کارزار ضدبرجامی تل‏‌آویو

گزارش‌ها از دودستگی در جامعه اطلاعــــــــــــــــــــــــــاتی و دفاعی اسرائیل درباره ایران حکایت دارد

موضع رسمی کابینه یائیر لاپید، مخالفت با احیای برجام است. دفتر نخست‌وزیر اسرائیل اخیرا بعد از ارائه طرح پیشنهادی اروپا به ایران و آمریکا بیانیه‌‌ای صادر کرد و در آن نسبت به احیای توافق هسته‌‌ای اعتراض کرد. یائیر لاپید نخست‌وزیر اسرائیل در یک گفت‌وگوی تلفنی با امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه اعلام کرد در صورت رسیدن به یک توافق، اسرائیل به آن متعهد نخواهد بود و هرآنچه بتواند انجام خواهد داد تا از دسترسی ایران به توانایی هسته‌‌ای جلوگیری کند. در آستانه سفر رئیس موساد به آمریکا، یائیر لاپید نخست‌‌وزیر اسرائیل اعلام کرد این کشور در حال رهبری یک کارزار فشرده برای جلوگیری از امضای چنین توافقی است. دیوید بارنیا، رئیس موساد هم پیش از این گفته بود که دولت آمریکا برای دستیابی به توافق با ایران عجله می‌‌کند؛ توافقی که از نظر او وحشتناک است. احیای برجام، علاوه بر بارنیا، مخالفان قدرتمند دیگری هم در اسرائیل دارد. براساس گزارش‌‌های منتشرشده در رسانه‌‌های اسرائیلی، آویو کوهاوی رئیس نیروهای دفاعی اسرائیل موسوم به IDF و ژنرال آویو کوچاوی رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح اسرائیل هم از مخالفان سرسخت برجام هستند.

دودستگی اطلاعاتی و امنیتی

با این وجود، رسانه آحارونوث اسرائیل اخیرا گزارشی منتشر کرد و در آن از وجود دودستگی در مواضع جامعه اطلاعاتی و دفاعی اسرائیل نسبت به احیای برجام خبر داد. براساس گزارش این رسانه، تعدادی از ژنرال‌‌های اسرائیلی از جمله رئیس اطلاعات ارتش از احیای برجام حمایت می‌‌کنند. همچنین رسانه‌‌های اسرائیلی نوشتند که مقامات ارشد اطلاعاتی در اسرائیل معتقدند یک توافق بد بهتر از بی‌توافقی است، چراکه به اسرائیل زمان می‌‌دهد که خودش را برای پاسخ نظامی محتمل علیه ایران آماده کند. آحارونوث فهرستی از مقامات ارشد اسرائیلی را که با احیای برجام موافق‌اند منتشر کرده است. در این فهرست نام ژنرال آحارون هالیوا رئیس اطلاعات ارتش اسرائیل، آمید سعر، رئیس بخش تحقیقات اطلاعات ارتش اسرائیل، اورن ستر، رئیس بخش استراتژیک نیروهای دفاعی اسرائیل و تل کلمن، یکی از مقامات ارتش اسرائیل در امور ایران دیده می‌‌شود. در این گزارش گفته شده ژنرال‌‌های اطلاعاتی اسرائیل معتقدند بنی‌گانتز وزیر دفاع اسرائیل هم از احیای برجام حمایت می‌‌کند. گانتز پیش از این هم به صورت علنی گفته بود از یک توافق طولانی‌تر، موسع‌تر و قوی‌تر حمایت می‌‌کند. براساس گزارش واشنگتن‌پست در دسامبر 2021، برخی مقامات سابق اسرائیل به این نتیجه رسیده‌‌اند که خروج ترامپ از برجام و اعمال سیاست فشار حداکثری علیه ایران نه‌تنها مانع برنامه هسته‌‌ای ایران نشده، بلکه ایران را به سمت افزایش کمی و کیفی اورانیوم غنی‌شده هم سوق داده است. این مقامات سابق معتقدند درست است که برجام توافق کاملی نبوده اما گزینه‌‌های جایگزین آن، کار را خراب‌تر کرده است. یوئل گزانسکی، رئیس سابق میز ایران در شورای امنیت ملی اسرائیل به واشنگتن‌پست گفته «رویکرد ترامپ منجر شد ایران مقدار قابل توجهی مواد هسته‌‌ای انباشت کند و روی سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر کار کند و شاید مسائل دیگری که ما از آن بی‌خبریم. همه اینها ایران را از قبل به بمب اتم نزدیک‌تر کرده است. از این منظر، شاید برجام توافق کاملی نبوده باشد، اما دست‌کم مانع پیشرفت‌‌های ایران شده بود.» راز زیمت، مشاور سابق ارتش اسرائیل در امور ایران هم معتقد است امروز برای همه روشن شده که کمپین فشار حداکثری علیه ایران به اهداف سیاسی‌‌اش نرسیده و حتی پیشرفت‌‌های هسته‌‌ای ایران را تسریع کرده. او گفته «مهم نیست چقدر به ایران فشار آورده‌اید، مهم این است که ایرانی‌‌ها را به این نتیجه رساندید که باید به برنامه هسته‌ای‌شان به عنوان بیمه نگاه کنند.» ایهود باراک، نخست‌وزیر پیشین اسرائیل در یادداشتی در نشریه آحارونوث مواضع‌اش را در قبال احیای برجام روشن کرده و گفته «اسرائیل باید از تجارب قبلی‌‌اش در مورد ایران درس گرفته باشد و فهمیده باشد که پیشرفت‌‌های هسته‌‌ای ایران در دوره تحریم‌‌ها هم متوقف نمی‌‌شود. این واقعیت نیازمند ارزیابی هوشیارانه از وضعیت، تصمیمات و اقدامات است. تهدیدهای علنی توخالی اسرائیل ممکن است برخی شهروندان اسرائیلی را تحت تاثیر قرار دهد ولی ایرانی‌‌ها و شرکای آنها در مذاکرات را تحت تاثیر قرار نخواهد داد.» اختلاف‌نظر در مورد برجام سبب‌شده دولت اسرائیل سعی کند مواضع این رژیم را پشت درهای بسته نگه دارد تا مانع از بروز درگیری با دولت بایدن که خواستار احیای برجام است، شود. بنی‌گانتز، وزیر دفاع اسرائیل اوایل این هفته به خبرنگاران گفت که «تشکیلات دفاعی اسرائیل شب و روز در حال مقابله با تهدیدات ایران است. این یک مساله اضطراری استراتژیک برای امنیت اسرائیل است. در نتیجه ترجیح می‌‌دهیم گفتمان اسرائیل در خصوص توافق هسته‌‌ای ایران را پشت درهای بسته نگه داریم، در غیر این صورت امنیت اسرائیل به مخاطره خواهد افتاد.» گزارش‌هایی هم وجود دارد حاکی از آنکه یائیرلاپید از اعلام علنی موضع موساد علیه برجام عصبانی شده است. در یک جلسه توجیهی که پنجشنبه گذشته برای خبرنگاران اسرائیلی برگزار شد، بارنیا سیاست دولت بایدن در قبال توافق هسته‌‌ای را مورد انتقاد قرار داد و گفت توافق هسته‌‌ای نهایی شده و ظرف روزهای آتی امضا خواهد شد. اکسیوس در گزارشی نوشته بعد از اینکه دیوید بارنیا اظهاراتی علیه احیای برجام مطرح کرده، لاپید متعجب شده چرا که معتقد است اظهارات او با پیامی که دولتش می‌خواسته مخابره کند، در تضاد بوده است. ظاهرا لاپید و مشاورانش در روزهای بعد از نشست خبری از بارنیا خواسته‌اند که اظهاراتش را شفاف‌سازی کند و موضع دولت اسرائیل را یکپارچه نگه دارد و به دولت بایدن حمله نکند. لاپید تاکید کرده سفر بارنیا به واشنگتن قرار نیست مشابه سفر تاریخی بنیامین نتانیاهو به آمریکا در آستانه توافق اصلی برجام در سال 2015 باشد. سخنرانی نتانیاهو در کنگره خشم مقامات دولت اوباما را به دنبال داشت و برای سال‌ها رابطه اسرائیل و آمریکا را دچار اختلال کرد.

چرا اسرائیل با برجام مخالف است؟

پاسخ به این سوال را باید از دو زاویه بررسی کرد؛ نخست باید به بهانه‌‌های اسرائیل علیه برجام اشاره کرد و سپس در بین سطور به دنبال دلایل واقعی مخالفت اسرائیل با برجام پرداخت. زاویه دوم ساده است؛ احیای برجام مسیر ورود ایران به جامعه جهانی و بازارهای جهانی را هموار خواهد کرد. لغو تحریم‌ها و ارتباطات بانکی با جهان به معنای ایجاد یک تعامل دوطرفه بین ایران و جهان است؛ تعاملی که در بلندمدت منافع کشورها را به منافع ایران گره خواهد زد. اسرائیل طبیعتا با چنین ثمره‌‌ای از توافق هسته‌‌ای مخالف است و ترجیح می‌‌دهد ایران همواره به عنوان یک عنصر نامطلوب در جامعه جهانی شناخته شود تا آسیب زدن به منافع‌اش، خطری برای روابط اسرائیل با سایر کشورها نداشته باشد. اما زاویه نخست را باید از متن رسانه‌‌های اسرائیلی و از خلال اظهارات مقامات این رژیم استخراج کرد. ماه مارس سال گذشته معاون اطلاعاتی موساد به برخی رسانه‌‌های اسرائیلی گفته بود مفاد توافق جدید بدتر از توافق اصلی برجام است.

هفت افسانه علیه برجام

نشریه «اوراسیا ریویو» گزارشی از مرکز صلح و امنیت خاورمیانه در موسسه هادسن منتشر کرده که استدلال و ادعاهای اسرائیلی‌‌ها درباره توافق هسته‌‌ای را در هفت بند تحت عنوان «هفت افسانه درباره برجام» توضیح داده است. البته باید توجه داشت که موسسه هادسن یک اندیشکده دست‌راستی در آمریکاست. به نوشته این موسسه، افسانه اول درباره برجام به ادعای محافظه‌کاران آمریکایی و مخالفان توافق در اسرائیل این است که توافق هسته‌‌ای برخلاف ظاهرش قرار نیست مانع از توسعه زیرساخت‌‌های هسته‌‌ای ایران برای تولید بمب شود، چون براساس بندهای برجام، ایران حق توسعه تاسیسات هسته‌‌ای را برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی اتمی دارد. از طرف دیگر لغو تحریم‌ها، صدها میلیارد دلار عایدی برای ایران خواهد داشت که صرف برنامه نظامی این کشور خواهد شد. این موسسه ذیل افسانه اول مدعی شده توافق هسته‌‌ای، سایر همسایگان ایران در منطقه را هم ترغیب می‌‌کند که به سمت ظرفیت‌‌های هسته‌‌ای بروند و این سرآغاز رقابت اتمی در خاورمیانه است. افسانه دوم هادسن درباره برجام این است که این توافق قرار نیست راه ایران به سمت رسیدن به بمب اتم را سد کند. شاهد این رسانه بر مدعایش این است که بعد از خروج ترامپ از برجام، ایران هم تعهداتش را کنار گذاشت و نشان داد که هر زمانی اراده کند می‌‌تواند مفاد برجام را نقض کند. موسسه هادسن یک ادعای دیگر درباره برجام را هم افسانه خوانده و گفته، اینکه بعضی‌‌ها می‌‌گویند خروج ترامپ از برجام و اعمال سیاست فشار حداکثری سطح غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران را افزایش داد، اشتباه است. چون ایران عملا زمانی غنی‌سازی 20 درصد را شروع کرد که ترامپ در انتخابات شکست خورد. در این گزارش مساله موافقت تشکیلات امنیتی اسرائیل با احیای برجام هم یک افسانه خوانده شده است. نویسنده گزارش گفته همه کارشناسان امنیتی و سیاسی و حتی افکار عمومی اسرائیل به اتفاق برجام را یک پدیده خطرناک می‌‌دانند و قویا با آن مخالفند. این رسانه صداهای مخالف را هم ناشی از دموکراسی و آزادی بیان در اسرائیل خوانده و گفته 31 آگوست 2022، 5000 تن از مقامات امنیتی اسرائیل طی نامه‌‌ای به بایدن احیای برجام را فاجعه‌بار خواندند و اعلام کردند: «تهدید نظامی قابل اعتماد در کنار تحریم‌‌های فلج‌کننده و عزم سیاسی برای اقدام نظامی علیه ایران، مهمترین رفتار در قبال تهدیدهای ایران است.» پنجمین استدلال جریان‌‌های راست افراطی و اسرائیلی‌‌ها علیه برجام معطوف به بندهای موسوم به «غروب» در برجام است. به گفته آنها همه محدودیت‌‌های اعمال‌شده در برجام بعد از مدتی منقضی می‌‌شوند. سال 2023 براساس مفاد برجام باید تحریم‌‌های تسلیحاتی سازمان ملل برداشته شود. سال 2025 مکانیزم اسنپ‌بک منقضی خواهد شد. این مکانیزم همان سیستمی است که به آمریکا یا هر یک از طرف‌‌های برجام اجازه می‌‌دهد در صورت خروج ایران از توافق، تحریم‌‌های لازم‌الاجرای سازمان ملل را به حالت اول برگردانند. استدلال دیگر این جریان‌‌ها علیه برجام مربوط به گزارش‌های آژانس درباره عدم نقض تعهدات ایران قبل از خروج ترامپ از این توافق است. آنها مدعی‌اند ایران در همه این سال‌ها آژانس را فریب می‌‌داده و از این پس هم قرار نیست اوضاع تفاوتی داشته باشد. این جریان مساله مخالفت برخی دموکرات‌‌ها، اکثر جمهوری‌‌خواهان و بسیاری از جریان‌‌های مستقل آمریکایی با برجام را هم نشانه دیگری دال بر عدم لزوم احیای توافق هسته‌‌ای می‌‌داند.