اندیشکده‌ها

احیای شهرتی که زیر سوال رفته بود

انتقام علیه یوگنی پریگوژین، رهبر کودتای نافرجام گروه واگنر در ماه ژوئن اجتناب‌ناپذیر بود. پریگوژین به‌خوبی با روش‌های ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه آشنا بود و به همین دلیل محتاط بود. شواهد معتبری وجود دارد که چندین نفر نام خود را به یوگنی پریگوژین تغییر داده‌بودند تا این رهبر گروه شبه‌نظامی ساده‌تر بتواند هویت خود را در هنگام سفر پنهان کند. به همین دلیل هم هست که شاید هیچ‌وقت نتوان با قطعیت تایید کرد که خود او در حادثه جت شخصی جان باخته‌است. حتی اظهارنظر اولیه شخص ولادیمیر پوتین در مورد حادثه هم هرچند یک مرثیه باشکوه بود، اما اشاره‌ای به این نکرده‌بود که قطعاً پریگوژین در میان کشته‌شدگان قرار داشته‌است. سقوط این هواپیما به لحاظ سیاسی تا حدی اهمیت دارد که بعید است هرگز تحقیقاتی شفاف و معتبر برای بررسی همه جوانب آن انجام شود. با همه این احوال، شورش واگنر در ماه ژوئن که جایگاه پوتین و روایتش درباره حمله به اوکراین را به چالش کشید. توافقی که شورش را به پایان برد و به‌ظاهر امنیت پریگوژین را تضمین کرد، بسیاری از تحلیلگران را غافلگیر کرد و نشان داد پوتین رهبری است که نمی‌تواند روی نیروهایش حساب کند که شورش را سرکوب کنند یا حتی وفاداری‌شان را نشان دهند. بخش مهمی از آسیبی که شورش پریگوژین زد، با مرگش جبران خواهد شد. او به شکلی به قتل رسید که شبیه یک حادثه صحنه‌سازی‌شده باشد. این قتل، پیام محکمی می‌فرستد، به هر کس دیگری که ممکن است در فکر ایستادن در مقابل پوتین باشد؛ اما موضع بین‌المللی رهبر روسیه با این اقدام تقویت نخواهد شد.
چندین عامل در روی انتخاب زمان این اقدام تأثیر داشته‌اند. تحلیلگران غربی شاید برای فهم زمان انتخاب‌شده و روش ترور به تقلا بیفتند اما هر چقدر هم که ماجرا غیرمنطقی به نظر برسد، چنین اتفاقی، بخشی مهم و جاافتاده از حکمرانی روسی است و طراحی شده تا قدرت و کنترل را نمایش دهد. اگر این ترور عمدی باشد، پیام آشکاری است برای خواص روسی که فرقی ندارد فکر می‌کنند چقدر قدرت دارند. اگر در مقابل پوتین بایستند، با سرنوشت مشابهی روبه‌رو خواهند شد. بخشی از این پیام، اعلام این خبر در همان روز بود: سرگئی سوروویکین، ژنرال چهارستاره‌ای که عموماً به‌عنوان متحد واگنر دیده می‌شد، از فرماندهی نیروهای هوافضا برکنار شده است. سوروویکین، مسئولیت پدافند هوایی روسیه را هم برعهده داشت، پدافندی که نتوانسته است حفاظت مؤثری در مقابل حملات پهپادی اوکراین ارائه کند. برکناری سوروویکین، شاید مانع بالقوه‌ای بر سر راه دستور شلیک به هواپیمای پریگوژین با یک سیستم دفاع هوایی را هم برداشته باشد.
این حرکات حتماً به رسانه‌های دولتی روسیه کمک خواهند کرد، حواس افکار عمومی را از دوره‌ای اخبار بد، پرت کنند. روبل در ماه‌های اخیر به‌شدت تضعیف شده است، تصویر حضور از راه دور پوتین در نشست بریکس خجالت‌آور بود و در صحنه فضایی هم کشور تحقیر شده است: هند با موفقیت فضاپیمایی را بر سطح ماه نشاند، فقط چند روز بعد از اینکه مأموریت روسیه در این زمینه شکست مفتضحانه‌ای خورد.
در اوکراین، نیروهای روسیه هنوز در موضع دفاعی هستند و چشم‌انداز جنگ بسیار نامطمئن است.
هنوز باید دید آیا حامیان پریگوژین مرگ رهبرشان را می‌پذیرند یا به‌دنبال انتقام می‌روند. پریگوژین در بخش‌هایی از نیروهای مسلح محبوب بود و ممکن است مرگش اثر معکوس و منفی داشته باشد. بعضی بلاگرهای روسی مشغول اعتراض و تقبیح چیزی هستند که آن را «خیانت پوتین» می‌خوانند، از این رو که او سر قولش به پریگوژین نایستاده است. «منطقه خاکستری»، کانال تلگرامی حامی پریگوژین هشدار داد: «قتل پریگوژین، پیامدهای فاجعه‌باری خواهد داشت. آن‌هایی که دستورش را دادند، اصلا حال و روحیه ارتشی‌ها را نمی‌فهمند.»
پس از این هر اتفاقی بیفتد، این ترور عمدتاً به کار احیای شهرت پوتین به قدرت و بی‌رحمی خواهد آمد، شهرتی که زیر سوال رفته بود وقتی پوتین به پریگوژین اجازه داد بعد از شورش زنده بماند. در فضای دولتی مافیایی پوتین، این اتفاق را بسیاری به عنوان مجازاتی طبیعی بابت به‌چالش‌کشیدن رهبر خواهند دانست. اما متحدان بین‌المللی روسیه قانع نخواهند شد که تهدید علیه رژیم پوتین رفع شده است. در همین حال، رهبران اوکراین تشجیع خواهند شد. احتمالا اختلاف میان نهادهای امنیتی و دفاعی روسیه به تعمیق ادامه خواهد داد و در عین اینکه مشهودترین مخالف داخلی‌اش مرده است، موضع بین‌المللی پوتین، چندان از آنچه هفته پیش بود، قوی‌تر نشده است.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید