پیام بیزاری
بررسی اظهارات امام جمعه رشت درباره دختران
بررسی اظهارات امام جمعه رشت درباره دختران
اعلام بیزاری امام‌جمعه رشت از زنان و دختران بی‌حجاب در یک جلسه رسمی و در مقابل دوربین صداوسیما حساسیت جامعه را برانگیخت.
«از همه زنان و دخترانی که اینجا حجاب را رعایت نکرده‌اند، بیزارم. سایت‌ها بزنند فردا بر علیه من نگویند.» این سخنان توهین‌آمیز و غضب‌‌آلود، بخشی از سخنان رسول فلاحتی، امام‌جمعه رشت بود که در پخش زنده سومین جشنواره ملی تئاتر کودک و نوجوان عروسکی ایثار بیان شد. این سخنان امام‌جمعه رشت واکنشی بود به آنچه که از آن به‌عنوان کشف حجاب برخی زنان حاضر در این مراسم یاد شده است. سخنان فلاحتی البته انتقاد بسیاری از شهروندان را به‌دنبال داشت.
هشدارها و توصیه‌های رهبری به ائمه جمعه
سخنان امام‌جمعه رشت نسبت به بخشی از شهروندان زن در شرایطی بیان شد که سال گذشته رهبری در دیدار با ائمه‌جمعه توصیه‌هایی درباره راه و روش این افراد برای برقراری ارتباط با جامعه داشتند. یکی از مهم‌ترین بخش‌های سخنان تاکید بر رفتار پدرانه ائمه با همه افراد بود. در بخشی از سخنان رهبری آمده است:«در نمازجمعه شما همه جور آدمی شرکت می‌کنند؛ با همه پدرانه رفتار کنید، همه فرزندان شما هستند.» رهبری همچنین در فروردین‌ماه امسال نیز طی بیاناتی تاکید کرده بودند: «بسیاری از کسانی که کشف حجاب می‌کنند، اگر بدانند پشت کشف حجاب و مبارزه با حجاب چه کسانی و دستگاه‌هایی هستند، این کار را نمی‌کنند، چون خیلی از آنها اهل دین و تضرع و ماه رمضان و دعا هستند.» با این حال سخنان پر از خشم فلاحتی و البته برخی دیگر از صاحبان تریبون در روزها و ماه‌های اخیر نسبت به زنانی که بر حجاب اختیاری تاکید دارند، این ابهام را ایجاد می‌کند که این افراد چشم و گوش خود را در برابر توصیه‌های رهبری بسته‌اند. به علاوه آنکه درباره امر به معروف و نهی از منکر بارها بر توصیه لسانی صرف تاکید شده است. توصیه‌ای که البته حتی بیان آن نیز حدود و شرایطی داشته و نباید با توهین و تخریب طرف مقابل همراه باشد چنان‌که چند روز پیش احمد وحیدی، وزیر کشور گفته بود:«آمران معروف و ناهیان از منکر باید با کمال احترام و در حد همان تذکر یادآوری کنند.»
واکنش رئیس سازمان تبلیغات اسلامی
اظهارات امام‌جمعه رشت حتی واکنش انتقادی محمد قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی را نیز برانگیخت و او در صفحه توئیتری خود نوشت: «برای این دختران من و شما (به تعبیر حاج قاسم) باید روشن‌گر باشیم، پدرانه دعا کنیم و از سر محبت تذکر بدهیم، خصوصاً این اشخاصی که برای برنامه‌ی ترویج فرهنگ ایثار و شهادت آمده‌اند.» قابل تامل آنکه شرایطی که به‌صورت مداوم از افراد موسوم به «آمر به معروف» خواسته می‌شود از برخوردهای توهین‌آمیز با معتقدان به حجاب اختیاری بپرهیزند، بروز این نوع رفتارها از سوی یک مقام وابسته به حاکمیت دقیقا به مثابه تایید رفتارهای آتش‌به‌اختیار و ریختن آتش بر بنزینی است که دود آن به چشم جامعه خواهد رفت. عباس عبدی، مشاور روزنامه هم‌میهن نیز در همین رابطه در حساب توئیتری خود نوشت:«از این سخنان پیداست که از تهاجم دوستان و از دست دادن جایگاه نمایندگی بیشتر نگران هستند. این رفتار بیش از اینکه اعتقادی باشد، سویه سیاسی دارد. برکناری مدیر بیمه‌های تامین اجتماعی را فراموش نکنیم.»
حمایت قانون اساسی از شهروندان
در ارتباط به رخداد اتفاق‌افتاده نگاهی به قانون اساسی داشته باشیم. اصل بیستم قانون اساسی ایران مقرر کرده است:«همه افراد ملت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند.» تاکید این اصل بر «حقوق انسانی» ابعاد گسترده‌ای دارد که می‌توان مهم‌ترین آن را اصل احترام به مردم و شهروندان دانست. از سوی دیگر اصل ۳۹ قانون اساسی نیز تاکید می‌کند:«هتک حرمت و حیثیت کسی که به حکم قانون دستگیر، بازداشت، زندانی یا تبعید شده، به هر صورت که باشد، ممنوع و موجب مجازات است.» وقتی ممانعت از هتک حرمت و بی‌احترامی به متهمان و مجرمان چنان مهم و پررنگ است که یکی از اصول مادر قوانین کشور یعنی قانون اساسی را به‌خود اختصاص داده است، می‌توان دریافت که احترام به سایر افراد به شکل اولی بر همگان و به‌ویژه مسئولان امری واجب و چنان بدیهی بوده که اساسا قانون‌گذار نیازی به تاکید دوباره بر آن ندیده است. حال سوال این است که فلاحتی و افرادی مانند او آیا قانون اساسی را خوانده و با موازین آن به‌خوبی آشنایی دارند؟ و به پیام‌ها و پیامدهای اجتماعی و عقیدتی چنین اظهاراتی آگاهی دارند؟
امر به معروف، اندرز به حاکمیت است نه مردم
محمدتقی فاضل میبدی، عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با هم‌میهن این اظهارات امام جمعه رشت را «منکری بزرگ» توصیف کرد و گفت:«این روشی که در برخورد با مسئله حجاب نشان داد غیرشرعی و غیرقانونی بود. اسلام هرگز دستور نداده است که در صورت مواجهه با یک خانم بدحجاب یا بی‌حجاب اعلام کنید که من از شما بیزارم. به نظر من کار او ناشی از عصبانیت بوده است که در هر دوصورت اشتباه است. در زمان شاه بسیاری از مطالب مجله «زن روز» علیه حجاب و اسلام بود. آقای مطهری با منطق و استدلال مبنای حجاب و حقوق زن را مطرح کرد. این آقایان بدون اینکه با حقوق زنان در جامعه آشنا باشند و درباره آن صحبت کنند، می‌خواهند با روش تند و خشن مسئله حجاب را رعایت کنند.» او با تاکید براینکه روشی که برای حل مسئله حجاب در پیش گرفته شده است، نه‌تنها جواب نمی‌دهد بلکه اوضاع بدتر هم شده است، بیان کرد:«بهترین راه اندرز دادن، سخن گفتن از حقوق مردم و حقوق زنان است. اول مسئله حقوق زنان را حل کنند و به حقوق زنان رسیدگی شود، بعد سراغ مسئله حجاب بروند البته با استفاده از روش درست نه روشی که امام‌جمعه رشت در پیش گرفت.» فاضل‌میبدی در پاسخ به این سوال که اگر شهروندان به این صورت با مسئولان صحبت کنند آیا به‌راحتی از کنار آن می‌گذرند؟ اظهار کرد: «تا به حال تحمل در این زمینه کم بوده است. در فرهنگ ایرانی و اسلامی تحمل بالا به‌ویژه در حکومت‌داری سفارش شده است. حضرت علی می‌فرمایند که «سعه صدر» بزرگ‌ترین سرمایه حکومت‌داری است. اما متاسفانه سعه‌صدر و صداقت و سواد در برخی از حکومت‌داران ما وجود ندارد. امروز با این نوع برخوردها که در راستای امر به معروف و نهی از منکر انجام می‌شود آبروی کشور می‌رود. این افراد باید آگاه شوند که در اسلام به چه موردی منکر می‌گویند و نحوه برخورد با آن چگونه است. به همین دلیل هم با استفاده از مامور و روش‌های خشن به سراغ زنانی می‌روند که موی‌شان پیداست.» او با انتقاد از سکوت برخی مراجع نسبت به این روش‌ها خاطرنشان کرد:«وظیفه روحانیت و ائمه جمعه تبیین و تفسیر اسلام است. برای مردم از اسلام سخن بگویند اما براساس مبانی علمی و برهان و حجت نه براساس شعار. وظیفه این گروه ترویج اخلاق در جامعه است. دخالت در کارها و امر و نهی کردن و اینکه در هر استانی امام‌جمعه همه‌کاره باشد به نظر من خلاف شأن روحانیت است و هرگز وظیفه روحانیت این نبوده است.» او اضافه کرد:«اصل امر به معروف و نهی از منکر برای این است که مردم خطاهای مسئولان را ببینند و بگویند. در نهج‌البلاغه حضرت علی می‌فرمایند:«اگر امر به معروف و نهی از منکر را ترک کنید بدان شما بر شما مسلط می‌شوند.» بنابراین امر به معروف و نهی از منکر به معنای اندرز دادن مردم و عالمان دین به حاکمان است. اما متاسفانه چنین شده که سیستم نهاد ایجاد کرده و مامور و ماشین می‌گذارد تا با مردم برخورد کنند تحت این عنوان که مرتکب منکر شده‌اند.» فاضل‌میبدی تاکید کرد:«در جامعه‌ای که مشکلات اقتصادی دارد و نرخ تورم و بیکاری آن بالاست نمی‌توان توقع داشت که مسئله حجاب را حل کنند. در جامعه‌ای که عدالت اجتماعی نیست، ظلم اجتماعی وجود دارد و اقتصاد آن حل نشده است، پلمب کردن مغازه برای بی‌حجابی بسیار زشت است. وظیفه حاکمیت پلمب کردن مغازه‌ها نیست. اگر مسائل اساسی کشور که امروز اقتصاد است،حل نشود هرگونه انتظار از مردم بی‌جا و هر برخوردی به نظر من ناصواب است.»
توهین به اشخاص یا سوءاستفاده از مقام؟
علی تقی‌زاده، حقوقدان و نماینده مجلس ششم درباره نگاه قوانین کشور به توهین مقامات به شهروندان، به هم‌میهن گفت:«این بحث اساسی وجود دارد که وقتی در مقابل اجرای حقوق موانعی ایجاد می‌شود آیا هر شخصی می‌تواند با هر کیفیتی که بخواهد در مسیر رفع موانع اقدام کند یا خیر؟ پاسخ این است که در نظام حقوقی جوامع مدنی مبارزه با تخلفات دارای آداب خاصی است و نظام حقوقی کشور ما نیز از این امر مستثنی نیست. یکی از فلسفه‌های اساسی تفکیک قوا همین است، یعنی قوای سه‌گانه هر یک وظایف خاص خود را دارند. اصل 156 قانون اساسی وظیفه قوه قضائیه را مشخص کرده است و موضوعی که امام‌جمعه رشت به آن واکنش نشان داده نیز در صلاحیت همین قوه است، بنابراین نمی‌شود هر کس با هر کیفیتی بخواهد نسبت به جرائم واکنش نشان دهد زیرا هر مسئولی وظایف خاص خود را دارد. امام‌جمعه نمی‌تواند در کار دستگاه قضایی دخالت کند، حالا اگر او با مصادیقی از تخلفات مواجه شد و شاهد جرم مشهودی بود، می‌تواند به مقامات قوه قضائیه موضوع را اطلاع دهد.» او با بیان اینکه رفتار این فرد مصداق فعلی مجرمانه است، ادامه داد:«با ارتکاب یک جرم نمی‌توان با جرمی دیگر مبارزه کرد. توهین به مخاطبین جلسه و اعلام بیزاری فعل مجرمانه توهین به افراد است و افرادی که مورد توهین قرار گرفته‌اند در صورت بی‌طرف بودن دستگاه قضایی می‌توانند موضوع را مورد پیگیری قرار دهند. بر این باورم که اگر رفتارهایی این چنین تداوم یابد، سنگ روی سنگ بند نمی‌شود و اصلا خود قوه قضائیه باید نسبت به این موضوعات متذکر شود.» تقی‌زاده در پاسخ به این سوال که در قانون مجازات اسلامی مجازات توهین به مسئولان و مقامات کشور مورد تاکید قرار گرفته است، رویکرد قوانین نسبت به توهین احتمالی مقامات به شهروندان چیست؟ اظهار کرد: «ما قانون خاصی در این زمینه نداریم، اما عنوان مجرمانه عام «توهین به اشخاص» تاکید می‌کند که فارغ از مقام و منصب، هر فردی که به دیگری توهین کند و رفتار یا گفتار او از مصادیق توهین باشد مرتکب جرم شده و باید به مجازات آن جرم محکوم شود. از سوی دیگر «سوءاستفاده از مقام» نیز عنوان مجرمانه مستقلی است که البته احراز آن درباره رفتار فلاحتی نیاز به بررسی‌های دقیق توسط متخصصان مربوطه دارد.»
