان باز است. نتایج این انتخابات بر وضعیت ایران اثرگذار خواهد بود. در همین راستا هممیهن درباره این موضوع نظر دو تحلیلگر سیاست خارجی را جویا شد که نتایج این انتخابات چه تاثیری بر ایران خواهد داشت؟
نتایج انتخابات هر چه باشد، بایدن همچنان تصمیمگیر خواهد بود
حشمتالله فلاحتپیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در دوره دهم، مهمترین آثار انتخابات کنگره را در موضوع برجام دانست و با بیان اینکه عدم احیای برجام به دلیل انتخابات کنگره به تاخیر نیفتاده است، به هممیهن گفت: «ایران و آمریکا در این زمینه به یک منافع مشترک دست نیافتند و چند مرحله فرصتها از دست رفت. اولین فرصت از سمت آمریکاییها از دست رفت، زیرا جوبایدن اعلام کرده بود که جزو 20 فرمان اجرایی روز اول کارش خواهد بود، اما به وعده خود عمل نکرد. بعد از آن، این ایران بود که در چند مرحله فرصتها را از دست داد. معتقدم آثار نتایج این انتخابات منوط به این است بایدن موضوع برجام را در چه بخشی از سیاستهای خود قرار دهد. اگر حزب دموکرات برجام را به عنوان یک برگ برنده ارزیابی کند، به سمت برجام خواهد آمد و طرف مقابل، سیاست تقابلی علیه ایران را شکل دهد. البته احتمال گزینه اول بیشتر است.» او ادامه داد: «راهبرد امنیت ملی آمریکا، مدیریت چالش هژمونی در دنیاست. بنابراین سیاست کلی آمریکا این است که چالشهای منطقهای ایران را به نفع چالش هژمونی خود کنار بگذارد. آمریکا با توجه به تمایل اروپاییها و چالش موجود به دلیل جنگ اوکراین، برای احیای برجام گام برمیدارد. بعد از نتایج انتخابات دولت دموکرات آمریکا نسبت به سیاستهای خود درباره ایران تصمیمگیری خواهد کرد، بهطوریکه اگر به سرانجام رساندن برجام، نوعی موفقیت برای این دولت قبل از انتخابات آتی باشد، احیای برجام ممکن است.»
فلاحتپیشه با اشاره به ناآرامیها اخیر در ایران تصریح کرد: «تحلیلها این است که با اتفاقات اخیر، آمریکا دیگر به برجام بازنمیگردد. اما واقعیت این است که مواضع افرادی مانند رابرت مالی، متاثر از فضای داخل کشور آمریکا بود، زیرا در آستانه انتخابات گروههای نفوذ و لابیها دولت را تحت فشار قرار داده بودند که چرا این فرد در مورد پرونده ایران انتخاب شده که با ایران مماشات دارد. در اوج این موضعگیریها اعلام شد که مهمترین انتخاب آمریکا، انتخاب دیپلماسی است. به نظرم بعد از این انتخابات، دولت بایدن برای انتخابات ریاستجمهوری خود را آماده خواهد کرد، زیرا دونالد ترامپ بهزودی رسما برای انتخابات آتی اعلام کاندیداتوری میکند و این موجب میشود تا تعاملات حزبی بیشتر شود.»
این تحلیلگر سیاسی معتقد است: «بایدن به خوبی میداند که پرونده باز همیشه نتیجه منفی برای حزب حاکم دارد. اگر سازوکار تازه و غیردیپلماتیکی علیه ایران شکل دهد، معنایش آن است که پرونده ایران باز خواهد بود، اما اگر توافق شود پرونده موفقی برای دموکراتها خواهد بود. البته بخشی از آن به مواضع ایران بستگی دارد. ایران میتوانست قبل از جنگ اوکراین توافق را به سرانجام برساند. اگر ایران احساس کند آمریکا سیاست خصمانهای در پیش دارد، در آن زمان رفتاری را شکل خواهد داد که شاید برای آمریکاییها غیرقابل پیشبینی باشد.» از دید فلاحتپیشه پیروز کنگره جمهوریخواهان هستند. او گفت: «اگر بایدن اراده احیای برجام را داشته باشد از پنج ابزار خود از جمله فرمان اجرایی، بخشنامه، توافقنامه و... منع کنگره را کنار میگذارد. بعد از این انتخابات دموکراتها طرحهای خود را در بخش سیاست داخلی و خارجی اعلام خواهند کرد و اگر بتوانند این طرحها را عملیاتی کنند، پیروز انتخابات ریاستجمهوری خواهند بود. باید دید آیا موضوع برجام جزو این طرحها خواهد بود یا نه؟» او با اشاره به مداخلات آمریکا و اروپا در ناآرامیهای اخیر ایران تاکید کرد: «نتیجه این انتخابات مهم است، اما به معنای این نیست که پیروزی جمهوریخواهان باعث میشود که سیاستهای دموکراتها درمورد ایران کاملا تحت تاثیر این حزب قرار گیرد. همچنین با توجه به پیروزی نتانیاهو بسیاری معتقدند که مواضع آمریکا علیه ایران تند خواهد شد، اما از آنجا که دموکراتها، مقصر خروج آمریکا از برجام را نتانیاهو میدانند، بایدن با او به مشکل خواهد خورد.»
دولت بایدن آزادی عمل سابق را نخواهد داشت
دیاکو حسینی، تحلیلگر ارشد مسائل بینالملل، درباره آثار نتایج کنگره آمریکا، به هممیهن گفت: «پیشبینی میشد که جمهوریخواهان در انتخابات کنگره آرای بیشتری را کسب کنند. این احتمال وجود دارد که مجلس سنا در یک توازن همچنان باقی بماند، البته چون معاون رئیسجمهور دموکرات است، اکثریت در سنا با دموکراتها خواهد بود، اما مجلس نمایندگان به جمهوریخواهان خواهد رسید. » او با بیان اینکه مهمترین مسئلهای که در این انتخابات و سنا مورد توجه قرار گرفت، مباحث اقتصادی از جمله افزایش نرخ تورم، افزایش قیمت سوخت، افزایش نرخ بیکاری است، تاکید کرد: «با تغییر این چینش در کنگره، در سیاست خارجی آمریکا تاثیرگذار خواهد بود. فضای دو حزب در کشور آمریکا دوقطبی و ناسازگار است. بنابراین همکاری کاخ سفید با کنگره در برخی از موضوعها میتواند دشوارتر باشد. در برخی از موارد مانند مسئله چین، اتفاقنظر گستردهای وجود دارد و کمتر تحت تاثیر این انتخابات قرار خواهد گرفت، اما در مورد مسائلی مثل ایران از آنجا که روش مواجهه دموکراتها با جمهوریخواهان متفاوت است، چالش بیشتری خواهیم دید. » این تحلیلگر ارشد مسائل بینالملل معتقد است، احتمالاً احیای برجام با مشکل بیشتری مواجه خواهد بود، از این جهت که نمایندگان در کنگره میتوانند با تصویب قوانینی، عملاً دست و پای دولت آمریکا را در پیشبرد این موضوع ببندند و همینطور با سایر لوایح، وزارت خارجه دولت را تحت فشار قرار دهند تا در مسائل بینالملل نظر جمهوریخواهان را جلب کند. نتیجه این است که دولت بایدن آزادی عملیای که قبلاً داشت را دیگر نخواهد داشت و باید رویکرد سختگیرانهتری را، هم در مذاکرات با ایران و هم بیرون از مذاکرات و سایر موارد و اختلافاتی که با ایران دارد در پیش بگیرد، البته ایران نیز به تغییر رویکرد نسبی به سمت رفتارهای مقابلهکارانه و سختگیرانهتر با دولت بایدن نیاز دارد. » حسینی در پاسخ به این پرسش که آیا دموکراتها با در دست داشتن سنا، میتوانند فضا را به سمت خود تلطیف کنند تا تصمیمگیر نهایی باشند؟ اظهار کرد: «اگر مجلس نمایندگان در قالب اکثریت، در اختیار دموکرات قرار میگرفت، در این حالت میتوانست تاثیر مثبتی برای همراهی با دولت بایدن داشته باشد. در وضعیت موجود شاید با اختلاف یک کرسی به نفع دموکراتها باشد، که این کمک زیادی به دولت بایدن نخواهد داشت. در این دوره با وجود اینکه دموکراتها پیشتاز بودند نیز همینطور بود و شاهد این بودیم که فضا بسیار شکننده بود. این روند همچنان ادامهدار است، با این تفاوت که این بار جمهوریخواهان پیشتاز هستند و کار برای کاخ سفید سختتر خواهد داشت. بنابراین در مدت زمان دو سال باقیمانده از دولت بایدن، رابطه و تعامل بین کنگره و دولت آمریکا سختتر خواهد شد و این سخت شدن به معنای این است که در مواردی همانند سیاست خارجی که اختلافنظر حزبی وجود دارد، پیش بردن سیاست بایدن سخت خواهد شد. در نهایت دولت بایدن مجبور خواهد شد در یکسری از تصمیمگیریها درباره ایران تغییر موضع جدیتری داشته باشد.»