شکستـن سـاز مخـالف

مروری بر وقایع اخیر دانشکده هنرهای زیبا در گفت‌وگو با یک آهنگساز و دو حقوقدان

چهارشنبه هفته‌پیش ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی فراگیر شد که چند دانشجوی دانشکده هنرهای زیبا، یکی از ترانه‌های انگلیسی‌زبان را به‌صورت گروهی خواندند. انتشار این موزیک‌ویدئو با بازخورد مثبت کاربران شبکه‌های اجتماعی همراه شد و بسیاری به تشویق آنها پرداختند و البته برخی با حسرت به این ویدئو واکنش نشان دادند که به‌جز درس خواندن هیچ تفریح دیگری نداشتند. بعد از این اتفاق اما شنیده‌ها حاکی از آن است که نیروهای حراست دانشکده هنرهای زیبا به‌بهانه رعایت نکردن حجاب چند دانشجو با آنها درگیری فیزیکی پیدا کردند و چند استاد نیز در این درگیری مصدوم شدند. تحلیل حقوقی این ماجرا و اینکه آیا حراست دانشگاه از چنین امتیازی برخوردار است که با دانشجو برخورد فیزیکی داشته باشد را در این گزارش بررسی کرده‌ایم.

شروع ماجرا و واکنش‌ها

نیروهای حراست دانشگاه تهران روز شنبه با حضور در دپارتمان نمایش و موسیقی پردیس هنرهای زیبا به‌بهانه پوشش دانشجویان، با آنها درگیر شدند. همچنین کانال شوراهای صنفی دانشجویان کشور و تعدادی از دانشجویان دانشگاه تهران در شبکه‌های اجتماعی از تنش و برخورد بین حراست دانشگاه تهران و دانشجویان دانشکده هنرهای زیبا در روز ۲۳ اردیبهشت‌ماه خبر دادند و این موضوع را تایید کردند. براساس تصاویر منتشرشده، دانشجویان در واکنش به درگیری‌ها شعارهای اعتراضی سر داده‌اند. روابط عمومی دانشگاه تهران تاکنون واکنشی به اتفاقات دانشکده هنرهای زیبا نشان نداده‌ است. مانی جعفرزاده، آهنگساز و عضو سابق شورای هنری ارکستر ملی ایران در گفت‌وگو با «هم‌میهن» درخصوص آنچه در دانشکده هنرهای زیبا رخ داد، گفت: «آنچه از بیرون ملاحظه کردیم رفتار دور از شأن دانشگاه به‌خصوص دانشکده هنر دانشگاه تهران است چراکه این دانشگاه یکی از باسابقه‌ترین دانشگاه‌های کشور است. اگر بر فرض هر تخلفی ازسوی دانشجویان انجام شده باشد، به این معناست که حراست نتوانسته وظیفه‌اش را به‌صورت حرفه‌ای و صحیح انجام دهد که چنین بحرانی شکل گرفته است. ضمن اینکه امکان ندارد تمام دانشجویان مشکل داشته باشند چون در تصاویری که دیده شده، دانشجویان زیادی نسبت به رفتار حراست دانشگاه معترض بودند.»

رفتار قانونی حراست در دانشگاه چیست؟

دانشجویان در صفحات شبکه‌های اجتماعی درخصوص رفتار حراست می‌گویند که به بدترین شکل‌ممکن و با الفاظ رکیک با آنها برخورد شده و سازهای آنها نیز به‌دلیل این برخورد خشن، شکسته است. به‌لحاظ حقوقی، حراست دانشگاه‌ها اصولا می‌توانند بنا به ملاحظات با دانشجو درگیر شوند؟ همچنین رفتار صحیح حراست در مواجهه با آنچه «بی‌قانونی دانشجو» عنوان شده، چطور باید باشد؟ وحید آگاه، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی و وکیل پایه‌یک دادگستری نیز در گفت‌وگو با ما در این‌خصوص بیشتر توضیح می‌دهد: «حراست دانشگاه‌ها یک بخشی از دستگاه اجرایی دولتی یا عمومی هستند و به آنها وظایف مشخصی ازجمله حراست فیزیکی، استعلام گزینشی، استخدام‌ها و یک بخش دیگر که نظارت روی دانشجویان است را محول کرده‎‌اند اما در هیچ بخشی از قوانین و مقررات به حراست دانشگاه، اختیار، صلاحیت و قدرت داده نشده که آنها خلاف قوانین دانشگاهی با دانشجو رفتار کنند. همانطور که پلیس نیز محدودیت‌هایی در برخورد با مردم دارد، حراست نیز محدودیت‌هایی در برخورد با دانشجو دارد. اگر حراست جرمی مشاهده کند (فرض حتی یک جرم سنگین مثل قتل)، می‌تواند جلوگیری کند اما اگر تخلف نرم‌تری ببیند، می‌تواند صرفا گزارش کند. بنابراین بسیاری از اتفاقاتی که در دانشگاه رخ می‌دهد انطباقی با مسائل حقوقی ندارد. اما چون همیشه یک حراست بالای سر دانشجو حضور دارد، دانشجو در موضع ضعف در درون دانشگاه قرار دارد. در این قضیه باید دید چه تخلفی رخ داده و آن تخلف با چه برخوردی ازسوی حراست رو‌به‌رو شده است. آیا چنین برخوردی تناسبی با نوع تخلف دانشجو یا دانشجویان داشته است؟ باید این مسائل بررسی شود. اصل تناسب باید تحلیل شود.»

دانشجو حق شکایت از حراست دارد؟

درخصوص برخورد قانونی حراست گفته شد و حالا باید دید اگر حراست رفتار خارج از قوانین مکتوب وظایف خود در دانشگاه انجام دهد، آیا دانشجوها این حق را دارند که از افراد حراست در درون دانشگاه شکایت کنند؟ اگر دانشجوها با برخورد بد و زننده ازسوی حراست مواجه شوند آیا همانند شهروندها دارای یک حق شهروندی/دانشجویی در دانشگاه هستند؟

وحید آگاه در بخش دیگری از توضیحاتش می‌گوید که دانشجوها نیز حق دارند و می‌توانند در صورت تخلف حراست در برخورد با آنها، شکایت و احقاق‌حق کنند: «در این برخورد ظاهرا یک «ساز» هم شکسته است. حراست حق ندارد با دانشجو برخورد فیزیکی داشته باشد. در ایران نهادهایی وجود دارد که هیئت‌های‌رسیدگی به تخلفات اداری رسیدگی می‌کند که باتوجه به اینکه حراست نیز کارمند دانشگاه محسوب می‌شود، دانشجوها می‌توانند از حراست به این نهاد شکایت کنند. ضمن اینکه اگر هم جرمی رخ داده، دانشجو می‌تواند در دادسرای نزدیک دانشگاه طرح دعوا و آن را پیگیری کند». همچنین کامبیز نوروزی، کارشناس حقوقی نیز در گفت‌وگو با «هم‌میهن» می‌گوید حراست وظیفه‌اش حراست از امنیت محیط دانشگاهی است، نه زد‌وخورد با دانشجویان: «همانطور که هیچکسی حق تعرض فیزیکی به افراد را ندارد، حراست دانشگاه‌ها هم اجازه تعرض به دانشجویان را ندارد و حق ندارد به دانشجو حمله و آنها را مورد ضرب‌وشتم قرار دهد. البته متاسفانه مدتی است محیط بسیاری از دانشگاه‌ها فضای نسبتا ناامنی شده و به‌طرق مختلف دانشجوها مورد حمله قرار می‌گیرند. اینکه دانشجویان تمرینات مرتبط با رشته خود انجام دهند، مجاز است. حتی اگر دانشجو کاری کند که متناسب با رفتار دانشجویی نباشد، بازهم حراست اجازه تعرض جسمی به دانشجو را ندارد. باید به مقامات مسئول گزارش دهد و اگر دانشجو تخلفی کرده باشد، مطابق با آیین‌نامه انضباطی با دانشجو رفتار شود. اما این روزها واکنش‌های نادرستی از نیروهای دولتی را شاهد هستیم. هر آسیبی که به اموال یا جان دانشجویی وارد شده باشد، می‌تواند از طریق دادگاه، چه از جنبه کیفری و چه جنبه حقوقی، فرد حراست را مورد تعقیب قرار دهد و درخواست جبران کند.»

تاوان «7 میلیون مخاطب»

مانی جعفرزاده، از اساتید موسیقی دراین‌باره می‌گوید: «مطلب خیلی ساده است. یک موضوعی در کشور تغییر کرده و دولت باید با این موضوع به‌طور منطقی برخورد کند. یا دولت این تغییر را می‌پذیرد یا نمی‌پذیرد. مادامی که این تغییر را قبول نکند چنین تنش‌هایی ادامه خواهد داشت اما با کمی ریش‌سفیدی می‌توانست اصلا بحرانی ایجاد نشود. همانطور که طی 15سال اخیر موضوع ماهواره و نوار کاست به‌راحتی حل شد، مسئله حجاب نیز می‌توانست با درایت بهتری حل شود. بر اساس تجربه تاریخی می‌گویم، در دوره مائو در چین، مردم باید لباس متحد‌الشکل می‌پوشیدند اما این موضوع در آنجا حل شد و فهمیدند که رفتار اشتباهی است. تصور من این است که برخی خواستند از بچه‌های دانشکده هنر زهرچشم بگیرند تا مثلا حساب کار دست سایر دانشجویان در دانشگاه‌های دیگر بیاید.»