ضرورت رفتار فراجناحی ائمه جمعه
روزنامه هممیهن ، منتشر کننده آخرین و بروزترین اخبار داخلی و خارجی.
فعالان سیاسی و مذهبی در پاسخ به پرسش های هممیهن تاکید کردند
1 |
رهبر انقلاب تاکید کردند که وقتی رفتار و گفتار ائمه جمعه متفاوت میشود، مستمع را سرلج میآورد.... انتظار از رفتار ائمه جمعه چگونه است و چگونه میتواند موجب حفظ جمعیت مستمعین و نمازگزاران باشد؟
محمدعلی ابطحی:سخنان اخیر رهبری ابعاد بسیاری داشت و از سخنرانیهای بسیار پراهمیت ایشان است؛ زیرا آسیبشناسی واقعی از وضعیت جامعه در این زمینه انجام گرفته است و نشان میدهد اطلاعات ایشان نسبت به واقعیت جامعه و ائمه جمعه بسیار فراوان است. اینکه ائمه جمعه باید اهل تقوا باشند، یکی از آسیبشناسیهای جدی درباره آنها است و اینکه مردم دین را در قالب ائمه جمعه ببینند و نگاه، رفتار و شخصیت آنها، فراخوانی به دین باشد، از مهمترین موضوعات درباره این افراد است. اگر قرار باشد فرمایشات رهبری عملی شود، رسالت بزرگی برعهده افرادی خواهد بود که ائمه جمعه را انتخاب میکنند و آنها باید عملکرد ائمه جمعه سراسر کشور را مورد ارزیابی قرار دهند و برای اجرای توصیههای رهبری، افرادی را که منطبق با این ویژگیها نیستند، از انتخاب دوباره حذف کنند و تنها کسانی بتوانند بهعنوان امام جمعه روی کار آیند و سخنرانی کنند که دارای این ویژگیها باشند. مصطفی درایتی: حفظ جمعیت و اتحاد، نیاز به لوازم خاصی دارد که بر هیچیک از ما چندان هم پنهان نیست. شما حتما نباید امام جمعه باشید تا بتوانید مستمع را پای منبر نگه دارید و وحدت را حفظ کنید. ما چه در جمهوری اسلامی و چه پیشازآن، بارها مواردی را در تهران و سایر شهرها داشتهایم که فردی حتی روحانی هم نبوده، اما نماز پرجمعیتی را برگزار کرده و مردم به او اعتماد داشتند. نکته مهم درباره ائمه جمعه این است که هر شهر، خصوصیات خاص خودش را دارد و امام جمعه آن شهر باید طوری رفتار کند که مردم به او اعتماد داشته باشند. طبیعی است، مادامیکه این اعتماد بین مردم و امام جمعه برقرار نشود، جلب اعتماد از سوی مردم صورت نخواهد گرفت، کمااینکه در برخی شهرها میبینیم که مردم ریشه خیلی از مشکلات خودشان را در امام جمعه شهر میبینند؛ مثلا میگویند فلان مجموعه اقتصادی برای امام جمعه است یا امام جمعه در موضوع خاصی دخالت کرده است. یحیی صالح نیا: اصلیترین راه حفظ مستمعین در نماز جمعه، این است که مردم نسبت به نهاد نماز جمعه احساس تعلق کنند. این تعلق هم در حوزههای مختلف است؛ هم سیاسی، هم فرهنگی، هم اجتماعی و...؛ باید این احساس تعلق بهوجود بیاید. مثل کسیکه به خانهاش تعلقخاطر دارد و زمانیکه به مهمانی میرود، میخواهد به خانه برگردد. اگر این تعلق ایجاد نشود، هر چقدر هم تبلیغات زیاد باشد، اثرگذار نخواهد بود. باید مردم به برنامههایی که در نماز جمعه برگزار میشود، محتوایی که خطیبان نماز جمعه به آن اشاره میکنند و خدماتی که به مردم و نمازگزاران ارائه میشود، احساس تعلق کنند.
2 |
رهبری بر این تاکید داشتند که ائمه جمعه با همه پدرانه رفتار کنند. چه آن جوان مجاهد و جهادگر و چه آنانکه اینگونه نیستند. آثار چنین رفتاری را چگونه ارزیابی میکنید و چقدر این رویکرد سرمشق ائمه جمعه قرار گرفته است؟
بله؛ رهبری به این اشاره داشتند که نماز جمعه باید بهگونهای باشد که مردمی که تقوا را دوست دارند، بتوانند در این مراسم شرکت کنند، نه اینکه فقط طرفدار یک جریان تند سیاسی باشند. ما در سالهای بسیاری، شاهد برخوردهای بسیار تندی در نمازهای جمعه با کسانی که سلیقههایشان مورد پذیرش قرار نمیگیرد، بودهایم. بهعبارتی، فضای جریانی و ستادی در این مراسم وجود داشته است که آن را مختص به یک جریان سیاسی کرده و همین هم موجب کاهش روزبهروز جمعیت نمازگزاران شده است. اینکه رهبری تاکید کردند ائمه جمعه باید با همه پدرانه رفتار کنند، بر اساس همین موضوع حضور همه این سلایق و افکاری است که به ایمان و معنویت توجه و علاقه دارند. این موضوع نقصی است که در بیشتر نمازهای جمعه دیده میشود؛ اگر به سخنان رهبری توجه شود، به رشد معنویت و پایبندی به دین میانجامد. شعار دیگری که رهبری سالها پیش به آن اشاره کردند، همان نگاه جذب حداکثری است که اینجا بار دیگر به آن اشاره کردند. ایشان درگذشته در پاسخ به یکی از ائمه جمعه درباره حجاب خانمها پاسخی داده بودند که اینبار هم به آن ارجاع دادند که تقریبا پاسخشان با این مضمون بود که آنها که کمی حجابشان عقب رفته است، معنیاش این نیست که معتقد به دین و اخلاق نیستند و آنها فرزندان ما هستند. اشاره دوباره به آن موضوع در این زمان بگیروببندها، بسیار پراهمیت است و حق نیست به اتهامات مختلف و افراطیگریهای گوناگون، افراد را از جامعه جدا کنند. این توصیه شاید تاثیری بر کاهش فاصلهها در جامعه و رودررویی مردم با هم داشته باشد. این نکته و اصل را باید پذیرفت که ما در جامعهای زندگی میکنیم که متنوع است و تکثر آرا وجود دارد. وقتی شما با تنوع عقیده در جامعهای روبهرو هستید، برای اینکه نمایندگی این جامعه را در اختیار داشته باشید و بتوانید وحدت را حفظ کنید، باید در درجه اول، ظرفیت این نمایندگی در شما وجود داشته باشد؛ در درجه دوم و مهمتر، باید این نکته را رعایت کنید که به تمام سلیقهها احترام و توجه شود. وقتی در نماز جمعه حرفی زده میشود که برخلاف عقیده و نظر مردم باشد و به نظر اکثریت جامعه احترام گذاشته نشود، طبیعی است که فاصله از نماز جمعه زیاد میشود. الان هم دقیقا این اتفاق افتاده که استقبال از نماز جمعه کمتر از قبل شده است. وقتی تریبون نماز جمعه در اختیار سلیقهای خاص قرار میگیرد و بهعبارتدیگر، این تریبون پایگاه تبلیغ یک جریان سیاسی میشود، نمیتوان انتظار داشت مردم با این نماز جمعه ارتباط خوبی برقرار کنند. البته نکتهای که باید در نظر گرفت، این است که شاید اگر ائمه جمعه از نظر رفتار سیاسی تحت کنترل نباشند و به آنها گفته نشود که باید فلان حرف را بزنند یا فلان رفتار را انجام ندهند، شاهد برخورد متفاوتی از سوی آنها با مردم باشیم و این فاصله بین آنها و مردم وجود نداشته باشد؛ اما بهنظر میرسد، اینگونه نیست و فردی که بهعنوان ائمه جمعه یک شهر منصوب شده است، باید بهطور کامل، مطابق با نظرات و دستورات رفتار کند و حتی شاید اگر فلان حرف را بزند، بازخواست هم شود. متولیان نماز جمعه باید به این مسئله دقت کنند که فضای ایراد خطبهها و مراسمی که در پروسه نماز جمعه اجرا میشود، باید برای همه حرف داشته باشد؛ خطبهها و برنامهها یکسویه نباشند. سعی کنند برای هر قشری که میآید، حرفی گفته شده و اینگونه زمینههای رشد فکری ایجاد شود. نماز جمعه باید هم برای زنان و هم برای مردان محتوا داشته باشد؛ برای ردههای مختلف سنی و اقشار مختلف فرهنگی، مطالبی داشته باشد. اگر این وضعیت در نماز جمعه ایجاد شود، نیازی به تبلیغات نیست. درواقع اصرار دارم، اگر خطبهها خوب باشد، نیاز به تبلیغ ندارد. نماز جمعه امروز نیاز به غنابخشی دارد. با ایده داشتن و رشد و حرکت کردن، برای همه اقشار، رسیدن به مخاطب هم حاصل میشود. بنده امکان ندارد جاییکه امکان رشد و ارتقا دارم، نروم. این فضای رشد باید در نماز جمعه ایجاد بشود. اینکه تا امروز اینطور بوده یا نبوده، در صلاحیت من نیست و شورای سیاستگذاری ائمه جمعه با نظرسنجی میتواند بهصورت مستند بگوید که آیا در این زمینه موفق بوده است یا نه! در این زمینه، بهطور مرتب، نظرسنجی انجام میدهند.
3 |
رهبری ائمه جمعه را به پرهیز از فعالیت اقتصادی، حتی برای برگزاری مراسم فراخوانده است. اهمیت این عدم وابستگی چه میتواند باشد و تاکید بر وابستگی به مردم، چه آثاری در فضای سیاسی و اجتماعی ما دارد؟
یکی از حرمتگذاریها درباره ائمه جمعه که در خیلی از استانها مورد توجه بوده و مردم را رودرروی نمازهای جمعه قرار داده است، مسائل اقتصادی است که بهبهانه اینکه میخواهند مراسمی راه بیندازند یا برنامه تبلیغی دارند، بهاسم امام جمعه یا فرزندان آنها یا ستادها فعالیت میکنند؛ این سخن رهبری، بسیار آسیبشناسانه است. نسل ما در ابتدای انقلاب، شاهد نمازهای جمعه باشکوهی بود که محورهای معنوی داشتند. اینکه ائمه جمعه تا امروز مجوز فعالیت اقتصادی داشتند و یا این مجوز وجود نداشته است، بر ما پوشیده است، اما چیزیکه در شهرهای کوچک دیده میشود، این است که مردم شهرها میگویند امام جمعه شهرشان، دستگاه اقتصادی خاص خود دارد و هیچوقت هم فردی نیامده جلوی این فعالیتها را بگیرد. این نظر بین مردم وجود دارد که ائمه جمعه فعالیت اقتصادی دارند؛ این نوع فعالیت آفت زیادی دارد و خرابی روی خرابی بار میآورد. فردیکه میخواهد محور وحدت مردم باشد، باید از مسائل مالی دور شود و در کل، وارد مقولههایی نشود که بین او و مردم فاصله ایجاد کند و مردم به این نتیجه برسند که امام جمعه شهرشان از دستگاه خاصی است و کاملا جدای از آنها، زندگی و فعالیت میکند. جنس کار نماز جمعه، اقتصادی نیست. در آیه شریفه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَاه مِن يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّـهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ» هم به این مسئله اشاره شده است که در نماز جمعه نباید بهدنبال رزق و روزی بروند. امام جمعه، رجل اقتصادی محسوب نمیشود. کار اقتصادی، سازوکار خودش را میطلبد. آسیبهایی که کار اقتصادی به آن نهاد میزند، بسیار است. سازوکار فرهنگی نمیتواند از آسیبهای کار اقتصادی جلوگیری کند، چراکه مهارتهای خود را میطلبد؛ در بسیاری مواقع نیز نتیجه خاصی ندارد و چالشهایی برای ائمه جمعه ایجاد میکند. برای مسائل اقتصادی باید سازوکارهای رسمی اقتصادی ایجاد شود. مثلا اگر امام جمعه قصد توسعه مکان نماز جمعه را دارد، باید از خیرین کمک بگیرد یا اگر قصد حمایت از فقرا را دارد، میتواند از طریق نهادهای مختلف ورود کند، ولی اینکه خودش مستقیم وارد شود، هم چالش فراوان دارد و هم نماز را از رسالت خودش محروم میکند.
4 |
رهبری بارها گروههای مختلف را خطاب قرار داده و توصیههایی کردهاند. از جمله گروههای تخریبگر مراسمها و گروههای فشار. چقدر میتوان امید داشت که ائمه جمعه به این رهنمودها عمل کنند؟
بسیار مهم است که مسئولان امر در معرفی و تعیین ائمه جمعه دقت لازم را داشته باشند. تا به امروز، آنچه که قرار بود بهشکل نگاههای مهربانانه و جذب حداکثری باشد، اتفاق نیفتاده و این مساله کمتر مورد توجه دستگاههای مربوطه بوده است؛ الان آزمون دیگری برای ستاد نماز جمعه است و اینکه واقعا دستورات آسیبشناسانه را به عمل تبدیل میکنند یا خیر؟ حقیقت این است که در مسائل اینچنینی، اگر قرار است این مشکلات حل شود، باید اراده قاطع و کاملی وجود داشته باشد تا بتوانیم شاهد اصلاح باشیم و تنها با نصیحت نمیتوان این مشکل را حل کرد. وقتی قرار باشد یک معضل حل شود، چون مجموعه نظام ابزار حل این مشکل را دارد، میتواند آن را انجام دهد، اما در غیر این صورت تغییر خاصی رخ نخواهد داد. اگر انسان معتقد به ایدهای مثل ولایت فقیه است، باید بیشتر از دیگران به آن عمل کند؛ افرادی که نماینده رهبری یا بسیجی هستند و بهنحوی ارتباط بیشتری با مقام معظم رهبری دارند، باید مراعات بیشتری کنند. از قدیم گفتهاند، حرمت امامزاده با متولی آن است و متولی باید تلاش بیشتری کند. افرادی که تعلق بیشتری به ایشان دارند، باید بیشتر به توصیهها گوش کنند، چون توصیه رهبری هم است. انشاءالله شاهد بلوغ در افراد باشیم و به این توصیهها به بهترین شکل عمل شود.