جنگی که برای ونزوئلا نعمت بود

چگونه جنگ اوکراین راه نفت ونزوئلا را باز کرد و کاراکاس از این فرصت استفاده کرد؟

آلیسون فدریکا

تحلیلگر Geopolitical Futures

سال‌هاست که ارتباط اقتصاد ونزوئلا با بازارهای غربی تا حد زیادی قطع شده است. با این حال، جنگ در اوکراین باعث نوعی تجدید ساختار بازار جهانی انرژی شد و باعث شده علاقه مجددی به پتانسیل ونزوئلا به‌عنوان یک تامین‌کننده بزرگ نفت شکل بگیرد. بیشترین علاقه به نفت ونزوئلا از سوی کشورهای اروپایی ابراز شده است. چراکه این کشورها به‌طور قابل‌توجهی تلاش‌هایشان را برای یافتن تامین‌کنندگان جایگزین انرژی به‌جای روسیه پس از تهاجم این کشور به اوکراین افزایش داده‌اند. بنابراین، شرکت‌های اروپایی تلاش‌هایی را برای ایجاد ارتباطاتی با صنعت نفت ونزوئلا آغاز کردند. آمریکا نیز در مواجهه با احتمال کنار گذاشته شدن از این رقابت، مجبور شده است سیاست تحریم‌های خود علیه ونزوئلا را اصلاح کند و در رویکرد خود نسبت به دولت ونزوئلا انعطاف‌پذیرتر شود.

مشکل مصرف‌کنندگان بزرگ انرژی در جهان این است که سطح صادرات انرژی ونزوئلا به‌ویژه با توجه به ذخایری که دارد، به‌طور قابل‌توجهی پایین است. رساندن سطح تولید ونزوئلا به جایی که باید باشد، مستلزم حل مسائلی است که در وهله اول بخش نفت این کشور را راکد کرده است. این کار به‌معنای صرف زمان، سرمایه‌گذاری، توسعه زیرساخت‌ها و شاید مهمتر از همه، همکاری دولت ونزوئلا است.

کاراکاس با مشاهده علاقه اخیر به پتانسیل خود به عنوان تامین‌کننده نفت، گام‌هایی در این راستا برداشته است. دولت ونزوئلا تلاش‌ها برای احیای تقاضا برای محصولات انرژی خود را با توجه به سه بازار اصلی مدنظر قرار داده است: شرکای سنتی خود، اروپا و ایالات متحده. شرکای سنتی ونزوئلا کشورهایی هستند که شرکت نفت دولتی PDVSA به‌رغم اعمال تحریم‌های ایالات متحده به تجارت با آنها ادامه داده است. این کشورها معمولاً کشورهایی غیرغربی هستند که با واشنگتن همسو نیستند. کشورهایی نظیر روسیه، چین و ویتنام، سه کشوری هستند که سفرای آنها طی دو هفته گذشته با رئیس شرکت ملی نفت PDVSA ملاقات کرده‌اند. گفت‌وگوها بر تجارت نفت و ادامه همکاری متمرکز بود و اطلاعات دیگری از این دیدارها منتشر نشد.

ونزوئلا بیشترین پیشرفت را در ایجاد پل ارتباطی با کشورهای اروپایی به‌ویژه در ماه گذشته داشته است. در اوایل ماه مه، PDVSA قراردادی با شرکت ENI ایتالیا و Repsol اسپانیا برای صادرات گاز طبیعی به بازارهای اروپایی امضا کرد. این قرارداد به شرکت‌های ونزوئلا اجازه می‌دهد تا محصولات خود را از طریق کارخانه بازیافت میعانات که در اختیار دارند، صادر کنند. همچنین در ماه مه، مقامات سفارت اسپانیا در کاراکاس اعلام کردند که مادرید علاقه‌مند به افزایش روابط تجاری و سرمایه‌گذاری در ونزوئلا است. سفارت اسپانیا اذعان کرد که این امر زمان می‌برد و شرکت‌های اسپانیایی باید تطابق‌هایی را برای کار در محیط تجاری ونزوئلا صورت دهند. اما اتاق صنعت و بازرگانی اسپانیا و ونزوئلا تاکید کرد که می‌خواهد نگرانی‌ها در مورد تجارت در ونزوئلا را برطرف کند.

در همین حال، بزرگ‌ترین فدراسیون کارفرمایان فرانسه، جنبش شرکت‌های فرانسه (MEDEF)، در این ماه با مقامات ونزوئلا از جمله رئیس PDVSA و معاون رئیس‌جمهور این کشور برای بحث در مورد افزایش تجارت، مبادلات انرژی و تنوع اقتصادی دیدار کرد. MEDEF و همتای ونزوئلایی آن به نام Fedecamaras، توافقنامه‌هایی را در زمینه تجارت، صنعت، کشاورزی و همکاری تجاری امضا کردند. همکاری آنها شامل تبادل دانش و حمایت از سرمایه‌گذاری فرانسوی در ونزوئلا خواهد بود. فرانسه همچنین تحت شرایط خاص، استفاده از سیستم پرداخت BPI را برای کمک به تامین مالی و بیمه صادرات فرانسه به ونزوئلا مجاز خواهد کرد. MEDEF نیاز به بهبود زیرساخت‌ها، آموزش کارگران، پروژه‌های دیجیتال و کشاورزی در آینده را به منظور تسهیل روابط تجاری نزدیک‌تر تأیید کرد.

در خصوص ونزوئلا، اروپا نسبت به سایر بازارها از مزایای خاصی برخوردار است. برای مثال، دولت ایالات متحده معافیت‌های Repsol و ENI را صادر کرد تا آنها بتوانند محصولات ونزوئلا را بدون تحمل تحریم صادر کنند. این معافیت‌ها به این دلیل اعطا شد که تحویل نفت و گاز طبیعی برای پرداخت بدهی به این شرکت‌ها استفاده می‌‌شود. تمایل واشنگتن برای ارائه نرم‌افزار به شرکت‌های اروپایی، نتیجه حمایت دولت‌های اروپایی از کی‌یف در جنگ اوکراین و تمایل این کشور برای ایجاد اختلال در منابع درآمدی روسیه است. نهادهای اروپایی همچنین می‌توانند بیانیه‌های غیرالزام‌آوری صادر کنند که در آن اطمینان خود را به انجام تجارت با ونزوئلا اعلام کرده و به سرمایه‌گذاران بالقوه اطمینان دهند که سرمایه‌گذاری‌هایشان در جای درست و مطمئنی انجام می‌شود. آنها همچنین می‌توانند با یک کارگزار، معمولاً همسو با دولت، برای تنظیم توافق‌نامه‌هایی که به حل مسائل لجستیکی برای رساندن نفت ونزوئلا به بازارهای اروپایی کمک می‌کند، همکاری کنند.

شاخص‌های دیگری نیز از افزایش تمایل غرب برای همکاری با صنعت نفت ونزوئلا حکایت دارد. در هفته‌های اخیر، PDVSA و سایر گروه‌های تجاری میزبان انبوهی از نشست‌ها با حضور شرکت‌ها و دیپلمات‌های خارجی بودند که بر بهبود روابط در زمینه انرژی، تجارت، کشاورزی و سرمایه‌گذاری متمرکز بودند. اینها چهار مؤلفه کلیدی هستند که برای بهبود اقتصادی ونزوئلا ضروری به نظر می‌رسند.

با این حال، از نظر ایالات متحده، ورود مجدد ونزوئلا به اقتصاد جهانی یک معضل استراتژیک ایجاد کرده است. از یک‌سو، با توجه به موقعیت استراتژیکی این کشور در حاشیه جنوبی دریای کارائیب، واشنگتن می‌خواهد در بهبود اقتصادی ونزوئلا نقش ایفا کند. از سوی دیگر، تحریم‌های ایالات متحده علیه کاراکاس با این هدف اعمال شد که نیکلاس مادورو مجبور به کناره‌گیری از قدرت شود، اما حالا با عقب‌نشینی آمریکا از تحریم ونزوئلا، واشنگتن باید یک ضربه سیاسی بزرگ را متحمل شود و بسیاری از کشورها از هم‌اکنون، رهبری ایالات متحده در سراسر جهان را زیر سوال می‌برند.

این بدان معناست که بهترین رویکرد برای واشنگتن این است که گزینه‌های خود را همچنان بر روی میز نگه دارد تا بتواند تا حدی با همتایان اروپایی خود رقابت کند. تاکنون، کلید ورود ایالات متحده به صنعت نفت ونزوئلا، شرکت نفت و گاز آمریکایی شورون بوده است که سال گذشته مجوز انجام تجارت در ونزوئلا را از طریق سرمایه‌گذاری مشترک خود با PDVSA به مدت شش ماه دریافت کرد. این قرارداد به شورون اجازه می‌داد تا نفت و فرآورده‌های نفتی تولید کرده و خدمات تعمیر و نگهداری ارائه دهد. با این حال، دولت آمریکا هرگونه سرمایه‌گذاری جدید در ونزوئلا را ممنوع کرد. نفتی که شورون تولید می‌کند تنها در صورتی می‌تواند وارد ایالات متحده شود که قبل از بارگیری برای تحویل در بندر ونزوئلا، متعلق به شورون باشد. در ماه مه، شورون سه میلیون بشکه نفت خام ونزوئلا را برای صادرات به ایالات متحده بارگیری کرد که از میزان دو میلیون بشکه در ماه آوریل، یک میلیون بشکه افزایش داشت.

کاهش تحریم‌ها می‌تواند دولت ونزوئلا را تشویق کند تا با مخالفانش برای یافتن راه‌حلی در جهت حل‌وفصل بن‌بست سیاسی این کشور از طریق مذاکره تعامل کند. البته قرارداد شورون منقضی شده است و هیچ نشانه‌ای مبنی بر تمدید آن وجود ندارد. با این حال، روزنامه اسپانیایی El Pais روز پنجشنبه گزارش داد که دولت ونزوئلا به دلیل پیشرفت در دستیابی به توافق سیاسی با مخالفان، به آزاد‌کردن سه میلیارد دلار دارایی‌هایش در خارج از کشور نزدیک‌تر شده است. این تحول نشان می‌دهد که شرکت‌هایی مانند شورون می‌توانند در آینده از معافیت‌های بیشتری برای ادامه فعالیت در ونزوئلا برخوردار شوند.

سوالی که باقی می‌ماند این است که تحریم‌های ونزوئلا تا کی ادامه خواهند داشت؟ با در نظر گرفتن ارزش استراتژیک ونزوئلا برای ایالات متحده، واشنگتن باید برای رفع تحریم‌‌ها، حداقل بیشتر از آنچه در گذشته نشان داده، آماده باشد. تاکنون، به نظر می‌رسد واشنگتن رویکردی آهسته و محتاطانه اتخاذ کرده و تحریم‌ها را از طریق معافیت‌ها کاهش می‌دهد تا پیشرفت در گفت‌وگوی سیاسی در داخل ونزوئلا را تشویق کند. نشانه‌ها حاکی از آن است که هم دولت و هم اپوزیسیون ونزوئلا به سمت سازش حرکت می‌کنند، بنابراین به نظر می‌رسد این رویکرد واشنگتن در حال حاضر کارساز است.