پارادوکس هسته‌ای مخالفان برجام

نابودی صنعت هسته‌ای؛ دروغی که زود برملا شد

رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در سی‌‌وششمین اجلاس مدیران و رؤسای آموزش‌وپرورش سراسر کشور گفته: «برجام را با هدف تخریب تمامی استعدادها و ظرفیت‌‌های ایران انجام دادند. کشورهای غربی می‌خواستند همه ظرفیت‌‌های خود را نابود کنیم و همه دستاوردها را مانند سال ۲۰۱۵ از ما بگیرند.» این اظهارات در حالی مطرح شده که به اذعان شخص محمد اسلامی، ایران در کمتر از یک‌سال‌وچندماه، برنامه هسته‌‌ای خود را به وضعیتی بهتر از قبل از برجام بازگردانده است. این امر نشان می‌دهد که برجام، برخلاف ادعای مخالفان، ظرفیت‌‌های هسته‌‌ای کشور را نابود نکرده بود. «زمان گریز هسته‌ای»؛ واژه‌‌ای آشنا برای کسانی که اخبار برنامه هسته‌‌ای ایران را دنبال می‌‌کنند. این واژه که در جریان مذاکرات برجام اصلی در سال 2015 رایج شد، در واقع به معنای مدت‌زمانی است که ایران لازم دارد به مواد مورد نیاز برای ساخت یک بمب اتم دست پیدا کند. این واژه یعنی مدت‌زمانی که ایران می‌‌تواند موانع اعمال‌شده بر برنامه هسته‌ای‌اش را بردارد. طرف‌‌های مذاکره‌کننده هسته‌‌ای ایران در برجام سعی کردند زمان بازگشت‌پذیری برنامه هسته‌‌ای ایران را به یک سال افزایش دهند. پیش از آن تاریخ، براساس ادعای کارشناسان، پیش‌‌بینی می‌‌شد که ایران ظرف سه تا چهارماه به بمب اتم دست پیدا کند. محدودیت غنی‌سازی 67/3درصدی و نگهداری تنها 300کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در ایران، در واقع دو ابزاری بود که در برجام پیش‌‌بینی شد تا این زمان را افزایش دهد. از سوی دیگر براساس توافق برجام، بازرسان آژانس، دسترسی وسیعی به هر سایتی (چه هسته‌‌ای و چه غیرهسته‌ای) پیدا می‌‌کردند و هر زمانی که به یک مکانی در ایران مشکوک بودند، می‌‌توانستند آن را از نزدیک رصد کنند. بعد از امضای توافق، اولین دردسر دولت روحانی، تصویب آن در مجلس بود. منتقدان سرسخت برجام، آن را خسارت محض می‌‌دانستند، اما در نهایت، علی لاریجانی با اشاره تلویحی به نظر مثبت رهبری، موفق شد در جلسه‌‌ای که به قول مخالفان «20دقیقه‌ای» تمام شد، برجام را تصویب کند. نام علی‌اصغر حجازی، از اعضای بلندپایه دفتر آیت‌‌الله خامنه‌‌ای، مقام رهبری، در روز تصویب جزئیات طرح اجرای توافق جامع اتمی در مجلس، هنگامی مطرح شد که بعضی از نمایندگان مجلس گفته بودند که او شب گذشته با علی لاریجانی، رئیس مجلس و علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی جلسه داشته‌‌ و آنها در مورد نحوه بررسی طرح در مجلس تصمیم گرفته‌اند. علی‌اصغر زارعی نماینده وقت تهران در مجلس، در روز تصویب برجام با چشمان گریان فریاد می‌‌زد: «اقلا ظاهر را حفظ می‌‌کردید. بی‌آبرویی کردید.» لاریجانی در پاسخ نمایندگان معترض مجلس گفت: «همه ما باید تابع قواره‌هایی [فرامین رهبری] باشیم». با همین سرعت، شورای نگهبان نیز تنها در فاصله یک روز برجام را از مرحله تصویب گذراند. با وجود ادعای موافقت رهبری با برجام، فروردین‌ماه 1395 مقام رهبری توافق هسته‌‌ای را «هزینه سنگین» و «خسارت محض» خواندند و آمریکا را «بدعهد» و پیمان‌شکن توصیف کردند. در ارزیابی ایشان، جمهوری اسلامی تعهدات کلانی را انجام داده، ولی طرف آمریکایی از انجام تعهدات خود طفره رفته است. بعد از گذشت هفت سال از امضای برجام، شواهدی وجود دارد که نشان می‌‌دهد مخالفت جریان اصولگرا با این توافق، تنها جنبه سیاسی داشته و برنامه هسته‌‌ای کشور به ویژه غنی‌‌سازی با غنای بالا که با برجام متوقف شده بود، در کمتر از پنج‌ماه به وضعیت قبل از برجام رسید.

نابودی توان هسته‌ای

در چارچوب توافق هسته‌‌ای وین، ایران متعهد شد تا برای اجرایی شدن برجام، اقدامات هسته‌‌ای را در راستای اعتمادسازی انجام دهد. کاهش سانتریفیوژهای نطنز و فردو به تعداد تعیین‌شده در برجام، مبادله اورانیوم غنی‌‌شده با اورانیوم طبیعی (كیك زرد) و نیز خارج كردن قلب راكتور اراك برای آماده‌سازی آن در جهت بازطراحی، از جمله مهم‌‌ترین اقدامات هسته‌‌ای ایران بود. مخالفان برجام از همان روزهای اول ادعاهایی را درباره از بین رفتن توان هسته‌‌ای ایران در برجام مطرح کردند. سال 1397 علی‌اکبر صالحی، رئیس وقت سازمان انرژی اتمی اعلام کرد که اگر غربی‌‌ها از برجام خارج شوند، چهارروزه به غنی‌سازی ۲۰درصد باز می‌‌گردیم. از دی‌ماه ۱۳۹۹ روند فعالیت‌‌های هسته‌‌ای با تصویب قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌‌ها» سرعت گرفت و به‌رغم ادعای مخالفان برجام، سازمان انرژی اتمی موفق شد ظرف مدت کوتاهی، بازگشت هسته‌‌ای خود را کلید بزند. علی‌‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی روز ۲۰فروردین 1400 اعلام کرد: «ظرفیت غنی‌‌سازی الان ۱۶ هزار و ۵۰۰ سو است و آرام‌آرام به این میزان اضافه می‌‌شود. این البته ظرفیت بالفعل ماست، ظرفیت بالقوه غنی‌سازی در کشور الان بیش از ۲۴ هزار سو با در نظر گرفتن سانتریفیوژهایIR-1 است که در انبار در اختیار داریم، اما فعلا با قدم‌‌های آهسته و حساب‌شده جلو می‌‌رویم.» علی‌اکبر صالحی همچنین ادامه می‌دهد: «حداکثر ظرفیت غنی‌سازی ایران قبل از برجام ۱۳ هزار سو بوده است.» بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران 19 فروردین 1400 با روزنامه «جام‌جم» گفت‌‌وگو کرد و درباره اجرای قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌‌ها» گفت: «موضوع اولین ماده قانون [اقدام راهبردی] تولید سوخت 20درصد بود که همان روزِ لازم‌‌الاجرا شدن قانون، در دست اقدام قرار گرفت و تا امروز چیزی حدود 55 کیلوگرم اورانیوم 20 درصد تولید کرده‌‌ایم.» آبان‌ماه 1400 آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارشی منتشر و اعلام کرد ایران سانتریفیوژهای پیشرفته IR-6 را نصب کرده است. یک ماه بعد، آژانس رسما آغاز غنی‌سازی 20 درصد را تایید کرد.

قلب همیشه تپنده راکتور اراک

شاید یکی از جنجالی‌ترین ادعاها مربوط به راکتور اراک باشد. براساس برجام، قرار شد که ایران راکتور آب سنگین اراک را بازطراحی کند تا فقط برای مصارف تحقیقاتی از آن استفاده کند و راکتور بازطراحی و بازسازی‌شده اراک، دیگر نتواند در سطح تسلیحاتی، پلوتونیوم تولید کند. مخالفت‌‌ها با تاسیس راكتور آب سنگین اراک، ریشه در ساختار فنی این راكتور دارد. راكتورهای تولید آب سنگین بدون نیاز به تجهیزات غنی‌‌سازی، اورانیوم را به پلوتونیوم تبدیل می‌‌کنند. تنها چهار کیلوگرم پلوتونیوم برای ساخت بمب اتم با قدرت انفجار ۲۰ کیلو تن کافی است. در جریان مذاکرات برجام، سازمان انرژی اتمی و تیم مذاكره‌كننده هسته‌‌ای در دولت روحانی، از بین گزینه‌‌های مطرح‌شده از سوی گروه 1+5 در خصوص راكتور اراك، گزینه‌‌ای را برگزیدند كه راكتور و گنبد برجای خود می‌‌مانند و قلب جدید، جایگزین قلب قدیمی می‌‌شد. به عبارت دیگر، از آن جایی كه مطالبه غربی‌‌ها در جریان مذاكرات هسته‌‌ای این بود كه ایران قلب قدیمی را روزی دوباره استفاده نكند و با این هدف خواستار آن شدند كه یا قلب راكتور از كشور خارج شود و یا قطعه‌قطعه شود یا در بخش‌هایی مانند اتصالات و... بتن ریخته شود، اما ایران گزینه بتن را انتخاب كرد؛ بتن‌ریزی در قلب، نه به جای آن. چند روز مانده به تاریخ اجرای برجام، سایت خبری مشرق، خبری مبنی بر خروج قلب راکتور اراک و بتن‌ریزی به جای آن منتشر کرد. روزنامه وطن‌امروز در دی‌ماه سال 1394 گزارشی منتشر کرد و از «دفن شدن قلب راکتور اراک در سیمان» خبر داد. تسنیم نیز نوشت: «مرحله آخر تعهدات دولت حسن روحانی به آمریکا برای به تعطیلی کشاندن صنعت هسته‌‌ای ایران» انجام شد. به دنبال این سایت، به صورت زنجیره‌‌ای، همه رسانه‌‌های جریان اصولگرایی این روایت را بازنشر کردند. خبرگزاری ایرنا، ارگان اطلاع‌رسانی دولت روحانی، در یادداشتی گزارش‌های مربوط به بتن‌ریزی در قلب راکتور اراک را تکذیب کرد و نوشت: «اگر جای قلب قبلی راكتور اراك، با بتن پر شده، پس قلب جدید كجا كار گذاشته خواهد شد؟» علی‌‌اكبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی در تاریخ 6 مرداد 1394 با حضور در برنامه گفت‌‌وگوی ویژه خبری شبكه دو، به طور مفصل دراین‌باره توضیح داد و گفت: «اینكه گفته می‌‌شود داخل آن چاله را بتن بریزیم، امری اشتباه است و این گفته‌‌ای است كه جان‌‌كری به اشتباه بیان كرده و در رسانه‌‌های ما هم منعكس شده است.» فروردین‌ماه 1395 یعنی کمتر از یک سال بعد از امضای برجام، علی‌اکبر صالحی رئیس وقت سازمان انرژی اتمی در یک گفت‌وگوی رسانه‌‌ای به ادعای بتن‌ریزی در قلب راکتور اراک واکنش نشان داد و گفت: «بنده ۴۰ سال است عضو هیات علمی هستم. از ما قبول کنید راکتوری که داریم می‌‌سازیم به نفع جمهوری اسلامی است. جدولی را درست کرده‌ایم که مقایسه کارایی راکتورهای قبلی و جدید است. راکتور قبلی آخر امسال به نتیجه می‌‌رسید، ولی ما سه،چهار سال عقب‌تر به راکتور پیشرفته‌تری می‌‌رسیم که کارهایش را خودمان انجام داده‌ایم.» صالحی شخصا جزو مقاماتی به حساب می‌آید که معتقد است راکتور اراک باید از ابتدا بازطراحی می‌‌شد. او در مردادماه 1396 با اشاره به ایده خود مبنی بر غلط بودن طراحی اولیه راکتور اراک گفته بود:«فرض کنیم به ما دستور بدهند که برگردید به راکتور سابق و همان طراحی سابق را جلو ببرید که اصلاً طراحی مناسبی نبود و مربوط به 50-40 سال پیش بود؛ سر و ته لوله‌‌های کنونی را برمی‌داریم و لوله‌‌های جدید می‌‌گذاریم. این کار چند ماه بیشتر طول نمی‌‌کشد.» رئیس وقت سازمان انرژی اتمی در همه سال‌های بعد از امضای برجام، بارها بتن ریختن در قلب راکتور اراک را تکذیب کرد و آن را فتوشاپ خواند. او سال 98 در سمینار بین‌المللی امنیت هسته‌‌ای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین، در سخنرانی خود گفت:«چنانچه پروژه بازطراحی و نوسازی راکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک با کارشکنی آمریکا و کوتاهی اروپا به سرانجام نرسد، ممکن است ایران ناگزیر از بازگشت به طراحی قبلی پروژه اراک شود.» این وعده هم عملا محقق شد. بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران 19 فروردین 1400 در گفت‌وگوبا روزنامه «جام‌جم» از راه‌اندازی قریب‌الوقوع راکتور اراک خبر داد و گفت: «این راکتور آماده تست سرد است و در نیمه اول امسال، تست سرد را انجام می‌‌دهیم. معمولا یک‌‌سال پس از تست سرد، رآکتور راه‌‌اندازی می‌‌شود که امیدواریم بتوانیم آن را به‌‌موقع به مرحله تست سرد و راه‌‌اندازی برسانیم.»

برگشت سریع فردو به میادین

کریمی قدوسی نماینده عضو جبهه پایداری در آبان‌ماه سال 95 مصاحبه‌‌ای کرد و مدعی شد در زیرساخت‌‌های فردو، حتی اسکلت‌‌های سایت را برداشته‌اند و سایتی که یک زمانی نماد اقتدار کشور بود «امروز به یک زمین فوتبال تبدیل شده است.» همان زمان علی‌اکبر صالحی، تعطیلی سایت فردو را تکذیب کرد. سال 96 صالحی در گفت‌وگو با صداوسیما گفت: «اگر اراده کنیم در فردو حداکثر تا پنج روز می‌‌توانیم غنی‌سازی 20 درصدی را آغاز کنیم و این خیلی معنی دارد.» سال 97، در آستانه خروج آمریکا از توافق هسته‌‌ای، علی‌اکبر صالحی اعلام کرد؛ ایران در صورت خروج آمریکا می‌تواند ظرف کمتر از چهار روز به غنی‌سازی 20 درصد برگردد. به گفته صالحی این غنی‌سازی باید در تاسیسات فردو انجام شود و «فردویی که می‌‌تواند در عرض چهار روز غنی‌سازی 20 درصد را آغاز کند، یعنی هنوز زنده است.» همان زمان، بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی هم در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه عده‌‌ای معتقدند ۲۰ سال طول می‌‌کشد که ایران مجددا به غنی‌سازی ۲۰درصدی بازگردد، گفت: «این حرف‌‌ها گزافه‌گویی است؛ در فردو بیش از ۱۶۰۰ ماشین داشتیم که فعال هستند، بدون اینکه به آنها گاز تزریق شود، مثل خودرویی است که کافی است آن را به حرکت درآوریم. بنابراین زمانی که ما بیش از ۱۶۰۰ ماشین داریم، اگر تصمیم به تولید بگیریم باید مخزن‌‌ها وصل شود و فعالیت‌‌ها آغاز شود.» این وعده صالحی دو سال بعد محقق شد. آذرماه 1400 آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارشی منتشر و اعلام کرد: «ایران غنی‌سازی 20 درصدی با سانتریفیوژهای پیشرفته را در تاسیسات فردو آغاز کرده است.»

یک تولید جنجالی جدید؛ اورانیوم فلزی

صنعت هسته‌‌ای ایران نه‌تنها در دوران اجرای برجام و بعد از آن در دوران کاهش تعهدات برجامی متوقف نشده بلکه به دستاوردهای جدیدی هم دست پیدا کرده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ۲۴ دی‌ماه سال 1399 تایید کرد که جمهوری اسلامی فعالیت تحقیق و توسعه را برای تولید اورانیوم فلزی به عنوان سوخت راکتور تحقیقاتی آغاز کرده است. ایران در دی‌ماه سال 97 یک بار اعلام کرده بود که قصد راه‌‌اندازی تاسیساتی برای تولید این ماده دارد، اما تحت فشار آژانس در پاییز همان سال از این اقدام خودداری کرده بود. سه کشور اروپایی عضو برجام در بیانیه‌‌ای اعلام کردند: «این یك نقض جدی تعهدات ایران ذیل برجام است. ایران هیچ نیاز غیرنظامی معتبری برای تحقیق و توسعه درباره فلز اورانیوم و تولید آن‌‌ كه گامی كلیدی برای توسعه سلاح هسته‌‌ای است، ندارد.» مركز بررسی‌‌های استراتژیك و مطالعات بین‌‌المللی در گزارشی تاکید کرد تجربه تولید فلز اورانیوم از سوی ایران خود می‌‌تواند عاملی موثر در كاهش زمان گریز هسته‌‌ای باشد.

مواضع اعضای فراکسیون پایداری مجالس نهم و دهم

مجتبی ذوالنوری

در دولت‌‌های یازدهم و دوازدهم هر تحقیق، توسعه و پیشرفتی که منجر به نگرانی غرب و آمریکا می‌‌شد و ممکن بود در روند اجرای برجام اثر بگذارد، متوقف نگه داشته می‌‌شد و دولت محدودیت‌‌هایی در رشد و پیشرفت آن حوزه ایجاد می‌‌کرد. در همان دوره قرار بود موشکی با حضور رئیس‌‌جمهور تست شود، اما نه‌‌تنها شخص رئیس‌‌جمهور در مراسم تست‌پرواز موشک حضور نیافت، بلکه با حضور وزیردفاع در این مراسم نیز مخالفت کرد. وزیردفاع وقت باوجود ممانعت رئیس‌‌جمهور، با مسئولیت خودش در مراسم تست‌موشک حضور یافت و بعد هم موردسرزنش رئیس‌‌جمهور قرار گرفت.

جواد کریمی قدوسی

روحانی باید از پیشگاه ملت عذرخواهی کند؛ زیرا این صنعت و ذخایر با عظمت ما را که محصول ۲۰سال‌کار بوده همه را رایگان و مفت به خواست دشمن از بین برده، آزاد کرده یا انتقال داده است. آنچه وعده می‌‌داد هم محقق نشده است. اگر من جای روحانی باشم بهترین راهکار این است که عذرخواهی کنم. آقایان بگذارند مردم مسیر اقتصادمقاومتی خود را طی کنند تا ببینیم چگونه می‌‌شود مشکلات مردم را به سرعت حل کرد.

سیدمحمود نبویان

در بیانیه لوزان گفته شده که یا قلب راکتور اراک را خودتان خارج کنید یا ما این کار را برای شما انجام می‌‌دهیم؛ البته هر زمان که به این فرآیند نیاز داشتید دوستان ما آن را به شما ارائه می‌‌دهند. به مردم بگوییم حقوق هسته‌‌ای صلح‌‌آمیز شما از دست خواهد رفت و بسیاری از تحریم‌‌ها نیز از بین خواهد رفت. این نظرسنجی را انجام دهیم و نظرات مردم را به‌دست آوریم.

روح‌‌الله حسینیان

به صالحی و ظریف گفتـم اگــر روزی اسرائیل به ایران حمله کند، مردم ایران آن‌‌ها را بابت این توافق محاکمه خواهند کرد. اگر من آن زمان کاره‌‌ای بودم، آقای صالحی را محکوم خواهم کرد تا سیمان‌‌هایی را که در قلب راکتور عراق ریخته بیرون آورد، خودش را داخل راکتور کرده و سیمان اطرافش تزریق کند.

مهدی کوچک‌‌زاده:

شاهدیم که قیمت نفت با هم‌‌دستی آل‌‌صهیون با آمریکا به حدی پایین آمده که کم‌‌کم جبران هزینه استخراج خودش را هم نمی‌‌کند، از طرف دیگر (دیروز) آقای عراقچی در کمیسیون امنیت‌ملی و سیاست خارجی مجلس حضور یافته بود که در آن جلسه به‌صراحت اغراق کرد مصوبه اخیر کنگره آمریکا در محدودیت سفر به ایران نقض فاحش برجام است، درحالی‌که جمهوری اسلامی ایران با سرعت به وظایف خود که نابود کردن دستاوردهای هسته‌‌ای است، عمل می‌‌کند.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید