جایگاه ابوظبی در رویارویی تهران و تل‌‏آویو

ابوظبی می‌تواند نگرانی‌های امنیتی ایران را رفع کند

هنگامی که توافقنامه ابراهیم در سال 2020 رونمایی شد، ایران تصمیم امارات متحده عربی برای عادی‌‌سازی روابط با اسرائیل را گامی خطرناک توصیف کرد که امنیت این کشور، همچنین فلسطینیان را تهدید می‌‌کند. ایران این سیاست امارات را محکوم کرد. تنها یک روز پس از امضای این توافق، در 15سپتامبر 2021، وزارت امورخارجه ایران این پیمان را «حماقت راهبردی» و «خنجر اماراتی‌‌ها به پشت مردم فلسطین» دانست. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز با صدور بیانیه‌‌ای آتشین، عادی‌‌سازی را «حماقت تاریخی» نامید که «آینده‌‌ای خطرناک» را برای رهبری امارات به‌همراه خواهد داشت. این اظهارات باتوجه به این تصور گسترده که توافقنامه ابراهیم - که بعدها بحرین، سودان و مراکش را شامل شد- عمدتا ناشی از ترس و خصومت اعراب نسبت به ایران بود، تعجب‌آور نبود. اظهارات اسرائیلی‌‌ها، مبنی بر استفاده از این توافقنامه به‌عنوان بستری برای ایجاد «ناتوی منطقه‌‌ای» برای بازدارندگی در مقابل تهران، این تصور را تقویت و بر این واقعیت تاکید کرد که اسرائیل، بحرین، عربستان سعودی و امارات، ایران را دشمن مشترکی می‌‌دانند که سال‌‌ها بی‌‌سروصدا برای جلوگیری از استقرار هژمونی تهران در خلیج فارس و به‌طور کلی خاورمیانه با هم همکاری کرده‌‌اند. قبل از هرچیز، مهم است که به یاد داشته باشیم امارات و اسرائیل نگاه اساسا متفاوتی با ایران دارند که تا حدی ریشه در مواضع منطقه‌‌ای آنها دارد. امارات چندین دهه است که با ایران اختلافات ارضی و دیگر اختلافاتی داشته است. امارات مدعی است که ایران سه‌جزیره کوچک در خلیج‌فارس را از زمان حکومت پهلوی اشغال کرده است. ایران البته همواره به این ادعا پاسخ داده و اعلام کرده که حاکمیت ایران بر این جزایر مشروع و قانونی است. ابوظبی و تهران درخصوص یمن نیز مداوم اختلاف داشته‌‌اند، اما امارات به‌ویژه دوبی روابط اقتصادی سودآوری هم با تهران داشته‌‌اند. باتوجه به موقعیت امارات متحده عربی به‌عنوان یک قطب جهانی برای تجارت، گردشگری و سرمایه‌گذاری، این کشور بر ثبات متکی است و دیگر کاملا مطمئن نیست که ایالات متحده در صورت رویارویی نظامی با ایران به کمکش خواهد آمد. هم امارات، هم عربستان سعودی پس از حمله به تانکرهای نفتی در سواحل امارات و حملات موشکی و پهپادی به تاسیسات نفتی آرامکو در عربستان سعودی که در سال 2019 به وقوع پیوست و هر دو پس از خروج دونالد ترامپ از توافق هسته‌‌ای ایران رخ داد، سعی کردند مسیر مذاکره با تهران را در پیش بگیرند. در 28 آوریل 2021، محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی تا آنجا پیش رفت که گفت پادشاهی عربستان دنبال «رابطه خوب و مثبت با ایران» است. موقعیت امارات متحده عربی به دلیل جغرافیای آن پیچیده‌‌تر است؛ این کشور در مجاورت ایران واقع شده و جمعیت ایرانی قابل‌توجهی در این کشور زندگی می‌‌کنند. بسیاری از اماراتی‌‌ها به دور از خیال‌‌بافی، نگران هستند یک درگیری نظامی بتواند زیرساخت‌‌های چشمگیر اما شکننده آنها را نابود کند. از سوی دیگر اسرائیل، ایران را به‌عنوان یک تهدید وجودی قریب‌الوقوع به‌شمار می‌‌آورد. جدای از مکالمات بین مقامات دو طرف در دوران پهلوی، اسرائیل و ایران برای سال‌‌ها هیچ تماس آشکاری با یکدیگر نداشته‌‌اند؛ مستقیما و از طریق گروه‌‌های نیابتی به‌طور فعال با یکدیگر سرشاخ می‌‌شوند. تا زمانی که ایران به ساخت بمب هسته‌‌ای نزدیک نشود، اسرائیل و امارات بعید است آشکارا علیه ایران ائتلاف کنند. در صورت پیگیری این سیاست، امارات ممکن است ضررهای هنگفتی ببیند، اما تا زمانی که فعالیت نظامی اسرائیل در سوریه علیه ایران ادامه دارد، می‌‌تواند به کاهش تنش با ایران ادامه دهد. رویدادهای اخیر در مورد تنش‌‌ها بین ایران و اسرائیل نیاز به ایجاد کانال ارتباطی بین طرفین برای جلوگیری از تشدید تنش را نشان می‌‌دهد. ترور دو نفر از اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در هفت‌مارس که به اسرائیل نسبت داده شده است و گزارش‌‌هایی مبنی بر حمله ادعایی اسرائیل به کارخانه هواپیماهای بدون سرنشین که توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در نزدیکی کرمانشاه در ماه فوریه اداره می‌‌شود، همراه با واکنش ایران و شلیک موشک‌‌های ایرانی به پایگاه موساد در کردستان عراق، به‌علاوه حمله سایبری ایران به سایت‌‌های دولتی اسرائیل در 14مارس، ممکن است طرفین را بیش از هر مقطع دیگری در تاریخ خود، به رویارویی مسلحانه نزدیک کند. امارات متحده عربی می‌‌تواند با ایجاد یک «خط تماس» برای کاهش خطر محاسبات اشتباه که منجر به جنگ می‌‌شود، به جلوگیری از تشدید تنش کمک کند. این خط تماس می‌‌تواند به‌ویژه در زمانی مفید باشد که روسیه - که ممکن است در گذشته چنین نقشی را ایفا کرده باشد - درگیر جنگ در اوکراین و پیامدهای آن است. ایالات متحده همچنین در حال حاضر فاقد روابط با ایران است. امارات تا پیش از این، از قطر، عمان و مذاکرات وین برای تسهیل گفت‌وگوهای محتاطانه با تهران استفاده کرده است و حتی در این خصوص هم می‌‌توانند نقش ایفا کنند. دنی سیترینوویچ تحلیلگر اندیشکده شورای آتلانتیک