آغاز زودهنگام بحران برق

مصرف برق ۲۰درصد افزایش یافت

هنوز تابستان از راه نرسیده که به پیک مصرف برق رسیدیم، به‌طوری‌که شاهد افزایش 20 درصدی مصرف برق هستیم. البته مسئولان بارها اعلام کرده‌اند که خاموشی در بخش خانگی نداریم، اما با توجه به ناترازی و کمبود برق در کشور قطعا شاهد خاموشی چرخ‌های صنعت و تولید آن هم در سالی که قرار است با حمایت از رشد تولید شاهد کاهش نرخ تورم باشیم، خواهیم بود. آمارها از ناترازی برق بین ۱۰ تا ۱۱ هزار مگاوات برق خبر می‌دهند و امید مسئولان براین است که مردم و صنایع در مصرف برق صرفه‌جویی کنند تا بحران کمبود برق امسال نیز بگذرد. این در حالی است که سال‌هاست کارشناسان کمبود برق و فرسودگی تاسیسات برقی را هشدار داده‌اند و در نهایت باز این مردم هستند که باید بحران را مدیریت کنند.

روز گذشته اعلام شد که به دلیل افزایش دمای هوا و روشن شدن وسایل سرمایشی شاهد رشد ۲۰درصدی و افزایش ۹هزارمگاواتی مصرف برق نسبت به سال گذشته هستیم. درحالی که هرساله از میانه خردادماه انتظار شروع پیک تابستانه مصرف برق را داریم، در روزهای میانی اردیبهشت‌ماه شاهد رشد قابل‌توجه مصرف برق در کشور هستیم، به‌طوری‌که میزان تقاضای مصرف برق کشور در روز 23 اردیبهشت‌ماه به مرز 54 هزار و 844 مگاوات رسید، این در شرایطی است که میزان تقاضای مصرف برق در ساعت‌های میانی روز دوره مشابه سال گذشته عدد 45 هزار و 840 مگاوات را ثبت کرده است. همچنین میزان تقاضای مصرف برق نسبت به روز مشابه هفته گذشته حدود 6هزار و 500 مگاوات که معادل مصرف 6 استان کشور بوده، افزایش یافته است. به همین دلیل توسط شرکت مدیریت شبکه برق ایران از هموطنان درخواست شده است از وسایل برقی پرمصرف در ساعات اوج بار (12 تا 17) استفاده نکنند و دمای کولرها را روی درجه 24 تنظیم کنند.

رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق از ابتدا تاکنون بارها اعلام کرده است: «امسال خاموشی در بخش خانگی نداریم و با توجه به اقدامات انجام‌شده برای افزایش ظرفیت تولید و کاهش مصرف پیش‌بینی می‌شود ناترازی به ۱۰ تا ۱۱ هزار مگاوات برسد بنابراین امسال نیز طرحی برای کاهش مصرف خانگی و صنایع در دستور کار است.» بنا به اظهارات سخنگوی صنعت برق سال گذشته ۱۳۵۰ میلیارد تومان در بخش خانگی و ۱۷۰۰ میلیارد تومان به بخش صنعتی و سرجمع ۳ هزار میلیارد تومان پاداش کم‌مصرفی پرداخت شده است و پیش‌بینی می‌شود این رقم امسال ۲ تا ۳ برابر ‌شود که منجر به تامین برق پایدار خواهد شد.» اگرچه به گفته مسئولان وزارت نیرو، علاوه بر ساخت نیروگاه‌های برق به‌خصوص توسط بخش صنعتی،‌ شاهد بازسازی نیروگاه‌های فرسوده در چند سال اخیر هستیم اما روند افزایش مصرف در تمامی بخش‌ها موضوع مهمی است که گویا مسئولان از آن غفلت کرده‌اند. به‌خصوص اینکه دولت در سال جاری تصمیم گرفت در نیمه اول سال ساعت‌ تغییر نکند که به‌زعم کارشناسان این تصمیم با وجود مطالعات گسترده، در افزایش مصرف برق می‌تواند تاثیرگذار باشد. البته دولت برای برون‌رفت از این شرایط تصمیم‌گرفته است که ادارات دولتی از ساعت 6 صبح فعال شود که این تصمیم قطعا برای کارمندان دردسرهای زیادی خواهد داشت. اگرچه دولت کنونی در ایجاد معضل ناترازی برق نقش چندانی ندارد، زیرا عدم سرمایه‌گذاری در بخش تاسیس نیروگاه‌ها در کنار عدم توجه به بازسازی و نوسازی تاسیسات شبکه توزیع و انتقال باید توسط دولت‌های گذشته انجام می‌شد، اما سوءمدیریت دولت برای کنترل شرایط بحرانی کنونی مسئله مهمی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. بدون تردید خروجی ناترازی برق تنها گریبانگیر صنعت خواهد شد تا نارضایتی مردم در این بخش کاهش یابد.

12 درصد تلفات در شبکه توزیع برق کشور

حمیدرضا صالحی، دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته و نایب رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن تهران به هم‌میهن گفت:«این موضوع نشان‌دهنده ‌آن است که شرایط کشور به این لحاظ نسبت به سال‌های گذشته درحال بدتر شدن است. هوا گرم‌تر می‌شود و هم اینکه سرمایه‌گذاری آنچنان که بتواند پاسخگوی پیک مصرف باشد، انجام نشده است. البته پیک بستگی به میزان مصرف برق دارد، اما میزانی که بتوانیم پاسخگوی ساعات پیک مصرف باشیم به میزان سرمایه‌گذاری و تولید ما در این حوزه بستگی دارد. اگر این سرمایه‌گذاری انجام شده باشد، نگرانی خاصی وجود ندارد.» او ادامه داد:«اینکه بگویند پیک مصرف امسال بیشتر از 20 سال گذشته است، علت آن گرماست. در حوزه صنایع نیز ممکن است امسال و در دوران پساکرونا راه‌اندازی شده باشد و شاید بتوانیم بگوییم رشدی در صنعت داشته‌ایم یا بگوییم میزان مشارکت در کاهش مصرف یا میزان مشارکت در مصرف بهینه برق، کاهش داشته است، بنابراین افزایش پیک مصرف چند علت می‌تواند داشته باشد. با این حساب تابستان زودرس،‌ افزایش مصارف تجاری، صنعتی،‌ اداری و خانگی، به علاوه عدم اجرای برنامه‌های موفق‌تر نسبت به سال‌های گذشته در حوزه بهینه مصرف و کاهش مصرف مهم‌ترین عوامل شرایط رخ‌داده هستند.»

دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته با تاکید براینکه باید این موضوع بررسی شود که آیا همچنان که به سمت تابستان پیش می‌رویم، پیک مصرف هم افزایش می‌یابد یا خیر؟ بیان کرد:«از طرف دیگر مسئله تغییر ساعت از سوی کارشناسان مطرح شده بود که این تغییر ساعت می‌توانست میزان مصرف و پیک مصرف را کاهش دهد. بسیاری از کارشناسان بر این موضوع مصر بودند و تعدادی از مؤسسات پژوهشی نیز میزان افزایش مصرف را مشخص کرده بودند. وقتی ساعت کاری ادارات را تغییر می‌دهیم یا آنها را شناور می‌کنیم، مجبور می‌شویم سیستم‌های خنک‌کننده را نسبت به سال‌های گذشته زودتر روشن کنیم. بیشتر کشورهای جهان سعی می‌کنند کار درست را انجام دهند. اما برخی نیز تاکید می‌کردند که نباید ساعات را تغییر داد، اما وقتی یک متغیر را تغییر نمی‌دهید، باید به ازای آن ده‌ها متغیر دیگر را تغییر دهید؛ مانند ساعت کار مدارس، ساعت کار ادارات و... همه جهان تجربه تغییر ساعت را داشتند و از آن نتیجه مثبت گرفتند.» او با اظهار امیدواری نسبت به آسیب‌شناسی وضعیت کنونی در سال‌های آینده خاطرنشان کرد:«با این آسیب‌شناسی می‌توانیم دریابیم که کدام الگو را در سال‌های آینده پیش بگیریم تا مصرف‌مان به بهینه برسد.» صالحی همچنین با اشاره به فرسودگی و مسائل فنی در شبکه‌های انتقال و توزیع برق کشور در گذشته،‌ اظهار کرد:«درحال حاضر وضعیت بهتر است به این دلیل که در مسیر توسعه گام برداشتیم و امروز میزان فرسودگی و تلفات کمتر است. دولت در سال‌های گذشته درخصوص شبکه توزیع برق اقداماتی را انجام داد و ترانس‌ها و شبکه‌های توزیع را تعویض کردند و سیم‌کشی‌های جدید انجام دادند، با این حال میزان تلفات شبکه توزیع ما همچنان نسبت به سایر کشورهای توسعه‌یافته بیشتر است. به‌عنوان مثال رکورد تلفات شبکه‌های توزیع در کشورهای توسعه‌یافته مانند کره جنوبی حدود 5/3 تا 4درصد است، اما این میزان در کشور ما حدود 10 تا 12 درصد است که البته این عدد در گذشته بیشتر بوده است؛ به‌نحوی‌که در آن زمان گاهی میزان تلفات به 30 درصد می‌رسید زیرا هم تلفات تکنیکال داشتیم و هم تلفات غیرتکنیکال که خوشبختانه این میزان کاهش داشته است اما هنوز هم تا رسیدن به جایگاه مطلوب فاصله داریم. امیدوارم بتوانیم مسئله اقتصاد انرژی را حل کرده و با تعادل‌سازی مشکل ناترازی در صنعت برق را برطرف کنیم.» او درباره سرمایه مورد نیاز برای خروج کشور از شرایط بحرانی تاکید کرد:«سرمایه‌ مورد نیاز چندان هم بالا نیست، اما اگر سرمایه‌گذار شرایط را برای سرمایه‌گذاری نامناسب ببیند، حاضر نیست اقدام به سرمایه‌گذاری کند. در صنعت برق طی 10سال گذشته سرمایه‌گذاری نداشته‌ایم به این دلیل که شرایط مناسب نبوده است، بنابراین با توجه به فاصله روزافزون میان میزان تولید و میزان مصرف برق در کشور و افزایش فاصله موجود در این زمینه نیاز به تولید و سرمایه‌گذاری در این حوزه هر روز بیشتر می‌شود و اگر این معضل را به صورت ریشه‌ای حل نکنیم هر روز بحران بیشتر می‌شود.»

نیمی از ناترازی برق با بهینه‌سازی قابل جبران است

علی بخشی، رئیس سابق هیئت مدیره سندیکای صنعت برق ایران با بیان اینکه گرمای زودرس عامل جدی و نخست است که امسال اتفاق افتاده است و موجب شده تا پیک مصرف زودتر آغاز شود، به هم‌میهن گفت: «عامل دوم افزایش مصرف است که هر سال به صورت روتین داریم زیرا تعداد مصرف‌کنندگان صنعتی، تجاری و مسکونی هر سال افزایش می‌یابد بنابراین اگر هیچ اتفاق خاصی هم رخ نداده باشد، افزایش مصرف را به صورت سالانه داریم که اعداد مختلفی برای آن اعلام می‌شود اما حدود 5 تا 10 درصد است. عامل سوم تاثیرگذار با توجه به جمعی شرایطی در صنعت کشور، حضور صنایع پرمصرف همانند فولاد و پتروشیمی‌ است. این صنایع با توجه به شرایط اقتصادی کشور و بعضاً گشایش در پروژه‌های صادرات، ظرفیت کارشان افزایش یافته که این روند به افزایش مصرف برق منجر شده است.»

او با تاکید بر اینکه شرایط کنونی قابل پیش‌بینی بود، بنابراین امسال پیک بزرگتری داریم و احتمال خاموشی زودتر آغاز خواهد شد، اظهار کرد: «ناترازی و کسری برق حدود 10 تا 15 هزار مگاوات است و برای امسال سخنگوی صنعت برق این رقم را حدود 11 هزار مگاوات اعلام کرده است، لذا باید منتظر خاموشی مانند سال گذشته باشیم. اگرچه در بخش احداث نیروگاه‌ها که از سال گذشته در دست اقدام است، موفق‌تر عمل کرده‌ایم، اما حجم ناترازی قابل توجه است و خاموشی و مدیریت مصرف در صنایع طبیعی است.» این کارشناس در پاسخ به این پرسش که برای جبران این ناترازی چه باید کرد و در صورت سرمایه‌گذاری چند سال زمان نیاز است تا وضعیت عادی شود؟ گفت: «برای برطرف کردن ناترازی تنها نباید به بخش تولید برق متمرکز شویم. در این بخش به چندهزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است، اما معتقدم در بخش مدیریت مصرف اعم از بخش تلفات و بهینه‌سازی بخش مصرف نیز باید تمرکز کرد. سال گذشته در شرایطی که هوا سرد شد مشکل تامین گاز داشتیم بنابراین بر فرض اینکه اگر به اندازه کسری تامین برق، نیروگاه ایجاد کنیم به دلیل کمبود گاز باز با مشکل مواجه خواهیم بود. بنابراین در چرخه‌ای قرار داریم که بخش گاز و برق هر کدام در فصلی تاثیرگذار هستند. با توجه به این شرایط فکر می‌کنم تنها راه‌حل رفع مشکل ایجاد و تولید نیروگاه‌ حرارتی نیست هرچند باید در این بخش نیز سرمایه‌گذاری شود بلکه با توجه به ناترازی در تامین گاز نیروگاه‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها باید در حوزه کاهش تلفات و بهینه‌سازی مصرف انجام شود.» بخشی ادامه داد: «عموما عمده برق مصرفی در سیستم‌های سرمایشی است که موجب ناترازی می‌شود. در این بخش ظرفیت بالایی وجود دارد اگرچه عدد دقیقی ندارم اما بهتر است به‌جای احداث نیروگاه‌ها، در شبکه توزیع و انتقال سرمایه‌گذاری‌ها انجاام شود زیرا با بهینه‌سازی و مدیریت مصرف و کاهش تلفات در صرفه‌جویی مصرف گاز عایدی بیشتری خواهیم داشت و بخشی از ناترازی را می‌توان برطرف کرد. به‌طوری که حدود 5 تا 6 هزار مگاوات از این کسری را می‌توان با مدیریت مصرف و کاهش تلفات جبران کرد و نیمی دیگر نیز با ایجاد نیروگاه‌های تجدیدپذیر بادی و خورشیدی حل کرد.»

این کارشناس معتقد است، در شرایطی که ناترازی و کمبود برق جدی است نباید سایر مسئولان به‌گونه‌ای صحبت کنند که گویا مشکل حل شده است.