سیـارهای مشابـه زمیـن
تلسکوپ جیمزوب بار دیگر تیتر یک رسانه‌ها شد و این‌بار شبیه‌ترین سیاره به زمین را کشف کرد
تلسکوپ جیمزوب بار دیگر تیتر یک رسانه‌ها شد و این‌بار شبیه‌ترین سیاره به زمین را کشف کرد
محققان با کمک تلسکوپ فضایی جیمز وب، موفق شدند تا برای اولین‌بار حضور یک سیاره فراخورشیدی، سیاره‌ای که به دور ستاره دیگری می‌چرخد را تأیید کنند. این سیاره که حدود 41 سال نوری با ما فاصله دارد، رسماً به‌عنوان «ال‌اچ‌اس 475 بی» طبقه‌بندی شده است. این سیاره شبیه‌ترین سیاره به کره زمین است که تا امروز کشف شده است. مهم‌تر از شباهت به کره زمین، اما سوال مهمی که مطرح می‌شود این است که آیا این سیاره قابلیت زیستن دارد یا خیر؟ تحقیقات بیشتر دانشمندان و کیهان‌شناسان در این باره خواهد بود.
خصوصیات سیاره تازه‌کشف‌شده
براساس شواهد جدید از تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا، تصویر جدید از سیاره تازه‌کشف‌شده، چنین نتیجه‌ای را منعکس می‌کند که سیاره فراخورشیدی «ال‌اچ‌اس 475 بی»، صخره‌ای و تقریباً به اندازه زمین است. این سیاره که تنها در دو روز به دور ستاره خود می‌چرخد، بسیار سریع‌تر از هر سیاره‌ای در منظومه شمسی است. تلسکوپ فضایی «جیمز وب» ناسا، نخستین سیاره که «شبیه‌ترین سیاره کشف‌شده به زمین» تا به حال بوده را کشف کرد. این سیاره تقریباً به اندازه کره زمین است و ۴۱ سال نوری از سیاره زمین فاصله دارد. قطر سیاره «ال‌اچ‌اس۴۷۵بی» که در صورت فلکی اکتان قرار دارد، ۹۹درصد از قطر زمین بزرگ‌تر و چند درجه گرم‌تر از آن است.
مارک کلامپین، مدیر بخش اخترفیزیک در مقر ناسا در واشنگتن در جدیدترین گفت‌وگوی خود با یورونیوز با این نظر موافق است که باوجود کشف این سیاره، اکتشافات بعدی در راه است:«این اولین نتایج رصدی از یک سیاره سنگی به اندازه زمین، در را به روی بسیاری از احتمالات آینده برای مطالعه جو سیاره‌های سنگی با وب باز می‌کند. جیمز وب ما را به درک جدیدی خارج از منظومه شمسی نزدیک‌تر می‌کند و این مأموریت تازه شروع شده و ادامه دارد.»
سیاره‌ای دیگر برای زیستن؟
با پیدایش این سیاره توسط تلسکوپ جیمز وب امیدواری بسیاری به‌وجود آمد که سیاره دیگری مشابه با زمین برای زیستن و ادامه حیات بشر کشف شده است. چنین تحلیلی تا چه اندازه به واقعیت نزدیک است؟ دکتر سهراب راهوار، استاد و عضو گروه کیهان‌شناسی دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف در گفت‌وگو با «هم‌میهن» می‌گوید حیات در این سیاره رخ نمی‌دهد: «حیات در این سیاره باتوجه به تحقیقاتی که صورت گرفته امکان‌پذیر نیست چراکه دوره‌ی تناوب این سیاره به دور ستاره مادر دو روز است. این به آن معنا است که سیاره تازه‌کشف‌شده دمای بالایی دارد و قابل سکونت نیست. برنامه بعدی گروه جیمز وب این است که بتوانند ترکیبات شیمیایی اتمسفر این سیاره تازه‌کشف‌شده را به‌دست بیاورند و محاسبه کنند. برای هر ستاره‌ای شما می‌توانید منطقه‌ای را تعریف کنید که به آن «منطقه زیستی» می‌گویند. به‌طور مثال منطقه زیستی برای خورشید از کره زمین تا مریخ قرار دارد و سیاراتی که در این محدوده باشند امکان حیات وجود دارد، اما برای این سیاره امکان حیات نیست چراکه بسیار داغ است و بعد اگر بخواهیم تحلیل کنیم که امکان حیات روی یک سیاره‌ای وجود دارد یا خیر، باید ترکیبات شیمیایی آن را
محاسبه کنیم.»
در واقع اینطور می‌توان گفت که این سیاره؛ شبیه‌ترین سیاره به زمین به‌معنای حیات بشر نیست، بلکه به لحاظ اندازه شبیه‌ترین سیاره به زمین است. توضیح بیشتر اینکه؛ چهار سیاره عطارد، زهره، زمین و مریخ سیارات سنگی هستند. سایر سیارات از گاز و مایع تشکیل شده‌اند و سیاراتی که دورتر قرار دارند، سیاراتی متشکل از یخ هستند. این سیاره تازه‌کشف‌شده از خاک و اندازه‌اش مشابه با زمین است.
تشخیص سیارات مشابه زمین
سیارات زیادی در کهکشان راه شیری وجود دارند که یا هنوز کشف نشده‌اند یا بعد از کشف، مشخص شده که شباهتی به زمین ندارند. شباهت به زمین باعث می‌شود تا دانشمندان و اخترشناسان روی مسائل دیگری چون حیات در سیاره مذکور تحقیق کنند. اما چطور می‌توان به این نتیجه رسید که سیاره‌ای مشابه زمین است؟ دکتر راهوار در این باره به ما می‌گوید:«چند روش برای مشاهده سیارات حیات فراخورشیدی وجود دارد. یکی از این روش‌هایی که تلسکوپ جیمز وب استفاده کرده، روش «گرفت» نام دارد؛ به این صورت که مدار دورانی سیاره دور ستاره در راستای دید ما باشد، گاهی این سیاره از جلوی آن ستاره مادر عبور می‌کند. فرض کنید گرفتگی زهره نیز رخ می‌دهد؛ به این صورت که زهره از جلوی خورشید عبور می‌کند. این اتفاق برای سایر سیارات خارج از منظومه شمسی رخ می‌دهد. به همین دلیل است که نور ستاره مادر در زمان گذر، کم و بعد از عبور، نور زیاد می‌شود. از روی میزان کاهش نور می‌توان اندازه سیاره مذکور را محاسبه کرد. به همین طریق اندازه سیاره جدید حساب شد که به این نتیجه رسیدند اندازه سیاره کره زمین است. ستاره مادری که این سیاره دور آن می‌گردد از نوع «کوتوله قرمز» است که ستاره‌های بسیار کوچکی هستند که درخشندگی کمی دارند. برای دیدن این سیستم‌ها در ابتدا نیاز به آینه بزرگ است و ثانیا اگر خارج از اتمسفر زمین باشد، میزان جذب نور کمتر می‌شود به همین دلیل تلسکوپ جیمز وب برای چنین تحلیل‌ها و شناخت‌هایی مناسب است.»
جیمز وب مسیر را هموار می‌کند
در میان تمام تلسکوپ‌های فعال، تنها وب قادر به توصیف اتمسفر سیارات فراخورشیدی به اندازه زمین است. ارین می، از آزمایشگاه فیزیک کاربردی دانشگاه جانز هاپکینز در گفت‌وگو با «یورونیوز» بیان می‌کند جیمز وب می‌تواند مسیر اکتشافات کیهانی را تسریع ببخشد: «داده‌های رصدخانه بسیار جذاب هستند. این تلسکوپ آنقدر حساس است که به‌راحتی می‌تواند طیف وسیعی از مولکول‌ها را شناسایی کند، اما ما هنوز نمی‌توانیم هیچ نتیجه قطعی در مورد جو سیاره تازه کشف شده بگیریم.» دکتر راهوار نظر دیگری دارد اما در نهایت معتقد است جیمز وب است که باتوجه به حساسیت بیشتر نسبت به سایر تلسکوپ‌ها مسیر اکتشاف را هموار خواهد کرد:«تلسکوپ‌های متعارفی که روی زمین هستند می‌توانند در کشف سیاره‌های مشابه زمین کمک کنند، اما مزیت جیمز وب این است که با دقت بیشتری می‌تواند سیارات را ببیند.»
محققان تابستان امسال مشاهدات بیشتری را با تلسکوپ جیمزوب دنبال خواهند کرد که امیدوارند به آنها اجازه دهد تا به‌طور قطعی به این نتیجه برسند که آیا این سیاره دارای جو است یا خیر. آنها امیدوارند که با گذشت زمان بتوانند جو (اتمسفر) سیاره «ال‌اچ‌اس۴۷۵بی» را بهتر توصیف کنند. همچنین انتظار می‌رود که کشف این سیاره آغازگر دیگر اکتشاف‌ها توسط تلسکوپ فضایی جدید «جیمز وب» باشد.
دکتر راهوار نیز عقیده دارد در آینده نزدیک کشف یک سیاره قابل زیست و حیات دور از دسترس نیست:«قابل پیش‌بینی است که در آینده سیاراتی کشف خواهند شد که المان‌های زیست در آنجا وجود داشته باشد؛ مثل وجود اکسیژن و دی‌اکسیدکربن. زمانی که اکسیژن در سیاره‌ای وجود داشته باشد نوید این موضوع را می‌دهد که در آن سیاره امکان فتوسنتز هم هست. کشف حیات در دهه اخیر رخ می‌دهد و یکی از بزرگترین اکتشافات بشر خواهد بود و ما متوجه می‌شویم که از لحاظ زیستن، مرکز عالم نیستیم.»
