نــامه بزن پول بگیر

بررسی روند پرداخت اعتبارات مسئولیت‌های اجتماعی وزارت نفت

وزارت نفت کمک به معضل آب غیزانیه را هم در دستور کار قرار دهد

شرح ماجرای کمک وزارت نفت به مسجد جمکران اینگونه است که ضیغمی دیگر مشاور وزیر نفت از او می‌خواهد که به این مسجد کمک شود. (12 تیرماه) وزیر نفت هم به مشاور اجتماعی‌‌اش نامه را هامش می‌زند که «موافقت می‌شود/ لطفا جهت اقدام لازم.» دارابی هم در نامه‌‌ای به خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت نفت از او می‌خواهد که این موضوع را در هیات مدیره شرکت نفت مطرح کند. در واقع این نوع نامه‌نگاری‌‌های اداری یعنی که 50 میلیارد پرداخت شود و البته ترتیبات اداری لازم طی شود. گردش نامه نشان می‌دهد که این پرداخت از محل اعتبارهای مسئولیت اجتماعی وزارت نفت رقم خورده است. بودجه‌‌ای که به نظر می‌رسد باید صرف خدمات عمرانی و رفاهی در مناطق نفت‌خیز شود. بابک دارابی در این خصوص معتقد است: «در دولت‌‌های قبلی که سفرهای استانی انجام می‌‌شد، یکسری ابلاغیه‌‌ها به‌دست ما می‌‌رسید و ما اقدام می‌‌کردیم. اکنون در دولت سیزدهم هم مصوبات سفرها به ما ابلاغ می‌‌شود که بر اساس آن ما نسبت به انجام پروژه در استان‌‌های غیر نفت‌‌خیز اقدام می‌‌کنیم. عملا هدف این نیست که ما شرکت ملی نفت هستیم یا مثلا آن دستگاه زیرمجموعه وزارت نیروست و... هدف رضایتمندی مردم از دولت جمهوری اسلامی ایران است. این هدف دولت سیزدهم است.»در واقع توضیحات دارابی روشن می‌سازد که بودجه مسئولیت اجتماعی وزارت نفت بیشتر در اختیار دولت و برنامه‌هایش است تا کمک به رفاه مناطق نفتی که عموما از مشکلات عدیده کم‌آبی، فقدان زیرساخت‌‌های بهداشتی، کمبود زیرساخت‌‌های آموزشی و دیگر مشکلات رنج می‌برند. مشخصا از شهرهایی چون اهواز، آبادان، هویزه، سوسنگرد، ماهشهر، امیدیه، گچساران و آغاجاری، مسجدسلیمان و عسلویه باید یاد کنیم که درگیر مشکلات ریز و درشتی در معیشت و زیرساخت‌‌های رفاهی هستند. براساس عرف CRS در شرکت‌‌های نفتی دنیا، کمک به کاهش رنج و آلام مردم از عمده برنامه‌‌های مسئولیت اجتماعی است. تقریبا روزی نیست که در شبکه‌‌های اجتماعی از کم‌آبی غیزانیه، از آلودگی هوای هویزه و سوسنگرد، هوای پرسرب و داغ عسلویه، از گل و غبار شناور در هوای آبادان و اهواز، ویدئویی منتشر نشود. این شهرها تماما نفتی و گازی هستند و تاسیسات نفتی زندگی و زیست مردم را سال‌هاست تحت تاثیر قرار داده است که شاید بهتر باشد بگوییم خسارات شدیدی وارد کرده است. تقریبا در افکار عمومی خوزستان و شهرهای نفتی، این موضوع جا افتاده است که نفتی‌ها (شرکت‌‌های وزارت نفت) اهتمام چندانی به‌رفع مساله آلودگی، به زیرساخت‌‌های شهری و کلا زیست مردم محلی ندارند و صرفا دنبال بهره‌برداری از منابع و میدان‌‌های نفتی و گازی هستند. البته در خصوص کم‌کاری در حوزه مسئولیت اجتماعی نفتی‌‌ها در دولت‌‌های مختلف خیلی اختلاف فاحشی نیست و کم‌کاری مشهود و جاری است اما یک فرق اساسی در این میان است و آن، نگاه به این حوزه است. سیدامیر طالبیان، مشاور اجتماعی وزیر قبلی نفت_بیژن زنگنه _ در خصوص نگاه تیم سابق نفت به مسئولیت اجتماعی به ما می‌گوید: «ما در دوره قبل سعی کردیم مسئولیت اجتماعی را به استانداردهای جهانی نزدیک کنیم. حرف اصلی این است که شما در قبال جامعه‌‌ای که از منابع آن بهره می‌بری مسئول هستی و باید خسارت‌هایی که به محیط زیست و محیط اجتماعی وارد کردی را جبران کنی. این جبران کردن باید مشمول ذی‌نفعان و کسانی که تاثیر می‌گیرند باشد. مثلا ما در غرب کارون که مسائل زیست‌محیطی خاصی دارد، مفصل مطالعه انجام دادیم و براساس این مطالعه در جهت کاهش آلام مردم و منطقه کوشش کردیم. ما سه حوزه کاری را تعریف کردیم؛ حوزه عمرانی، توانمندسازی، ایجاد رفاه اجتماعی. در بخش عمرانی هم عمده توجه و بودجه به سمت مدرسه‌سازی و راه و ساختمان می‌رفت مانند جاده اهواز و سوسنگرد.» اما، دارابی به شیوه تخصیص اعتبار در تیم جدید نفت در این حوزه می‌گوید: «هر یک از پروژه‌‌های معرفی‌شده از سوی استان‌‌ها برای تامین بودجه در حوزه مسئولیت اجتماعی شرکت ملی نفت، از ابتدا کد دارد، متولی و مدت اجرا و زمان پایان آن مشخص است. اولویت اول ما در 31 استان کشور، استان‌‌های نفت‌‌خیز هستند. درصد بسیار کمی استان‌‌های غیرنفت‌خیز است که اغلب براساس مصوبات سفرهای استانی درخواست تامین اعتبار دارند. به همین دلیل است که ما توانسته‌‌ایم از طریق هم‌‌افزایی با دستگاه‌‌های اجرایی در استان‌‌های درخواست‌کننده، پروژه‌‌ها را تکمیل و به بهره‌‌برداری برسانیم. این رویه کاری در هیچ‌یک از وزارتخانه‌‌ها و سازمان‌‌های دولتی دیگر مشابه ندارد.» جواد اوجی و دیگر معاونینش از ابتدای به منصب رسیدن توجه به مسئولیت اجتماعی را از اعم موارد اولویت‌دار خود دانستند. مجلسیان جنوبی نیز از همان روز اول القاب و صفاتی تمجیدی از وزیر نفت به کار می‌بردند. وقتی که حتی هنوز روشن نبود برنامه‌ی وزیر نفت چه بود. مانند اولین سفر به عسلویه اوجی، همان روزهای اول وزارتش، که با استقبال موسی احمدی، نماینده دیر وکنگان با این ادبیات مواجه شد: «اجرای مسئولیت‌‌های اجتماعی صنعت نفت، اشتغال جوانان منطقه عسلویه و مناطق نفت‌‌خیز، ارتقای شرایط سرمایه انسانی در صنعت نفت، کمک به وضع بهداشت و درمان منطقه عسلویه و... از اولویت‌‌ها و برنامه‌‌های وزیر نفت است که بی‌‌شک تا رسیدن به وضع مطلوب پیگیری می‌‌شود.» کمی کلی‌تر که نگاه کنیم، این سوال پررنگ می‌شود که؛ شرکت‌‌های اصلی وزارت نفت چه کاری و برنامه‌‌ای برای مناطق نفت‌خیز و غیرنفت‌خیز انجام می‌دهند. براساس چه الگویی؟ کاهش خسارت‌‌های ناشی از عملیات صنعتی؟ ایجاد رضایت‌مندی در بین متنفذین؟ توجه به برنامه‌‌های مذهبی؟ فرهنگی؟ ورزشی؟ بهداشتی؟ آموزشی؟ عمرانی و زیرساختی؟ کمک مستقیم به معیشت مردم؟ ایجاد اشتغال‌‌ ریز و درشت؟ دادن بودجه به ائمه جمعه؟ به نماینده‌ها؟ یا کمک به طرح‌‌های عمرانی دیگر سازمان‌ها و وزارتخانه‌‌ها در استان‌‌های نفتی؟ کمک به برنامه‌‌ها و وعده‌‌های رئیس دولت در سفرهای استانی؟ توجه به هر کدام از این موارد سبک و سیاق پیاده‌سازی مسئولیت اجتماعی را متفاوت می‌کند. تقریبا باید بگوییم که دولت‌‌های جمهوری اسلامی ایران تا همین یکی دو سال گذشته برنامه و نظام مشخصی در این خصوص نداشتند. برگزاری چند سمینار و کنفرانس، ادبیات مسئولیت اجتماعی را بین مدیران نفتی کم‌کم باز کرد. مرداد 1399 بود که اولین نظامنامه مسئولیت اجتماعی وزارت نفت تدوین شد؛ پس از دهه‌‌ها تولید نفت و گاز از میادین این مناطق. امیر طالبیان در مورد این نظامنامه می‌گوید: «اصولا وزارت نفت باید بر اساس یک نظامنامه و روش خاصی در خصوص مسئولیت‌‌های اجتماعی پیش برود وگرنه حجم درخواست خدمات و حتی نقدینگی برای کارهای مختلف خیلی زیاد است. عمده توجه و بودجه وزارت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی متعلق به مردم شهرهای نفتی است که فعالیت شرکت‌‌های نفتی به آنجا خسارت زده است و باید این خسارت کاهش یابد و به سمت توانمندسازی مردم حرکت کند.» اما نگاه دارابی مشاور فعلی وزیر نفت کمی با نظامنامه‌‌ای که در سال 99 تدوین شد تفاوت دارد. از نظر او وزارت نفت در اختیار برنامه‌‌های دولت است: «برای اینکه بتوانیم این رضایتمندی (رضایتمندی از دولت) را در سطح جامعه ایجاد کنیم، تمام وزارتخانه‌‌ها باید دست به دست هم دهند. مهندس اوجی از ابتدای کار بعد از بحث‌‌های تولید و عملیات، به حیطه مسئولیت اجتماعی وزارت نفت توجه ویژه داشتند. افزایش رضایتمندی هدف دولت است و ما به‌صورت جزیره‌‌ای به این مساله فکر نمی‌‌کنیم.» این در حالی است که حوزه تمرکز، گویی با لحن و لعاب سیاسی دولت‌ها فرق می‌کند. دولت معتدل به امور عمرانی و رفاهی مردم بیشتر توجه می‌کند (با تمام کم و کاستی‌ها) و دولت اصولگرا به امور مذهبی بیشتر. به عنوان نمونه، نامه دارابی به خجسته‌مهر و چند نامه دیگر که به دست هم‌میهن رسیده است نشان می‌دهد که توجه به امور مذهبی و کمک به ابنیه و مکان‌‌های مذهبی در وزارت اوجی اوج گرفته است. در نامه‌‌ای دیگر که به دست هم‌میهن رسیده است می‌بینیم که نماینده کازرون درخواست کمک به حوزه علمیه صالحیه کازرون را داشته است که وزیر در هامش نامه نوشته است «با نظر مساعد در کارگروه طرح شود.» در نامه‌‌ای دیگر، مجمع نمایندگان فارس از وزیر نفت خواستند که به خاطر بیماری کرونا که موجب کاهش شدید نذورات شده است، ضروری است تا از مبادی کمک‌‌های اعتباری به حرم شاهچراغ(ع) کمک شود تا این آستان و این حرم قطب دینی و فرهنگی در جنوب کشور شود. این درخواست ششم آذرماه پارسال مطرح شده است و پیام کهتری، مسئول دفتر وزیر نفت، در تاریخ بیستم فروردین امسال به بازرگانی، معاون پارلمانی می‌نویسد که «نامه نمایندگان به استحضار مقام وزارت رسید» اختصاص بخشی از اعتبارات خدمات اجتماعی وزارت نفت به حرم مطهر حضرت احمدبن کاظم(ع) که پی‌نوشت فرمودند این تقاضا «در کارگروه مطرح شود با نظر مساعدت.» در نامه دیگری در این نوع موارد، رئیس کمیسیون عمران مجلس و نماینده جهرم، محمد رضایی نامه‌‌ای به اوجی نوشته است که در آن آمده است: «700 واحد خانه عالم برای اسکان و استقرار ائمه جماعت و روحانیون مساجد جهرم باید تدارک دیده شود و با توجه به کمبود اعتبارات جهت اجرای پروژه مذکور؛ خواهشمند است نسبت به تامین اعتبار مورد نیاز دستورات لازم را عنایت فرمایید.» تاریخ نامه رضایی شانزدهم اسفند پارسال است، اما بلافاصله با وجود روزهای پایان سال در 22 اسفند اوجی به خجسته‌مهر و بازرگانی دو معاون خود دستور می‌دهد که «لطفا جهت طرح در کارگروه اعتباری تخصیص یابد به استان برای مناطق کم‌برخوردار جهت کمک به احداث و ساخت خانه عالم اقدام مقتضی.» ( دست خط خود اوجی) دارابی در خصوص این 700 خانه برای روحانیون جهرم می‌گوید که «به روی این نامه‌‌ها هیچ اقدامی صورت نگرفته است. اگر بتوانیم برای روحانیونی که به داخل روستاها می‌‌روند، جایگاه موقت ایجاد کنیم که بتوانند اسکان داشته باشند و به افراد برخی روستاها که از حداقل‌‌های مسائل دینی محروم‌اند، خدمات برسانیم، این یک کمک است. با این وجود مکاتباتی که به سیستم ما داده می‌‌شود، بسیار زیاد است. اینکه همه این مکاتبات اجرایی می‌‌شود، باید بگویم به هیچ‌وجه. سالانه بیش از 14 هزار میلیارد تومان درخواست به دست ما می‌‌رسد و ما شاید بتوانیم اجابت 500 میلیارد تومان آن را داشته باشیم که آن هم باز با اولویت‌‌بندی است.» اما به هر جهت توجه به ساخت 700 خانه برای روحانیون جهرم در حالی است که در مناطق نفتی مثل غیزانیه، مردم مشکل جدی آب دارند و احساس می‌شود وزارت نفت توجهی به آنجا ندارد. دارابی در پاسخ می‌گوید «وقتی بیان می‌‌شود آب غیزانیه هست و ساخت خانه علما هم هست، این تصور پیش می‌‌آید که اولویت‌‌دهی‌‌ها مشکل دارد. هر کدام از این موارد جایگاهی برای خود دارند. به‌عنوان مثال نسبت به پرداخت صورت وضعیت‌‌های آب غیزانیه براساس مشارکتی که در این روستا انجام شد، اقدام کردیم. یعنی پرداخت این صورت وضعیت همواره در اولویت اول ما بود. حالا سوال اینجاست که آن منطقه نیاز بیشتری به کمک‌رسانی دارد؟ باید گفت بله. فراموش نکنید ما به‌عنوان کمک هستیم و متولی آب، وزارت نیروست. ما می‌‌توانیم در لحظاتی که هیچ نهادی نمی‌‌تواند تامین اعتبار کند، ورود و کمک‌‌رسانی کنیم. اولویت ما آب غیزانیه، سیاحی، کوی مشعلی، شکاری و کارون و امثال اینهاست. اما به‌عنوان مثال مشکل آب اهواز به بیش از 9 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داشت که از طرف سازمان برنامه و بودجه تامین شد و تامین گوشه‌‌ای از این اعتبار به عهده شرکت ملی نفت بود.» سیدامیر طالبیان، مشاور زنگنه، اما نظر دیگری دارد. وی در گفت‌وگو با هم‌میهن با نقد توجه به امور مذهبی در وزارت نفت می‌گوید: «ما که با کمبود نهاد مذهبی و فرهنگی مواجه نیستیم. بهتر است هر وزارت‌خانه کار درست خودش را انجام دهد تا نظام و سیستم درست پیش برود. ساختن یا نساختن مسجد و مکان‌‌های مذهبی ربطی به وزارت نفت ندارد. وزارت نفت عمده بودجه و درآمد کشور را تامین می‌کند و این همه نهاد فرهنگی و مذهبی داریم که بودجه می‌گیرند برای این قبیل امور. وظیفه ما در مسئولیت اجتماعی ایجاد رضایتمندی بیشتر مردم در مناطق نفتی است که دچار آلام و رنج‌‌های مختلفی هستند و به زندگی‌شان از عملیات و تاسیسات نفتی خسارت وارد شده است.» دارابی اما در خصوص این روند (توجه به مسئولیت اجتماعی در وزارت نفت) در دولت رئیسی می‌گوید که «هم‌اکنون حدودا دو هزار پروژه اجرایی در دست داریم؛ در طول کرونا هر سال 400 پروژه به اتمام رسیده و برنامه داریم تا پایان دولت این رقم را به سالانه 600 پروژه برسانیم. امسال تا به اینجا 60 پروژه نهایی شده است. تعهد ما تکمیل دو هزار پروژه موجود تا پایان دولت است. بیش از 85درصد این پروژه‌‌ها در مناطق نفت‌‌خیز است.» آمار دارابی خیلی کلی است و مشخص نیست چقدر از این پروژه‌‌ها امور عمرانی و رفاهی برای مردم مناطق نفتی است و چقدر پروژه‌هایی صرفا مذهبی مانند ساخت 700 خانه برای روحانیون جهرم و کمک به حوزه علمیه کازرون و کمک به مساجد و حرم‌‌های مذهبی. چیزی که مشخص است از نظر این وزارت نفت کمک به امور مذهبی هم جزو مسئولیت‌‌های اجتماعی است و وقتی آمار می‌دهد روشن نیست چقدر از این اقدامات اموری است که به عمران و رفاه مناطق نفتی و چقدر شامل امور مذهبی کمک شده است.