رئیسی به ترکیه می‌رود
پس از دیدار وزیر امور خارجه ترکیه با حسین امیر عبداللهیان مطرح شد
پس از دیدار وزیر امور خارجه ترکیه با حسین امیر عبداللهیان مطرح شد
هاکان فیدان مرد مرموز و رازدار رجب طیب اردوغان روز گذشته به تهران آمد و با حسین امیرعبداللهیان دیدار کرد. فیدان در نشست خبری از سفر رئیس‌جمهور ایران در روزهای آتی به ترکیه خبر داد و حسین امیرعبداللهیان نیز از احتمال نشست سه‌جانبه تهران، آنکارا و ریاض با هدف تمرکز بر همکاری‌های هر چه بیشتر اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری سخن گفت. امیرعبداللهیان در اشاره به طرح‌های زیاده‌خواهانه ترکیه در بهره‌برداری از آب رود ارس به استفاده منصفانه از آب ارس تاکید کرد و در مورد دالان تورانی ناتو که از سوی ترکیه و جمهوری‌آذربایجان با عنوان دالان زنگزور از آن یاد می‌شود با قاطعیت بر مخالفت ایران با هرگونه تغییر در ژئوپلیتیک در منطقه و هرگونه اقدام برای مسدودکردن و یا محدود کردن مسیرهای تاریخی ترانزیتی و موجود در منطقه تاکید کرد و از پیشنهاد فیدان برای نشست‌های سه‌جانبه ایران، آذربایجان و ترکیه با هدف همکاری‌های نیرومند در برقراری صلح و ثبات در منطقه خبر داد. امیرعبداللهیان همچنین در مورد سوریه نیز گفت: «متوجه نگرانی‌های ترکیه در مورد مرزهای مشترک با سوریه هستیم».
فیدان که پیش از این به مدت سیزده سال ریاست سازمان امنیتی ترکیه(میت) را برعهده داشت در کابینه جدید اردوغان به پست وزارت امور خارجه رسید تا ایده پایان‌نامه کارشناسی ارشدش را به محک اجرا بگذارد. «اطلاعات و سیاست خارجی: مقایسه‌ای میان سیستم‌های اطلاعاتی بریتانیا، آمریکا و ترکیه» عنوان پایان‌نامه کارشناسی ارشد فیدان در دانشگاه بیلکنت ترکیه در رشته روابط بین‌الملل بود. او در این پایان‌نامه نوشته بود: «یکی از بحث‌های اصلی این پایان‌نامه این است که برای طراحی سیاست خارجی مستحکم، به اشراف اطلاعاتی بهتر نیاز داریم. هرچند که اطلاعات خوب نمی‌تواند سیاست‌گذاری خوب را تضمین کند، اما اطلاعات ضعیف بارها به شکست سیاست‌ها منجر شده است. سیاست‌گذاران گاهی در برقراری ارتباط با جامعه اطلاعاتی برای طرح نیازهایشان ناکام هستند و معمولا استفاده درستی از اطلاعات نمی‌کنند... هماهنگی قوی و مؤثر میان جامعه اطلاعاتی و دفتر سیاست‌گذاران برای تصمیم‌گیری بهتر حیاتی است.» حال فیدان فرصت این را دارد که از تجربه سیزده‌ساله‌اش در سازمان امنیتی ترکیه برای هدایت دستگاه سیاست خارجی این کشور بهره ببرد؛ بهره‌ای که می‌تواند به تهدید منافع سایر
بازیگران منطقه‌ای از جمله ایران منجر شود. فیدان که سابقه نظامی‌گری نیز دارد و به‌عنوان افسر ناتو در آلمان نیز خدمت کرده است در ریاست سازمان میت معمار سیاست خارجی تهاجمی ترکیه و دخالت آشکار نظامی در سوریه و عراق و لیبی بود. فیدان در شروع کار خود به‌عنوان وزیر خارجه ترکیه گفت: «من در بیش از ۲۰ سال گذشته همکاری خیلی نزدیکی با بسیاری از اعضای وزارت خارجه داشته‌ام. من از نزدیک شاهد فعالیت‌های آنها در سرتاسر دنیا بودم و بسیاری از آنها را به اسم می‌شناسم. من تمام تلاشم را برای یکپارچگی، امنیت و رفاه کشورمان خواهم کرد. من برای پیشبرد دیدگاهی در سیاست خارجی ملی تلاش خواهم کرد که اساس آن حاکمیت اراده ملت و استقلال کشور ما در تمام قلمروهای نفوذ است.» در رسانه‌ها از فیدان به‌عنوان دوست ایران و دشمن اسرائیل یاد می‌شود و حتی برخی او را از دوستداران شهید قاسم سلیمانی معرفی می‌کنند اما این می‌تواند تنها یک روی مرد مرموز ترکیه‌ای باشد. سازمان میت به عنوان یکی از قدیمی‌ترین سازمان‌های امنیتی منطقه غرب آسیا روابط نزدیکی با سرویس‌های امنیتی غربی دارد و در طراحی و اجرای بسیاری از سناریوهای منطقه‌ای نقش ایفا کرده است و به نظر
می‌رسد فیدان بخش تازه‌ای از آن را کلید زده است. فیدان که طی دهه گذشته در ارتباط مستقیم با جنگ نیابتی در سوریه به ایفای نقش پرداخته رودرروی ایران به هدایت نیروهای نیابتی ترکیه در سوریه پرداخته و هم‌اکنون که جنگ در سوریه به پایان رسیده او هدایت دستگاه سیاست خارجی را به دست گرفته است. عراق نیز یکی دیگر از عرصه‌های دخالت ترکیه در سال‌های اخیر بوده که به‌تازگی شاهد سفر فیدان به آنجا بودیم و عجیب آنکه بلافاصله پس از حضور فیدان در بغداد و اربیل و کرکوک، درگیری‌های قومی در کرکوک میان ترکمن‌ها و اعراب و نیروهای پیشمرگه کردستان بالا گرفته است. میت در سال‌های گذشته میدان‌دار و طراح نزاع‌های قومی و مذهبی در منطقه بوده است و تلاش کرده از مذهب و قومیت ترک به‌عنوان دو ابزار نفوذ در منطقه بهره ببرد؛ بهره‌ای که به قیمت جنگ و خونریزی و نزاع‌های بی‌پایان خود را نشان داده است. سفر فیدان به ایران از جهت موضوعات مطرح میان ایران و ترکیه در سوریه و عراق و همچنین قفقاز دارای اهمیت است و می‌تواند معطوف به هر کدام از این موضوعات باشد. در عین حال ترکیه همواره تلاش کرده است تا به عنوان میانجی میان ایران و غرب در موضوع مذاکرات هسته‌ای
و تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران نقش ایفا کند و از این طریق منافع خود را تامین کند. ترکیه در عین همکاری با ایران برای دورزدن برخی تحریم‌های بین‌المللی و خروج ایران از انزوای مورد خواست غرب، توانسته بیشترین بهره را از این مسیر ببرد و ضمن بهره‌برداری‌های اقتصادی با برگ سیاسی ایران در مقابل غرب نیز به کسب امتیاز و جایگاه بپردازد.
فیدان استراتژی جدیدی را مطرح خواهد کرد
عبدالرضا فرجی‌راد، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با هم‌میهن در رابطه با اهمیت هاکان فیدان در صورت‌دهی به سیاست خارحی ترکیه در دو دهه اخیر گفت: در یک دهه اخیر آقای فیدان نقش امنیتی ویژه‌ای داشت به‌خاطر اینکه بهار عربی سبب شد که ترکیه به صورت فعال از شمال آفریقا تا حوزه خلیج‌فارس و به‌ویژه خاورمیانه مرکزی که همین سوریه است، نقش بازی کند. ترکیه در این منطقه نقش امنیتی و نظامی داشت و تلاش کرد گروه‌ها و سازمان‌ها و احزاب اسلامی همسو با خودش در کشورهای مقصد موفق شوند که اکثراً از مصر تا سوریه با شکست مواجه شدند.
فرجی‌راد با اشاره به تغییر در سیاست خارجی کنونی ترکیه افزود: در حال حاضر ترکیه وارد یک فاز سیاسی مخالف آن روند یک دهه گذشته شده و سیاست‌ها عوض شده و یک نقش تقریباً ثبات‌زا را به عهده گرفته است. روابطش با حوزه خلیج‌فارس به‌ویژه عربستان و امارات را گسترش داده و به دنبال رابطه با سوریه و مصر و اسرائیل است. فرجی‌راد با اشاره به جایگاه سازمان میت در صورت‌دهی به سیاست خارجی منطقه‌ای ترکیه افزود: نقشی که فیدان به‌عنوان یک بازیگر میدان سیاست خارجی بازی می‌کرد حالا در وزارت خارجه آمده نقش یک دیپلمات را بازی می‌کند. در واقع می‌خواهد دیپلماسی را پی بگیرد و با توجه به اینکه این تغییر سیاست بی‌ارتباط با گذشته نیست، انتخاب فیدان انتخاب خوبی بود. فیدان بهترین شخص برای بازی کردن نقش دیپلمات برجسته ترکیه در وزارت خارجه می‌تواند باشد. ضمن اینکه ایشان شناخت بهتری دارد از کشورهای حوزه پیرامونی ترکیه، به‌ویژه که نقش بسیار زیادی در قضایای یک دهه گذشته داشته، لذا اگر تخریب‌هایی هم توسط ایشان رخ داده، که حتماً در بحث‌های امنیتی و نظامی این خراب‌کاری‌ها شده، ایشان دوباره می‌تواند براساس استراتژیکی که آقای اردوغان انتخاب کرده،
وضعیت را به یک وضعیت ثبات‌زا برگرداند.
این استاد دانشگاه در ارتباط با سفر وزیر امور خارجه ترکیه به ایران افزود: ایشان شناخت خوبی از ایران دارد و اطلاعاتی هم که به دست ما رسیده، ایشان نگاه مثبتی به رابطه ایران و ترکیه دارد، شناختش هم از ایران خوب است. روابطی هم با گذشتگان دارد. هرچند که گفته شده سفر آقای فیدان بیشتر در رابطه با سوریه است، که همین سوریه هم یک مقدار روی روابط ایران و ترکیه اثر منفی گذاشته است. فیدان برای کار با سوریه جای درستی آمده، یعنی ایران می‌تواند روی بشار اسد اثرگذار باشد و قبلاً ترکیه تلاش می‌کرد که با روس‌ها به نحوی کار کنند و ایران را کنار بزنند، هرچند در مراحل آخر ایران را وارد مذاکرات کردند، اما همین که فیدان در رابطه با سوریه آمده با ایران گفت‌وگو کند و راه‌حل‌هایی پیدا کند خودش خیلی مثبت است. فرجی‌راد با اشاره به سردی روابط ایران و ترکیه در چند سال اخیر افزود: مدتی که روابط‌مان با ترکیه پیش نمی‌رود و رفت‌وآمدی نداشتیم، سطح رابطه اقتصادی پایین آمده و فکر می‌کنم این سفر مثبت است و روی رابطه دو کشور اثر می‌گذارد. ایشان احتمالاً یک فکر و استراتژی جدیدی را در این سفر مطرح می‌کند و امیدواریم که روابطه ایران با ترکیه هم
وارد یک فاز جدیدی شود. فرجی‌راد در اشاره به موضوع سازمان کشورهای ترک و چالش اخیر ایران و جمهوری‌آذربایجان و ترکیه بر سر دالان ادعایی تورانی ناتو در جنوب ارمنستان که منجر به تغییرات ژئوپلیتیک شده و مرز ایران و ارمنستان را قطع می‌کند، گفت: مجمع کشورهای ترک‌زبان جدید نیست و با وجود اینکه در چند سال گذشته به سازمان تبدیل شد و فعال است اما ترکیه از ابتدای استقلال روی کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز برنامه داشت. ما چالش‌هایی با ترکیه به‌ویژه در آذربایجان و دالان زنگه‌زور، داریم اما بالاخره دو طرف باید حل و فصلش کنند. من فکر کنم فیدان بتواند بهتر قضیه را با طرف ایرانی مدیریت کند. طرف ایران راضی نمی‌شود که اهمیت ژئوپلیتیکی‌اش کاسته شود، از آن طرف هم آذربایجان روی این مسئله اصرار دارد. فکر می‌کنم اگر سه کشور بیشتر نزدیک‌تر با هم کار کنند، منافع هر سه را در نظر بگیرند، حالا شاید ارمنستان هم وارد شود و به صورت چهارجانبه موضوعات پیگیری شود و با آمدن فیدان یک نشست یا نشست‌هایی بین سه کشور و حتی بعداً با حضور ارمنستان برگزار شود و موضوعات به صورت مؤثرتر و کارسازتر و براساس منافع مشترک پیگیری شود. لذا خیلی نباید این مسائل
را بزرگش کرد که مثلاً به عنوان یک مانعی در رابطه ما باید کار کند و ایستایی در مورد ایران و ترکیه به وجود بیاورد. ما در عراق هم بی‌مشکل نیستیم، هر روز فرماندهان ما تهدید می‌کنند اگر مخالفین ایران جابه‌جا نشوند این اقدامات را می‌کنیم. اقداماتی هم قبلاً شده و عراقی‌ها هم اعتراضاتی کردند. با طالبان هم در افغانستان همین موضوعات را داریم، با ترکمنستان هم مسئله گاز را داشتیم، در جنوب هم داشتیم، اینها مسائلی است که در روابط پیش می‌آید. مهم این است که چگونه این مسائل را باید سروسامان داد. عبدالرضا فرجی‌راد در اشاره به اهمیت روابط دو کشور افزود: ترکیه کشور مهمی است و حالا که ادعا می‌شود ما در سیاست خارجی تغییراتی می‌دهیم و اخیراً هم در رابطه با همسایگان تأکید ویژه شده، بالاخره ترکیه یکی از مهم‌ترین همسایه‌های ماست که می‌تواند در اقتصاد و سرمایه‌گذاری کمک کند، هم رهبری آن کشور از یک نوع استقلال نسبی در مواجهه با غرب برخوردار است و یک مقدار تحریم‌های اعمالی غرب را آن‌طور که مثلاً پاکستان رعایت نمی‌کند. ما خیلی چیزها از ترکیه می‌توانیم بگیریم، خیلی درس‌ها می‌توانیم بگیریم، حتی فناوری می‌توانیم بگیریم، اگر هم مشکل ما
با آمریکا حل شود که حالا گفت‌وگوها ادامه دارد، تصور می‌کنم اگر به ترکیه یک مقدار با دید بازتری نگاه کنیم، به ما خیلی بتواند کمک کند.
