پادشـاه آینـده

علیرضا فیروزجا درحالی به رتبه دوم جهانی صعود کرد که نشریه اکیپ آینده روشن‌تری را برای او پیش‌بینی کرده است

طی پنج‌سال اخیر بیش از 40ملی‌پوش ایرانی در رشته‌های مختلف ورزشی به کشورهای دیگر مهاجرت کردند. اما در یکی، دو سال اخیر سن مهاجرت حداقل در ورزش به‌شدت کاهش یافته است. یکی از نخبگانی که ورزش ایران به‌راحتی او را از دست داد و تقدیم یکی از کشورهای اروپایی کرد، علیرضا فیروزجاست که در سن 16سالگی به فرانسه مهاجرت کرد و به تابعیت این کشور درآمد تا افتخاراتش زین‌پس با پرچم فرانسوی‌ها به ثبت برسد. آخرین افتخار او پیروزی مقابل قهرمان جهان بود که باعث شد فیروزجا به رتبه دوم برترین شطرنج‌باز دنیا صعود کند؛ افتخاری که البته دیگر برای ایران نیست.

چرا مهاجرت در 16 سالگی

برای بسیاری اما روشن نیست که چطور یک شطرنج‌باز نخبه در سن 16سالگی تصمیم می‌گیرد که به‌یکباره مهاجرت کند و پناهنده‌ یک کشور اروپایی شود؟ او متولد خردادماه ۱۳۸۲ در بابل است. علیرضا ۱۳سال داشت که موفق شد «احسان قائم‌مقامی»، اولین استاد بزرگ تاریخ شطرنج ایران را شکست دهد. پس‌ از آن، موفقیت‌هایی کسب کرد که سبب تحسین «فیده» (فدراسیون بین‌المللی شطرنج) شد. وقتی به ۱۶سالگی رسید، عناوینی را پشت‌سر داشت که تا آن روز هیچ شطرنج‌باز ایرانی‌ای کسب نکرده بود. او در دسامبر سال ۲۰۱۹ در صدر رده‌بندی شطرنج‌بازان زیر ۱۶سال جهان، رده دوم شطرنج‌بازان جوان جهان و در صدر رده‌بندی شطرنج‌بازان ایران قرار گرفت.

زندگی علیرضا را یک تصمیم سیاسی عوض کرد. آذرماه ۱۳۹۸، وزارت ورزش و جوانان ایران به فدراسیون شطرنج دستور داد که جلوی اعزام ملی‌پوشان ایران به رقابت‌های جهانی روسیه را بگیرد. دلیل کناره‌گیری «اجباری» شطرنج‌بازهای ایران از رقابت‌های روسیه، مبارزه «امین طباطبایی» و «پرهام مقصودلو» با رقیب اسرائیلی در مسابقات بین‌المللی اسپانیا بود. ایران نمی‌خواست در تورنمنتی شرکت کند که رقبای اسرائیلی حضور داشتند.

یک سال بعد نیز اتفاق مشابه دیگری در زمینه «مسابقه ندادن تعمدی»، باعث شد تا فیروزجا مطمئن به «مهاجرت» شود. موضوع به زمانی برمی‌گردد که او مجبور شد در رقابت‌های کارلسروهه آلمان غیبت کند تا به شطرنج‌باز اسرائیلی نخورد؛ همان امر باعث شد تا در ذهن علیرضا جرقه مهاجرت زده شود. علیرضا فیروزجا خیلی سریع به بهترین بازیکن شطرنج ایران تبدیل شد؛ با‌این‌حال تصمیم مسابقه‌ندادن با ورزشکاران اسرائیلی ازسوی مسئولان ایرانی برایش دردسرساز شد. شبیه اتفاقی که برای سعید ملایی جودوکار رخ داد و او مجبور شد در رقابت‌های جهانی سال ۲۰۱۹ ژاپن، تن به شکست عمدی دهد تا از رویارویی با رقیب اسرائیلی پرهیز کند. سعید ملایی بعد از آن به آلمان مهاجرت کرد. شبیه این اتفاق برای علیرضا فیروزجا هم در رقابت‌های کارلسروهه آلمان رخ داد؛ در آوریل ۲۰۱۹ او از حضور در بازی‌ها سرباز زد تا با شطرنج‌باز اسرائیل روبه‌رو نشود؛ همین اتفاق علیرضا را تحریک کرد تا ایران را ترک کند؛ چون خواسته‌ی مشخص او این است که تبدیل به بهترین شطرنج‌باز کره‌زمین شود.

لقبی که برای نسل آینده است

امروزه به کسی استادبزرگ شطرنج گفته می‌شود که به ریتینگ دست‌کم ۲۵۰۰ رسیده و در سه تورنمنت بین‌المللی که از شرایط خاصی (حضور استاد بزرگان دیگر، تعداد مسابقات و میانگین ریتینگ شرکت‌کنندگان و…) برخوردارند، امتیاز مطلوبی را که به نُرم استاد بزرگی معروف است، نیز به دست آورده باشد. فیروزجا در سن 13 سالگی به این مرتبه رسید و ثابت کرد مسیری که قرار است طی کند مسیر عادی نیست. بسیاری از ورزشکاران ایرانی، با حضور در عرصه جهانی درخواست پناهندگی می‌دهند که در چند سال اخیر چنین موضوعی افزایش چشمگیری داشته است. نکته‌ای که مهاجرت فیروزجا را نسبت به سایر ورزشکاران مهاجر ایرانی متمایز می‌کند سن او است. فیروزجا در سن شانزده سالگی تصمیم گرفت به فرانسه برود و تحت تابعیت این کشور در مسابقات بین المللی این رشته رقابت کند. در سال 99 بعد از اعلام تابعیت او برای کشور فرانسه، نشریه معتبر «اکیپ» گزارشی از محل زندگی او تهیه کرد تحت عنوان «پادشاه آینده» که بازخورد فراوانی در رسانه‌های این کشور داشت.

نشریه اکیپ از موفقیت‌های شطرنج باز ایرانی گفته که علیرضا فیروزجا توانسته بود در فینال «بلیتس‌کاپ» که به‌صورت آنلاین برگزار شد، مگنوس کارلسن نروژی ۲۹‌ساله را که از سال ۲۰۱۳ به این طرف قهرمان دنیاست، شکست دهد؛ اتفاقی مهم که نشان از نبوغ علیرضا دارد. در بخش دیگری از این گزارش به دوران بچگی علیرضا اشاره شده و این‌طور آمده است:«خانواده فیروزجا شطرنج بازی نمی‌کردند؛ پدرش مؤسسه املاکی داشت که همسرش هم در آنجا مشغول به کار بود. علیرضا می‌گوید من هر تابستان یک ورزش مختلف را امتحان می‌کردم. برادر بزرگ‌تر محمد، زمانی به یک خانه شطرنج نزدیک خانه‌شان رفت‌و‌آمد داشته و علیرضا از او تقلید کرده تا ببیند شرایط چگونه است. آن‌هم درست درحالی‌که هشت‌ساله بوده؛ سنی که برای کسی که می‌خواهد قهرمان شطرنج دنیا شود، دیر است؛ چون مگنوس کارلسن و گری کاسپروف هردو شطرنج را از پنج‌سالگی شروع کرده‌اند». نشریه اکیپ در جایی دیگر از گزارش مفصل‌اش می‌نویسد: «بازی‌کردن‌های متعدد و فراوان باعث شده تا مغز علیرضا دیگر به‌صورت خودکار فرایند چندگانه تغییر موقعیت مهره‌ها روی صفحه شطرنج را پردازش کند.

حسرتی که باقی ماند

او که مدت سه سال است که پناهندگی کشور فرانسه را دارد از همان ابتدا نیز مشخص بود که قرار است با کسب موفقیت‌های پیاپی در این رشته حسرت حضورش را بر دل افرادی بگذارد که موفقیت زیر پرچم ایران برایشان اهمیت دارد. سه روز پیش فیروزجا به موفقیتی رسید که می‌تواند تیتر نشریه اکیپ را خیلی زودتر از حد تصور به حقیقت تبدیل کند. علیرضا فیروزجا در سوپر تورنمنت رومانی، دین لیرن قهرمان چینی شطرنج جهان را شکست داد. فیروزجا با این پیروزی حدود ۵ واحد ریتینگ زنده خود را افزایش داد و توانست در رده بندی زنده جهانی به رتبه دوم جهان صعود کند. فیروزجا با ریتینگ ۲۷۸۵ مقابل دین لیرن با ریتینگ ۲۷۸۹ قرار گرفت. پس از این برد، فیروزجا با ریتینگ زنده ۲۷۸۷.۸ به رده دوم جهان صعود کرد تا پس از کارلسن (ریتینگ ۲۸۵۳) بار دیگر مرد دوم شطرنج جهان شود. «دین لیرن چینی» به تازگی قهرمان شطرنج جهان شده است. به مدت ۱۰ سال عنوان قهرمانی جهان برای برای کارلسن بود،‌اما کارلسن تصمیم گرفت از حضور در مسابقات قهرمانی جهان امسال انصراف دهد.

مسیر فیروزجا ادامه دارد؟

بیشتر مهاجرت‌ها در رشته‌های رزمی بود که حالا با مهاجرت سارا خادم الشریعه نشان می‌دهد چنین تصمیمات مهمی در سایر رشته‌ها نیز گسترش پیدا کرده است. سارا خادم الشریعه دی‌ماه سال گذشته به‌عنوان نماینده ایران، البته با هزینه شخصی، راهی رقابت‌های شطرنج قهرمانی دنیا در آلماتی قزاقستان شد و از همان دور نخست با برداشتن روسری، به این خبر دامن زد که قصدی برای بازگشت به ایران ندارد. اگرچه گمانه‌زنی می‌شد که او هم مثل الناز رکابی خبر از برداشتن حجابش به صورت اتفاقی دهد؛ ولی نهایتا او در مسابقات بعدی هم بدون حجاب در این تورنمنت شرکت کرد تا نشان دهد تصمیمش جدی‌تر از شایعاتی است که درباره برترین دختر شطرنج‌باز ایران مطرح شده است. حالا فدراسیون شطرنج با بحران مهاجرت ملی پوشانش رو به رو شده و اگر تصمیم و رویکرد جدیدی اتخاذ نکند مشخص نیست آینده این رشته در ایران به چه سمتی خواهد رفت.