و ناگهان، طرح ترور بولتون...

هم‏‌میهن فضاسازی جدید آمریکا در آستانه تصمیم‌گیری هسته‌‏ای ایران را بررسی می‌‏کند

دولت آمریکا روز چهارشنبه ایران را متهم کرد که ازطریق یکی از نیروهای سپاه قدس قصد داشته طرحی را برای ترور جان بولتون، مشاور امنیت ملی سابق آمریکا در دولت دونالد ترامپ، به‌اجرا بگذارد. وزارت دادگستری آمریکا روز چهارشنبه با صدور بیانیه‌‌ای اعلام کرد که شهرام پورصفی، شهروند ایرانی ۴۵ساله قصد داشته تا برای تلافی شهادت سردار سپهبد قاسم سلیمانی در ژانویه ۲۰۲۰، مشاور امنیت ملی دولت ترامپ را ترور کند. به‌نوشته شبکه سی‌ان بی‌‌سی، پورصفی قصد داشته تا در اکتبر ۲۰۲۱ (مهر-آبان ۱۴۰۰) با اعطای 300هزاردلار به برخی اشخاص در ایالات‌متحده، آن‌‌ها را به پیاده کردن نقشه ترور جان بولتون یا در واشنگتن یا در مریلند مجاب کند. اگر پورصفی محکوم شود، می‌‌تواند با 10سال حبس و جریمه نقدی 250هزار دلاری برای تلاش جهت انجام قتل قراردادی و ۱۵سال حبس و جریمه نقدی 250هزار دلاری برای حمایت مادی از نقشه ترور فراملی مواجه شود. وزارت خارجه ایران البته به این ادعای دولت آمریکا واکنش نشان داد. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امورخارجه کشورمان گفت: مقامات قضایی آمریکا در تداوم اتهام‌‌زنی‌‌های بی‌‌پایان این کشور علیه جمهوری اسلامی ایران و تداوم سیاست شکست‌خورده ایران‌‌‌هراسانه، در یک داستان‌سرایی جدید، اتهاماتی را بدون ارائه مدارک معتبر و مستندات لازم مطرح کرده‌‌اند.کنعانی افزود: «اینگونه ادعاهای بی‌‌پایه و اساس با اهداف و انگیزه‌‌های سیاسی صورت گرفته و درحقیقت فرار رو به جلو، جوسازی تبلیغاتی و خصوصا فرار از مسئولیت پاسخگویی به جنایات متعدد تروریستی است که دولت آمریکا یا مانند ترور بزدلانه سردار شهید سلیمانی مستقیما در آن دست داشته یا مانند جنایات تروریستی رژیم صهیونیستی و گروه‌‌های تروریستی مانند داعش با حمایت و پشتیبانی آمریکا ارتکاب یافته‌اند. بافتن این افسانه‌‌های نخ‌‌نما و بی‌‌اساس در حال تبدیل شدن به یک رویه تکراری در سیستم قضایی و تبلیغاتی آمریکاست و این بار، از سناریوسازی در ارتباط با عناصر ورشکسته سیاسی و بی‌‌ارزش مانند بولتون برای پیش بردن این روند استفاده شده است.» نکته‌‌ای که در این میان بسیار حائز اهمیت است، اینکه این اتهام به ایران درست زمانی مطرح می‌‌شود که گفت‌‌وگوهای هسته‌‌ای در وین برای احیای توافق هسته‌‌ای سال 2015 به تازگی پایان یافته است. در این گفت‌‌وگوها که با هماهنگی اتحادیه اروپا و حضور ایران و آمریکا انجام شد، طرفین به‌طور غیرمستقیم مذاکراتی را صورت دادند. در پایان این گفت‌‌وگوها اتحادیه اروپا اعلام کرد که متنی نهایی آماده شده است و طرفین فقط باید پاسخ آری یا خیر ارائه کنند. هرچند ایران اعلام کرده که این متن را هنوز نهایی نمی‌‌داند، اما به‌نظر می‌‌رسد از برخی اصلاحاتی که در آن صورت‌گرفته، راضی است. به‌نظر می‌‌رسد اختلافاتی که بین ایران و آمریکا بود با اصلاحاتی در متن درخصوص مسائل مربوط به ارائه تضمین از سوی آمریکا و درخواست ایران برای خارج‌‌شدن سپاه پاسداران از لیست گروه‌‌های تروریستی اندکی کمتر شده است. در این میان هنوز مساله پادمان حل‌نشده باقی مانده است که در این خصوص نیز طرفین در حال بررسی‌‌های بیشتر هستند. بنابراین با در نظر گرفتن اینکه مذاکرات در این دور اخیر با موفقیت‌‌های نسبی همراه بود، چرا آمریکا در این بازه زمانی خاص باید اتهامی بزرگ نظیر قصد ایران برای ترور بولتون را به‌میان بیاورد؟ آیا آمریکایی‌‌ها خواهان توافق نیستند؟ آیا گروه‌‌هایی در خارج از دولت آمریکا با به‌میان آوردن این اتهام اعمال فشار بر دولت بایدن را دارند تا او را از احیای توافق هسته‌‌ای دور کنند؟ اگر اینطور نیست و این اقدام ازسوی دولت آمریکا انجام‌‌ شده، کاخ سفید چه نفعی از مطرح کردن این اتهام جدید می‌‌برد؟ مطرح کردن این اتهام می‌‌تواند ضد توافق عمل کند یا اینکه هیچ تاثیری بر توافق نخواهد داشت؟

سناریو اول: گروه‌‌های فشار

سابقه‌‌ گروه‌‌های فشار و لابی‌‌های ضدایران در ساختار قدرت آمریکا و اقداماتشان علیه ایران و تلاششان برای تاثیرگذاری بر سیاست‌‌های آمریکا در قبال ایران، سابقه‌‌ای روشن است. لابی‌‌های ضدایرانی و لابی‌‌های وابسته به اسرائیل در آمریکا بسیار فعال هستند. برخی مقامات آمریکایی‌‌ ازجمله دولتمردان سابق و نمایندگاه کنگره و سنا نیز درراستای منافع و دستورکار این لابی‌‌ها اقداماتی صورت داده‌‌اند. برای مثال می‌‌توان به شرکت مقامات آمریکایی در نشست‌‌های سازمان مجاهدین‌خلق و مقاماتی نظیر جان بولتون، مایک پمپئو، وزیر خارجه سابق آمریکا اشاره کرد. با نگاهی به گذشته نیز به‌وضوح مشخص است که اتهامات مشابهی در همین زمینه علیه ایران مطرح شده و توسط گروه‌‌های فشار آمریکا مورد استفاده تبلیغاتی قرار گرفته است. اتهام ترور عادل الجبیر، سفیر عربستان در واشنگتن توسط فردی به‌نام منصور ارباب‌‌سیر در اکتبر سال 2011، اتهام بمب‌‌گذاری در راهپیمایی شورای ملی مقاومت در پاریس توسط اسدالله اسدی و سه‌نفر دیگر در ژوئن سال 2018، اتهام ترور مسعود مولوی در ترکیه در نوامبر سال 2019 و اتهام ربایش مسیح‌‌علینژاد از نیویورک در جولای سال 2021 تعدادی از این اتهامات بوده‌‌اند. بنابراین بدیهی است که مطرح شدن چنین اتهاماتی زمینه‌‌ای مناسب در اختیار گروه‌‌های فشار حاضر در آمریکا ایجاد می‌‌کند تا با فشار بر دولت آمریکا، کاخ سفید را مجبور به پیگیری سیاستی متفاوت در قبال ایران کنند. در چنین شرایطی فشار بر دولت بایدن جهت فاصله گرفتن از تصمیم‌‌گیری برای احیای برجام، می‌‌تواند هدف خوبی برای این گروه‌‌ها باشد. ایران و آمریکا در دور آخر مذاکرات هسته‌‌ای در وین به دستاوردهایی نسبی در مذاکرات رسیده‌‌اند و به عقیده‌‌ بسیاری از تحلیل‌گران، احیای برجام هرگز تا این اندازه محتمل نبوده است. بنابراین طبیعی‌‌ است که لابی‌‌های مخالف برجام در داخل آمریکا سعی کنند از فرصت، نهایت‌استفاده را ببرند و در جهت تخریب روند احیای برجام اقدام کنند.

سناریو دوم: دولت بایدن

اگر بپذیریم که دولت بایدن، بدون تاثیرپذیری از اقدامات گروه‌‌های فشار، تصمیم گرفته در این شرایط خاص زمانی چنین اتهامی را رسانه‌‌ای کند، باید از خود بپرسیم کاخ سفید چه‌نفعی از این اتهام می‌‌برد؟ کامران بخاری، مدیر بخش تحلیل اندیشکده نیوزلاین و استاد امنیت ملی و سیاست خارجی دانشگاه اوتاوا در پاسخ به پرسش «هم‌‌میهن» در این رابطه، نظر متفاوتی ارائه می‌‌کند. بخاری معتقد است: «اینطور نیست که دموکرات‌‌ها احیای برجام را به‌عنوان دستاوردی برای خودشان فرض کنند که می‌‌‌‌توانند با استفاده از آن در انتخابات میان‌‌دوره‌‌ای نوامبر پیروز شوند». او می‌گوید: «دولت بایدن در کشاندن مذاکرات هسته‌‌ای به بعد از انتخابات نوامبر منافعی دارد». اشاره‌‌ بخاری به جایگاه متزلزل دموکرات‌‌ها در انتخابات نوامبر است و ترسی که برخی دموکرات‌‌ها دارند مبنی بر اینکه اگر دولت بایدن در این بازه زمانی برجام را احیا کند، ممکن است جمهوری‌خواهان با دستاویز قرار دادن بازگشت دولت دموکرات بایدن به برجام، در برخی ایالت‌‌های حساس که رای‌‌دهندگان دموکرات و جمهوری‌خواهان رقابت نزدیکی دارند، برنده انتخابات شوند. از این منظر می‌‌توان گفت که دولت بایدن با انتشار علنی پرونده جان بولتون، برخی از این فشارها را خنثی خواهد کرد و حتی اگر دموکرات‌‌ها احیای برجام را بپذیرند در نظر افکار عمومی می‌‌توانند مدعی شوند که برجام صرفا با هدف سدکردن راه ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌‌ای انجام شده، اما دولت آمریکا مصمم است که در حوزه‌‌های دیگر نظیر تروریسم و محدود کردن فعالیت‌‌های سپاه پاسداران همچنان سیاست‌‌های سختگیرانه خود را ادامه دهد. در چنین ساختار فکری‌، انتشار ادعای ترور بولتون توسط ایران و پیگیری قضایی این امر توسط دولت بایدن معنا‌‌دار خواهد شد. این سیاست یک شرط دارد و آن اینکه توافق به زودی نهایی شود. برخی از مقامات در ایران معتقدند که دولت بایدن دستاوردی در سیاست خارجی‌‌اش ندارد، بنابراین برای انتخابات میان‌‌دوره ماه نوامبر به توافق با ایران نیاز دارد تا آن را به‌عنوان دستاورد سیاست‌‌خارجی‌‌اش معرفی کند. علی واعظ، مدیر میز ایران در گروه بین‌‌المللی بحران در گفت‌‌وگو با «هم‌‌میهن» می‌‌گوید: «این تصور کاملا اشتباه و ناشی از یک درک نادرست از سیاست داخلی آمریکاست. توافق با ایران که منجر به غنی‌‌سازی ایران خواهد شد در شرایطی که اطلاعاتی درباره نقشه‌‌های ترور شهروندان آمریکا منتشر می‌‌شود، بدون شک هزینه‌‌های زیادی برای دولت بایدن در داخل خواهد داشت و اگر توافق ظرف همین چند روز آینده صورت نگیرد احتمالا رئیس‌‌جمهوری آمریکا ترجیح خواهد داد که این کار به بعد از انتخابات موکول شود، چراکه توافق باید در کنگره مورد بازبینی قرار گیرد و در شرایطی که انتخابات سختی در آمریکا پیش‌رو است دموکرات‌‌ها خواهان این نیستند که بحثی بسیار جنجال‌‌برانگیز بر سر برجام در کنگره قبل از نوامبر شکل بگیرد. جز اینکه توافق در همین چند روز آینده نهایی شود تا به نزدیک انتخابات نرسد. اگر توافق به سپتامبر و اکتبر موکول شود، دولت بایدن ترجیح می‌‌دهد بعد از انتخابات آن را پیگیری کند». این سیاست حتی می‌‌تواند بعد از موافقت آمریکا با احیای برجام و در انتخابات سال 2024 هم به دولت بایدن کمک کند. کامران بخاری به هم‌‌میهن می‌‌‌‌گوید: «مسلما انتشار اطلاعات پرونده ترور بولتون می‌‌تواند در انتخابات ریاست‌‌جمهوری سال 2024 نیز مورد استفاده تبلیغاتی دموکرات‌‌ها قرار گیرد چراکه دموکرات‌‌ها برای پیروزی در آن انتخابات به چنین ابزارهایی نیاز دارند». کامران بخاری یکی دیگر از دلایل انتشار چنین اتهامی را تلاش واشنگتن برای برقراری بالانسی در روابط با امارات‌متحده عربی، عربستان و اسرائیل مطرح می‌‌کند. کامران بخاری معتقد است: «آمریکا قصد دارد به ابوظبی، ریاض و تل‌‌آویو اطمینان دهد که حتی اگر آمریکا با احیای برجام موافقت کند، باز هم تحرکات سپاه پاسداران را از نظر دور نخواهد داشت.» از این منظر شاید بتوان به‌نحوی عنوان کرد که انتشار این اتهامات علیه ایران، چه توافق تا قبل از انتخابات نوامبر امضا شود و چه امضا نشود، درراستای منافع دولت بایدن است.

سناریو سوم: تاثیر بر مذاکرات

این اتهامات در مقطع حساسی در روابط دو کشور مطرح شده است زیرا هر دو کشور مشغول بررسی پیشنهاد نهایی اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌‌ای سال 2015 هستند. مقامات آمریکایی گفته‌‌اند، در حال از دست دادن صبر درخصوص مذاکراتی هستند که از آوریل سال گذشته آغاز شد. یکی از موانع در این گفت‌وگوها درخواست ایران از بایدن برای لغو اقدام ترامپ در سال 2019 برای معرفی رسمی سپاه پاسداران به‌عنوان یک سازمان تروریستی بوده است. البته بایدن این درخواست را نپذیرفته، زیرا می‌‌دانست که در صورت پذیرفتن این درخواست، کنگره و آمریکا و اسرائیل دراین‌خصوص علیه کاخ‌سفید متحد می‌‌شدند. اتهامات روز چهارشنبه علیه سپاه پاسداران، با این هدف انجام شده که سازمانی را به تصویر بکشد که قصد قتل یک مقام برجسته سابق ایالات‌متحده در خاک آمریکا را دارد. این اتهام آنچه از نظر سیاسی دشوار بود را به یک غیرممکن مجازی تبدیل می‌‌کند. البته دولت بایدن به‌طور علنی در مورد اینکه آیا این اتهامات ممکن است بر وضعیت و تصمیم آمریکا در مذاکرات هسته‌‌ای تاثیر بگذارد، چیزی نگفته است. جیک سالیوان، مشاور کنونی امنیت ملی در بیانیه‌‌ای اعلام کرد: «ما قبلا این را گفته‌‌ایم و باز هم خواهیم گفت که دولت بایدن در حفاظت و دفاع از همه آمریکایی‌‌ها در برابر تهدیدات خشونت‌‌آمیز و تروریسم تزلزل نخواهد داشت. اگر ایران به هریک از شهروندان ما حمله کند، اعم از کسانی که در خدمت دولت ایالات‌متحده هستند یا کسانی که قبلا در خدمت دولت بوده‌‌اند، با عواقب شدیدی روبه‌رو خواهد شد.» با این حال مشخص نیست که این عواقب چه خواهد بود. بیش از 10سال پیش نیز یک ادعای مشابه دیگر علیه ایران، برای کشتن یک مقام عالی‌رتبه در واشنگتن، راه به‌جایی نبرد و ابعادش به فراموشی سپرده شد. در سال 2011، زمانی که باراک اوباما، رئیس‌‌جمهور وقت آمریکا در حال آماده شدن برای آغاز مذاکرات محرمانه هسته‌‌ای با ایران بود، وزارت دادگستری آمریکا ادعا کرد که نیروی قدس سپاه پاسداران ایران، برای ترور سفیر عربستان سعودی در واشنگتن از طریق منفجر کردن یک بمب در رستوران مجلل کافه میلان جورج تاون، توطئه‌‌ای انجام داده است. با وجود اینکه دولت اوباما تحریم‌‌های گسترده‌‌ای علیه اقتصاد ایران اعمال کرد، اما هرگز مجازات خاصی برای این توطئه ادعایی اعمال نکرد. مقامات آمریکایی مدت‌‌هاست که از ادعای قصد ایران برای کشتن مقامات آمریکا در خاک آمریکا سخن می‌‌گویند. در جلسه استماع سنا در ماه آوریل، تد کروز، سناتور جمهوری‌خواه ایالت تگزاس از آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه پرسید که آیا ایالات‌متحده در جریان مذاکرات هسته‌‌ای خواستار توقف چنین توطئه‌‌هایی ازجمله توطئه ترور مایک پمپئو، وزیر امورخارجه سابق آمریکا شده است یا خیر؟ بلینکن از بحث در مورد این موضوع از طریق یک تریبون عمومی خودداری کرد، اما تایید کرد که تهدید مداوم علیه مقامات آمریکایی، چه در حال حاضر و چه در گذشته وجود دارد.

نتیجه‌‌گیری

با این تفاصیل می‌‌‌‌توان نتیجه‌‌گیری کرد که آنچه آمریکا درباره ترور بولتون اعلام کرده، درنهایت در روند تلاش‌‌ها برای احیای توافق هسته‌‌ای اثرگذار نخواهد بود، اما مسلما دولت آمریکا از این مساله به‌عنوان یک اهرم‌فشار علیه ایران و یک کارت‌بازی در شکل‌‌دهی افکار عمومی در داخل آمریکا و یک عامل توازن در روابطش با برخی کشورهای خلیج فارس و البته تل‌‌آویو استفاده خواهد کرد. ظاهرا دولت بایدن قصد دارد در داخل و خارج این پیام را برساند که آمریکا ممکن است به احیای برجام بپیوندد، اما فشار بر سپاه پاسداران را ادامه خواهد داد. درنتیجه اعمال تحریم‌‌های بیشتر علیه سپاه به بهانه تروریسم دور از ذهن نیست. بایدن از این کار هم نفع داخلی می‌‌برد، هم مقدمات تصمیم‌‌گیری درباره احیای برجام را فراهم می‌‌کند و هم ابوظبی، ریاض و تل‌‌آویو را راضی نگاه خواهد داشت.

جان بولتون: توافق با ایران اشتباه است

از مبلغ ناچیزی که برای سر من اختصاص داده شده بود، تعجب کردم. انتظار را داشتم که مبلغ بیشتری اختصاص دهند. احتمالا به خاطر نرخ مبادله دلار یا مشکلات دیگری بوده. من سند وزارت دادگستری را به دقت خواندم. قبلا این سند را ندیده بودم. از خیلی از جزئیات این سند مطلع نبودم. اما توانستم یک فهم کلی درباره تهدیدی که متوجه‌ام بود، پیدا کنم. من با مایک پمپئو صحبت نکرده‌‌ام و نمی‌دانستم که او هدف دوم است. باز هم می‌گویم که اصلا برایم تعجب‌آمیز نیست. فکر می‌کنم تعداد زیادی از شهروندان آمریکایی هستند که در خصوص این تلاش‌های ایران آسیب‌پذیرند و متاسفانه ممکن است اطاعات بیشتری به‌دست آوریم. من فکر می‌کنم که این دولت اشتباه خیلی بزرگی می‌کند که همچنان ضعف نشان می‌دهد و به ایران التماس می‌کند به توافق هسته‌ای سال 2015 بازگردد. فکر می‌کنم این سیاست تهران را تشویق می‌کند که به چنین اقداماتی ادامه دهد.