کار سخت عراق در موازنه قوا

اوایل نوامبر، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا برای دیدار با مقامات عراقی به بغداد رفت. سفر به بغداد در چارچوب دستور کار سفر منطقه‌ای بلینکن که با هدف کاهش تنش در خصوص غزه صورت می‌گرفت، اهمیت داشت. یکی از اهداف این سفر، هماهنگی با متحدان منطقه برای جلوگیری از سرریز شدن تنش‌ها در غزه بود اما شاید مهم‌ترین جنبه سفر بلینکن به عراق دلیل سفرش نبود، بلکه نوع پوششی بود که او داشت. بلینکن در این سفر جلیقه ضدگلوله پوشید. او در سفر به کرانه باختری و ترکیه چنین پوششی نداشت. اقدام بلینکن در پوشیدن جلیقه ضدگلوله، نمادی است که تنش‌های مداوم ایران و آمریکا در عراق همچنان در جریان است. آمریکا ایران را متهم می‌کند که در پشت حملات گروه‌های مسلح عراقی به پایگاه‌های آمریکا در این کشور است. این ادعایی است که ایران آن را صراحتاً و از زبان نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد تکذیب کرده است. در این میان موضع دولت عراق نیز اهمیت دارد. در تمام این مدت، بغداد سعی کرده موازنه‌ای در روابط خود با ایران و ایالات متحده صورت داده و اطمینان حاصل کند که تا جایی که ممکن است از درگیری دور می‌ماند. عراق از خصومت بین آمریکا و ایران به‌خوبی آگاه است. سال‌هاست که ایران و آمریکا در حملات محدودی علیه یکدیگر در عراق مشارکت داشته‌اند. نیروهای آمریکایی ابتدا در طول عملیات آزادی‌سازی عراق و سپس در طول کارزار جهانی برای شکست داعش در این کشور مستقر بوده‌اند. ارتش آمریکا به تجهیز و مدرن‌سازی ارتش عراق و کمک به سرکوب باقیمانده داعش در این کشور ادامه می‌دهد. ایران مدت‌هاست که نفوذ فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در عراق دارد اما مبارزه با داعش به تهران اجازه داد تا نفوذ خود در عراق را بیش از پیش تقویت کند. پس از به ظهور رسیدن داعش در عراق، آیت‌الله‌العظمی علی سیستانی فتوایی صادر کرد و از شیعیان عراقی خواست تا علیه این گروه سلاح به دست بگیرند. در پی صدور این فتوا شبه‌نظامیانی به وجود آمدند که در نهایت تحت فرماندهی سازمانی ذیل حمایت ایران گردهم آمدند. این گروه سازمانی شامل ۶۰ جناح و بیش از ۱۰۰ هزار جنگجو بود. آنها در مبارزات علیه داعش به قدری مؤثر بودند که بغداد قانع شد آنها را به‌طور رسمی در دستگاه امنیتی خود بگنجاند. بنابراین، از سال ۲۰۱۶ به بعد، ایران نیز جای پایی در همان نهاد امنیتی داشته است که رقیبش، ایالات متحده، قرار است به آن مشاوره داده و کمکش کند! اما تنش‌ها در ژانویه ۲۰۲۰ پس از ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران توسط آمریکا به اوج رسید. پس از این اقدام آمریکا، مجموعه‌ای از حملات تلافی‌جویانه شبه‌نظامیان همسو با ایران علیه نیروهای آمریکایی انجام شد و حتی ایران نیز با حمله موشکی به نیروهای آمریکایی در پایگاه هوایی عین‌الاسد پاسخ داد. افزایش این حملات منجر به خروج تدریجی، جزئی و بی‌سروصدای ایالات متحده از عراق شد. واشنگتن ۸ پایگاه نظامی را به نیروهای امنیتی عراق واگذار کرد. تعداد پرسنل خود را از حدود ۵ هزار سرباز به حدود ۲ هزار و ۵۰۰ سرباز کاهش داد و رسماً ماموریت خود را از نقش رزمی به نقش مستشاری تغییر داد. تشدید تنش به‌وجودآمده طی هفته‌های گذشته، مشابه تنش‌های سال ۲۰۲۰ است. محمد شیاع‌السودانی، نخست‌وزیر عراق پس از گذشت یک ماه از حملات علیه نیروهای آمریکایی، دست به اقدامی دیپلماتیک زد و با مقاماتی مانند لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده صحبت کرد و علناً این حملات را محکوم کرد. دولت عراق همچنین امنیت اماکن دیپلماتیک را افزایش داد. در همین حال، السودانی از زمان سفر بلینکن به بغداد با ایران نیز صحبت کرده است. ابراهیم رئیسی در دیدارش با سودانی گفت که عراق و ایران مواضع مشترکی در مخالفت با تهاجم مداوم اسرائیل در غزه دارند و السودانی نیز در خصوص احتمال ورود ایران به درگیری از طریق حزب‌الله، تبادل‌نظر و ایران را دعوت به خویشتن‌داری کرد. درحالی‌که ایالات متحده و ایران با دقت تلاش می‌کنند تا فشار بر یکدیگر را بدون درگیری آشکار افزایش دهند، عراق بار دیگر به میدان نبرد تهران و واشنگتن تبدیل شده است. عراق مجبور است روابط خود را با هر دو کشور حفظ کند اما این امکان وجود دارد که ادامه خشونت در غزه منجر به اعتراضات در داخل عراق شود و بغداد را به همسویی بیشتر با ایران وادار کند. در چنین شرایطی تمایل آمریکا برای حضور نظامی در عراق نیز بیشتر خواهد شد. این روند موازنه قوا برای عراق را دشوارتر خواهد کرد.