بورس در مرز 5‌/‌‌2 میلیون واحدی

روند رشد شاخص تا کی ادامه دارد؟

شاخص کل بورس باز هم رکورد تازه‌ای از خود بر جای گذاشت. در معاملات روز گذشته بورس، شاخص کل با رشد ۷۳ هزار واحدی به ۲ میلیون و ۴۳۸ هزار واحد رسید. البته شگفتی‌سازی بورس تنها در شاخص کل صورت نگرفت زیرا در معاملات این روز رکورد ارزش معاملات از ابتدای ۱۴۰۱ زده شد و در انتهای بازار ارزش معاملات خرد به22 هزار میلیارد تومان رسید. براین اساس می‌توان با استناد به اظهارات کارشناسان این حوزه اعلام کرد که در آینده نه‌چندان دور بازار سرمایه، همانند سایر بازارهای مالی رشد بالایی خواهد داشت، به‌طوری‌که شاخص کل به 3 میلیون واحد برسد. هنوز صعود شارپی بازار سرمایه در سال 1399 در اذهان باقی مانده است، زیرا این بازار موجب شد تا بسیاری از افرادی که در سودای سودهای کلان از بورس بودند، دارایی‌های زیادی را از دست بدهند. برخی از این افراد خانه و اموال منقول خود را برای سرمایه‌گذاری در بورس به فروش رساندند که ماحصل آن، بی‌خانمانی و ورشکستگی غیرقابل جبران شد. برخی نیز دارایی‌های نقدی خود را به بازار آوردند که ارزش آن یک‌سوم کمتر شد، به‌طوری که با وجود صعودی شدن بازار سهام، هنوز پرتفوی آن در ضرر است. در رشد بازار سرمایه عوامل متعددی نقش دارد یکی از موارد رشد قیمت ارز است، ارزی که موجب شده تا سهام‌های ارزی از وضعیت بهتری برخوردار باشند اما در این میان از دید کارشناسان یک اتفاق مهم در بازار در حال رخ دادن است که موجب شده تا رشد شاخص در سال 1402 را با رشد در سال 1399 متمایز سازد. یکی از مهمترین این عوامل بازیگردانی معاملات خرد است. براساس آمارهای ثبت‌شده از ابتدای سال 1401 تا روز گذشته ارزش معاملات خرد رکورد تازه‌ای برجای گذاشت به طوری که ارزش معاملات خرد (سهام+صندوق‌های سهامی) 9 اردیبهشت‌ماه 1402، مبلغ 22100 میلیارد تومان بود. از این ۲۲۱۰۰ میلیارد تومان،‌۱۴۱۰۰ میلیارد متعلق به بازار بورس، ۵۴۰۰ میلیارد متعلق به بازار فرابورس و ۲۶۰۰ میلیارد نیز متعلق به صندوق‌های سهامی بوده است. همچنین در تحلیل ارائه‌شده از سوی کارشناسان آمده است روز گذشته ورود پول حقیقی نیز 12درصد از مبلغ ارزش معاملات خرد بود. نکته مهمتر اینکه ارزش دلاری مبالغ قبلی به مراتب بیشتر از اعداد این روزهاست. اگر اعداد را به‌صورت ریالی و دلاری مقایسه کنیم، به این صورت قابل ارائه است: ارزش ریالی معاملات(روزانه) در سقف تاریخی (مرداد99) حدود 5/1 برابر اعداد فعلی است و ارزش دلار معاملات(روزانه) در سقف تاریخی (مرداد99) حدود 4 برابر اعداد فعلی است. با این حال نگرانی درباره آینده بازار سرمایه همچنان باقی است زیرا دخالت‌های دولت در قالب تصمیم‌گیری‌های خاص که از آن به‌عنوان سیاست‌های دستوری یاد می‌شود، می‌تواند مسیر بازار را از مسیر طبیعی خود دور سازد با توجه به اهمیت بازار سرمایه در اقتصاد کلان کشور، نظر دو کارشناس بازار سرمایه را در این باره جویا شدیم تا مشخص شود که تفاوت‌ها و شباهت‌های بازار سرمایه در دو مقطع کنونی و سال 1399 چیست؟

تصمیم‌گیری‌ دولت مانند جزایر ازهم‌گسیخته است‌

محمدرضا اعلمی،‌ کارشناس بازار سرمایه درباره اینکه رشد دوباره شاخص کل این سوال را ایجاد می‌کند که آنچه برای سال 1399 انتظار داشتیم، برای سال 1402 نیز رقم می‌خورد، به هم‌میهن گفت:«اگر منظور ریزش به آن معنایی است که در سال 1399 رخ داد، باید بگویم هنوز نشانه‌هایی مبنی بر ریزش بازار در رفتار عمومی بازار مشاهده نکرده‌ایم. باید شرایط به‌نحوی باشد که روند کلی بازار تغییر کند که این اتفاق هنوز رخ نداده است. در حال حاضر شاهد بازاری مثبت با حجم معاملات مناسب هستیم. اگر واگرایی در شاخص کل و شاخص هم‌وزن مشاهده شود به همراه تغییر در رفتار عمومی بازار باید منتظر گرفتن تایید برای گرفتن ریزش باشیم.» او با بیان اینکه در حال حاضر انتظار وقوع اصلاح موقت از بازار را داریم، تا بعد از آن بازار به روند افزایشی خود ادامه دهد، توضیح داد:«مسئولان در سال 1399 از مردم دعوتی عمومی کردند و هجمه بی‌سابقه‌ای برای خرید سهام انجام شد و نهایتا عده‌ای با خروج پول باعث متضرر شدن عموم مردم شدند. اما در حال حاضر این رفتار را به لحاظ مالی- رفتاری از سرمایه‌گذاران مشاهده نکردیم و روندی که مشاهده می‌کنیم عادی و طبیعی است.» این کارشناس بازار سرمایه با تاکید بر اینکه باید میان اصلاح بازار و ریزش بازار تفاوت قائل شویم، ‌ادامه داد: «وقتی عرضه‌های زیاد و جو فروش حاکم ‌شود و این جو تداوم داشته باشد، به نحوی که باعث ترس سهامداران از سهامداری شود تا فروشنده شوند، ‌طبیعتا اتفاقی که در سال 1399 رخ داد، تکرار می‌شود. اما در حال حاضر چنین جوی حاکم نیست. یکی از نشانه‌ها آن است که روند صعودی بازار یک روند شارپ نیست. در سال 1399 روند صعودی بازار در انتهای بازار که یک روند صعودی بود، روند شارپی بود و ما هر روز شاهد صف‌های خرید و حجم معاملات زیاد بودیم. اما امروز شاهد چنین اتفاقاتی نیستیم و بازار به صورت متعادل روند افزایشی خود را در پیش گرفته است مگر اینکه ریسکی سیستماتیک بر کل بازار تحمیل شود که ما پیش‌بینی آن را نکرده باشیم به نحوی که این ریسک باعث ایجاد ترس بین کل سهامداران شود.» اعلمی تاکید کرد:«افرادی که سرمایه‌گذاری می‌کنند باید مدیریت سرمایه‌ را رعایت کنند به این معنا که از هر صنعت یک سهم داشته باشند مثلا یک سهم از صنعت خودرو، یک سهم از صنعت بانک و... وقتی از هر صنعت یک سهم داشته باشند و آن سهم لیدر بازار باشد زمانی که بازار شروع به اصلاح کرده و یکی‌یکی سهم‌های سهامدار نقد می‌شود، سهامداری که بر مبنای فروش داینامیک فروش کند متوجه می‌شود که بازار یک روند نزولی را در پیش گرفته است. حالا اگر خرید سهامدار مبتنی بر سیستم خرید در سطوح بالای قیمت باشد اما سیگنالی برای خرید دریافت نکند و از طرف دیگر سهم‌ها در حال نقد شدن باشد،‌ سهامدار متوجه می‌شود که در یک بازار نزولی قرار گرفته است نه در یک اصلاح موقت. بنابراین اگر نحوه سهامداری براساس مدیریت سرمایه به این ترتیب باشد سهامدار می‌تواند از ریزش‌هایی که در سال 1399 رخ داد، مصون بماند.‌ برای شناخت لیدر بودن یک سهم نیز باید به این موضوع توجه کرد که تغییرات قیمت سهم به تغییرات شاخص کل نزدیک باشد.» این کارشناس بازار سرمایه درباره دخالت دولتمردان در ایجاد ریسک در بازار سرمایه، اظهار کرد:«ریسک‌هایی که از سوی دولتمردان به صورت سیستماتیک به بازار تحمیل می‌‌شود، تقریبا در همه جای جهان از جمله ایران وجود دارد و بازار را دچار نوسان می‌کند. اما در مجموع تصمیماتی که به صورت مقطعی رخ می‌دهد نشان‌دهنده بیماری مزمنی است که بر اقتصاد کشور ما سایه افکنده است.» او اضافه کرد:«به صورت کلی بورس هر کشوری مانند دماسنجی است که نشان می‌دهد اقتصاد آن کشور سالم است یا خیر و مانند نبض انسان است. وقتی نبض اقتصاد کشور عملکرد درستی نداشته باشد، نشان‌دهنده بیماری است. در دولت کنونی تصمیم‌گیری‌ها مقطعی و به صورت جزایر از هم گسسته است و فرماندهی واحد وجود ندارد. این موضوع را می‌توان به صورت عینی و ملموس در داخل اتفاقاتی که در داخل بازار بورس رخ می‌دهد، مشاهده کرد. شاهد بیماری مزمنی هستیم که هم به صورت ساختاری بر اقتصاد ما وجود دارد و هم به صورت رفتار و رویکرد دولتمردان که بعضا به دور از اندیشه عمیق است،‌ در بازار رخ می‌دهد. این موضوع را به صورت کامل می‌توانیم در بازار کشورمان مشاهده کنیم.» اعلمی‌ تاکید کرد: «وقتی رئیس‌جمهور و مسئولان کشور می‌گویند بازار کشور باید پیش‌بینی‌پذیر باشد، باید به این موضوع توجه کنند که در وهله اول رفتار خودشان باید پیش‌بینی‌پذیر باشد، تا رفتار بازار پیش‌بینی‌پذیر شود. وقتی رفتارهایی که خودشان انجام می‌دهند، پیش‌بینی‌پذیر نیست چگونه از بازار توقع پیش‌بینی‌پذیر بودن دارند؟ بنابراین شاید منظورشان از پیش‌بینی‌پذیر بودن بازار آن است که می‌خواهند به‌صورت دستوری بازار را کنترل کنند. اقتصاد دستوری هرگز و در هیچ ‌کجا باعث شکوفایی هیچ کشوری نشده است که اگر چنین شده بود تا به حال می‌توانستیم شاهد رشد و شکوفایی باشیم.»

شاخص به 3 میلیون واحد می‌رسد

هومن عمیدی، کارشناس بازار سرمایه نیز در مقایسه فعالیت بورس در سال 1399 و 1402 در گفت‌وگو با هم‌میهن با اشاره به اینکه حال بورس خوب است، تاکید کرد: «سال 99 سالی بود که مردم بدون هیچگونه آگاهی و اطلاعات قبلی وارد بازار بورس شدند. البته شرایط بازار بورس به‌گونه‌ای بود که ابزارهای مناسب برای سرمایه‌ها وجود نداشت، به همین دلیل بورس رشد عجیب و غریبی داشت. متاسفانه این موضوع باعث شد که بسیاری ضرر کنند. اما شرایط فعلی اینگونه نیست یعنی از سال 99 تاکنون بازارهای دیگر نسبت به بازار سرمایه، پیشدستی و رشد داشتند و حال در موج آخر، بورس رشد کرده است.» او ادامه داد: «اگر بخواهیم با مدل شاخص کل درباره بازار سرمایه صحبت کنیم، شاخص کل از 1700 -1600 واحدی به 2300 واحدی رسیده است و این معیار درستی نیست. چون بسیاری از سهم‌ها هنوز به سقف سال 99 هم نرسیده‌اند. با این حال نگرانی از بابت بازار بورس وجود ندارد، اکثر کسانی که از سال 99 در بازار سرمایه بودند، به‌تازگی موفق شده‌اند که به اصل پول‌شان برسند و هنوز رشد و استفاده‌ای ایجاد نشده است و عمدتا در حال جبران زیان‌هایشان هستند.» این کارشناس بازار سرمایه درباره بازار بورس در شرایط فعلی، تاکید کرد: «شاهد رشد متغیرهای مهم هستیم. به‌عنوان مثال دلار روز گذشته 53هزار تومان را رد کرده و در حال ورود به بازار 54 هزار تومان است. این علامت و نشانه‌ای برای سایر بازارهاست. از سوی دیگر با برگزاری مجامع بورسی حدود دو ماه فاصله داریم و بسیاری از سهم‌ها در مجمع تقسیم سود خواهند داشت، به همین دلیل قیمت‌هایشان رشد خواهد کرد. سهم‌هایی که DPS (سود نقدی) مناسبی تقسیم کنند برای سهامداران جذاب خواهند بود.»

عمیدی با بیان اینکه رشد کنونی بازار سرمایه در چند پارامتر خلاصه می‌شود، گفت: نخست؛ جاماندگی و عقب‌ماندگی بازار سرمایه به نسبت سایر بازارهای موازی. دوم؛ تورمی که وجود داشته و در تمامی بازارها باعث رشد شده و تازه به بازار بورس قدم گذاشته تا بازار بورس را هم از جهت راندمان به سایر بازارها برساند. سوم؛ وضعیت همیشگی سهم‌های خوب در نزدیک مجامع که تقسیم سود دارند و سود سال بعد نیز مناسب است.» عمیدی با بیان اینکه تنها بازاری که تورم ایجاد نمی‌کند، بازار سرمایه است، تاکید کرد: «دولت یاد گرفته که سیاست درستی را پیش بگیرد و به‌جای آنکه سرمایه‌های مردم به بازارهای دیگری مانند طلا، مسکن، دلار و... برود آنها را به بورس هدایت کند. البته مردم خودشان اعتماد و تصمیم‌ ورود به بورس را ندارند و پولی که در بورس وجود دارد، پول مردم عادی نیست که بگوییم مردم سرمایه خود را وارد بورس کرده‌اند. این هم یکی از تفاوت‌های سال 99 و بورس کنونی است. این پول افراد حقیقی غیرفعال در بورس نیست، بلکه پول صندوق‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری یا فعالان بازار سرمایه است که همیشه در بازار سرمایه هستند.» او گفت: «بعضی از موضوعات در بازار سرمایه اصلاح شده است که این رویه بر روند صعودی بازار سرمایه موثر بوده است. مثلا ریت سازمان بورس نسبت به حقوق سهامداران صندوق‌هایی که در سال 99 وارد بازار شد و با خرید یونیت‌ها وارد صندوق‌ها شدند، وارد عمل شد و این رویکرد باعث شد که ارزش این یونیت‌ها رشد کند. همچنین از سوی دیگر شرکت‌ها طبق قانون تجارت می‌توانستند 8 ماه سود را نگهداشته و آن را پرداخت نکنند، اما در حال حاضر به 4ماه کاهش یافته است. نکته مهمتر اینکه پرداخت‌ها از طریق سجام (سامانه ثبت‌نام کدبورسی) انجام می‌شود و سود مردم در دل شرکت‌ها رسوب نمی‌کند.» عمیدی درباره آینده بازار سرمایه چنین پیش‌بینی کرد: «شاخص به 3 میلیون واحد در سال 1402 می‌رسد ولی الزامی به این نیست که بورس یکنواخت، در یک مرحله و به صورت صعودی به این شاخص برسد. ممکن است استراحتی و اصلاح هم داشته باشد و دوباره پیش برود. در هر صورت بازار سرمایه همیشه نوسانی است و روند همواره صعودی یا همواره نزولی وجود ندارد. ولی روند کل را صعودی می‌دانم.»