فرمول عکاسی

درباره عکس‌های خبرگزاری AP از ورزشکاران زن افغانستان با برقع

چند روزی است که از طرف تعدادی از خوانندگان این ستون مجموعه عکسی برایم فرستاده می‌شود. عموم کسانی که عکس‌ها را می‌فرستند با پیام موجود در عکس‌ها دل‌شان بلکه روان‌شان به درد آمده و می‌خواهند که درباره عکس‌ها بنویسم. با دیدن عکس‌ها داغی در دلم تازه می‌شود که لازم است برای شما خوانندگان توضیحی عرض کنم. پیشاپیش از هم‌صنفی‌های محترم به دلیل افشای اسرار درون‌صنفی عذرخواهی می‌کنم. در بین عکاسان مستند و خبری درست مثل ریاضیات و فیزیک یک‌سری فرمول وجود دارد که اگر به جای Y,Xداده جدید قرار دهیم نتیجه می‌دهد. اینکه می‌گویم جواب می‌دهد به این معناست که اگر بر مبنای فرمول‌های خاص، عکاسی کنید به احتمال قریب به یقین بنگاه‌های رسانه‌ای به عکس‌ها توجه می‌کنند. در چشم به‌هم‌زدنی عکس‌ها وایرال می‌شود و حتی ممکن است عکاس محترم گرنت و جایزه ببرد. اما نکته‌ای که این میان وجود دارد این است که عکس‌های تولیدشده تمام حقیقت را نشان نمی‌دهند بلکه بخشی را نشان می‌دهند که خریدار دارد. خریدار هم در حقیقت همان بنگاه‌های رسانه‌ای‌اند که یا سفارش عکس داده‌اند یا می‌خواهند که تصور مردم جهان از آن واقعه به شکل عکس‌ها باشد.
اخیرا خبرگزاری AP پانزده فریم عکس از زنان افغانستانی منتشر کرده است که با برقع ورزش می‌کنند. در توضیح عکس‌ها آمده است: «تعدادی از زنان با تجهیزات ورزشی که دوست داشتند برای عکاس AP پوز گرفتند. اگرچه آنها لزوماً در زندگی عادی برقع نمی‌پوشند اما ترجیح دادند هویت‌شان را با برقع‌های خود پنهان کنند زیرا از انتقام‌جویی طالبان می‌ترسند.» بر کسی پوشیده نیست که بعد از قدرت گرفتن دوباره طالبان در افغانستان زندگی معمول برای زنان افغان دچار چالش شده است. عده بسیاری از آنها از تحصیل و حرفه و شغل و ورزش و ... بازمانده‌اند. اما همانطور که اشاره شد تصویری که عکاس AP از آنها نشان می‌دهد تصویر حقیقی نیست و تنها کارکردش تامین خوراکی است که رسانه‌های غربی می‌خواهند در ذهن مردم جهان حقنه کنند. حواسم هست که عکاسان بسیاری در این سال‌ها هم از رنج مردم افغانستان و هم پیشرفت‌شان در دوران پساطالبانی اول گزارش‌های زیادی تولید کردند. اما خبرگزاری AP که کشور متبوع‌اش یکی از مسببین اصلی این بدبختی‌هاست، فارغ از همه نگاه‌ها دوباره سراغ فرمول‌های ویژه می‌رود و از این آب گل‌آلود ماهی می‌گیرد.
در حال حاضر افغانستان چهل میلیون نفر جمعیت دارد، اما تنها تصویری که جهان از افغانستان می‌بیند معطوف به زنان با برقع و مردان معتاد و کشت تریاک و بقایای بمب‌گذاری و... خلاصه می‌شود. نمی‌خواهم بگویم وضعیت مردم افغانستان گل و بلبل است و همه امور بر وفق مراد است، اما بیایید کلاه‌مان را قاضی کنیم. یعنی در افغانستانی که چهل میلیون نفر جمعیت دارد نباید تصویری از زندگی معمول تولید شود؟ یعنی هیچ‌کس در افغانستان به اداره برق یا وزارت پست‌و‌تلگراف، شرکت هواپیمایی، زمین کشاورزی غیر از خشخاش یا هزار شغل آبرومند دیگر نمی‌رود؟ جواب این سوال البته که «می‌رود» است اما اگر مبنای قضاوت را تصاویر خبرگزاری‌های غربی قرار دهیم نتیجه همین عکس‌ها می‌شود.