مستقلها قربانی تصمیمی سیاسی
حاشیه‌های جدید جشنواره برلین برای سینمای ایران
حاشیه‌های جدید جشنواره برلین برای سینمای ایران
جشنواره فیلم برلین که به‌عنوان یکی از سیاسی‌ترین جشنواره‌های فیلم جهان شناخته می‌شود، اعلام کرد تمام کمپانی‌های فیلمسازی، رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران ایرانی اجازه حضور در دوره آتی این رویداد سینمایی را نخواهند داشت. این اتفاق سال گذشته برای فیلم‌ها و خبرنگاران روسی نیز رخ داده بود و حالا دومین اقدام سیاسی این جشنواره سیاسی گریبان فیلم‌های ایرانی را گرفت؛ اتفاقی که باعث شد فیلم‌های ایرانی یکی از جشنواره‌های مهم سال را از دست بدهند. این اتفاق درحالی رخ داده که سال‌های پیش، اتفاقا جشنواره برلین محلی برای حضور فیلمسازان ایرانی‌ای بود که نسبت به برخی سیاست‌های حاکمیتی انتقاد داشتند و می‌توانستند فیلم‌های‌شان را در جشنواره‌های بین‌المللی اکران کنند.
در مورد اهمیت جشنواره
در دنیای سینما، سه جشنواره فیلم مهم و معتبر وجود دارد؛ جشنواره فیلم ونیز در ایتالیا، کن در فرانسه و جشنواره بین‌المللی فیلم برلین در آلمان. برلیناله که هر ساله در ماه فوریه برگزار می‌شود، ممکن است به‌نظر کمترین جذابیت را بین سایر جشنواره‌ها داشته باشد اما اصلا اینطور نیست. برلیناله برلین، بزرگ‌ترین جشنواره فیلم سالانه در جهان است؛ حداقل از نظر حضور عموم مردم. این جشنواره سالانه حدود نیم‌میلیون تماشاگر تئاتر را به خود جذب می‌کند و در هر رویداد، فیلمسازان، ستارگان، متخصصان صنعت، روزنامه‌نگاران و سینماگران به پایتخت آلمان می‌آیند تا مراسم جوایز و برنامه جشنواره را دنبال کنند که شامل صدها نمایش در Palast برلیناله جشنواره فیلم برلین و سایر مکان‌ها در سراسر شهر است. برلیناله برلین در سال 1951 به‌عنوان «ویترینی از جهان آزاد» تاسیس شد و هرساله در ماه فوریه برگزار می‌شود. اگرچه فصل زمستان در پایتخت آلمان ممکن است یخبندان باشد، رویدادهای فرش قرمز برای ستارگان بین‌المللی صفحه نقره‌ای، مطبوعات و طرفداران را به‌طور یکسان جذب می‌کند. اگرچه دوره پس از جنگ آغاز شده و برلین دیگر یک شهر تقسیم‌شده نیست، «برلیناله» همچنان یکی از سیاسی‌ترین جشنواره‌های فیلم است. هدف آن ایجاد بستری برای سینمای انتقادی و تبادل بین‌فرهنگی، توسعه استعدادها و مشاغل در همه ژانرها و جنبه‌های فیلمسازی و تثبیت جایگاه برلین در سینمای بین‌المللی است. برلیناله همچنین صنعت فیلم را به‌طور گسترده به پایتخت آلمان می‌آورد. با سخنرانی‌ها، کارگاه‌ها و رویدادهای شبکه‌ای، استعدادهای خلاق برلیناله اغلب مهم‌تر از رویداد اصلی برای فیلمسازان جوان و استعدادهای مشتاق است. جشنواره فیلم برلیناله برلین 11روز طول می‌کشد. برخلاف جشنواره کن و سایر جشنواره‌های فیلم که فقط به متخصصان صنعت و مطبوعات پاسخ می‌دهند، برلیناله برلین برای عموم آزاد است. اعتبار و صدور بلیت ممکن است از رویدادی به رویداد دیگر متفاوت باشد. جذابیت اصلی جشنواره فیلم برلیناله برلین، رقابت است. این مجموعه از حدود 20عنوان با هدف نمایش بهترین‌های دنیای سینمای جهانی و در عین حال غافلگیری است و غیرمعمول نیست که عناوین جنجالی و بحث ایجاد کنند. جدای از رقابت، برنامه جشنواره فیلم برلین که همیشه در حال تغییر است، شامل حدود 400فیلم در ژانرهای مختلف و فرمت‌های مختلف است. نمایش‌ها و ارائه‌ها از مکان‌های سینمایی در سراسر شهر استفاده می‌کنند. برلیناله ویژه فضایی را برای مجموعه‌ای خارق‌العاده از سینمای متنوع در نظر گرفته است. مجموعه برلیناله تولیدات مجموعه‌های بین‌المللی را برجسته می‌کند.
اقبال برلین به ایران تا پیش از این
هرچند فیلم‌های ایرانی برای حضور در جشنواره امسال برلین منع شدند اما بررسی تاریخی این جشنواره نشان می‌دهد که اتفاقا فیلم‌های ایرانی جوایز زیادی را طی پنج دهه اخیر به‌دست آورده‌اند. جایزه خرس نقره‌ای در سال 1974 به فیلم «طبیعت بی‌جان»، ساخته سهراب شهید ثالث رسید. همچنین این جایزه در سال 1976 به فیلم «باغ سنگی»، ساخته پرویز کیمیاوی رسید. بعد از انقلاب نیز ایران همچنان سهم قابل‌توجهی از جوایز داشت. فیلم «تاکسی»، ساخته جعفر پناهی که در ایران از ساخت فیلم منع شده بود، به‌طور کامل در داخل تاکسی فیلمبرداری و برنده خرس طلایی شصت‌وپنجمین جشنواره برلیناله شد. در سال 2008 نیز خرس نقره‌ای بهترین بازیگر مرد به فیلم «آواز گنجشک‌ها»، ساخته مجید مجیدی رسید. «درباره الی»، ساخته اصغر فرهادی در سال 2009 جایزه خرس نقره‌ای را برد و در سال 2011 فیلم «جدایی نادر از سیمین»، بازهم ساخته اصغر فرهادی جایزه بهترین فیلم را از آن خود کرد. سابقه بلند فیلم‌های ایرانی در این جشنواره نشان می‌دهد که جای خالی آنها در این دوره کاملا محسوس خواهد بود.
از روسیه تا ایران
این رویداد سینمایی که سال گذشته فیلمسازان و روزنامه‌نگاران روسی را از حضور در این جشنواره منع کرده بود، با انتشار بیانیه‌ای تاکید کرد، جشنواره فیلم برلین و بازار فیلم اروپا به هیچ کمپانی یا رسانه‌ای که با دولت روسیه یا ایران ارتباط مستقیم دارند، مجوز حضور نخواهد داد. جشنواره برلین سال گذشته پس از جنگ روسیه در اوکراین، ممنوعیتی را برای کمپانی‌ها، فیلم‌ها و رسانه‌های تحت حمایت روسیه اعمال کرد که این سیاست توسط جشنواره‌های کن و ونیز هم دنبال شد و حالا جشنواره برلین، سینمای ایران را به فهرست تحریم خود اضافه کرده است. همچنین در بخش دیگری از بیانیه جشنواره برلین آمده: «فیلمسازان، هنرمندان، نمایندگان سینمایی یا روزنامه‌نگاران را به‌دلیل ملیت روسی یا ایرانی‌شان حذف نمی‌کنیم.» به همین دلیل است که چندین فیلم ایرانی البته غیر وابسته به سینمای ایران، در این جشنواره حضور دارند. فیلم «و به سوی کوچه‌های شاد»، ساخته «سریمویی سینگ»، محصول سینمای هند که درباره سینما و ادبیات ایران ساخته شده، در کنار فیلم «دشمن»، با بازی پیمان معادی، به کارگردانی میلاد عالمی و به‌عنوان محصول کشور سوئد هم به بخش پانورامای هفتاد‌وسومین جشنواره بین‌المللی فیلم برلین راه یافته‌اند.
واکنش‌ها به تصمیمی سیاسی
تحریم فیلمسازان و خبرنگاران ایرانی از این جشنواره، سوالی به‌وجود می‌آورد که مدیران این جشنواره چرا چنین تصمیمی را برخلاف رویه گذشته اتخاذ کردند. نشریه ددلاین گفت‌وگویی با مدیران جشنواره برلین انجام داده که یکی از سوال‌ها در همین رابطه است که دلیل تحریم فیلم‌های ایرانی همانند تصمیمی که سال گذشته در قبال روس‌ها اتخاذ شد، چیست. «کارلو شاتریان» و «ماریته ریسنبک»، مدیران جشنواره فیلم برلین، پاسخ‌های جداگانه‌ای دراین‌باره دادند.
شاتریان می‌گوید، سال گذشته نیز اعلام شد که قصد ندارند فیلمسازهای ایرانی و روسی را تحریم کنند اما باید بدانند که کدام فیلمسازها با استفاده از حمایت‌ها و بودجه‌های دولتی در این جشنواره حضور خواهند داشت که مانع از این اتفاق شویم. ریسنبک نیز نظر مشابهی با شاتریان دارد. او می‌گوید، آثار ایرانی در ترکیب فیلم‌های جشنواره حضور خواهد داشت اما تمام فیلم‌ها توسط فیلمسازان ایرانی مقیم خارج از کشور ساخته شده است. برای یک فیلمساز ایرانی مستقل مقیم ایران بسیار سخت است که به خارج از کشور سفر کند. به ما گفته‌اند برای سفر باید قراردادی امضا کنند که در مورد دولت چیزی نگویند. این بیشتر گویای وضعیت ایران است. اعتراضات در داخل کشور وجود دارد و هنرمندانی در خارج زندگی می‌کنند که نمی‌توانند به عقب برگردند اما فرصتی به‌دست می‌آورند تا صدای خود را به گوش دیگران برسانند؛ که یک ارزش سیاسی در آن نهفته است. تصمیم سیاسی اخیر جشنواره برلین بیش از آنکه ضرری را متوجه نهادهای دولتی چون «بنیاد فارابی» کند که به‌جز سه دوره اخیر، هرساله به‌راحتی و با بودجه دولتی در این جشنواره حضور داشتند، فیلمسازانی را مورد هدف قرار داده که نه‌تنها در اتفاقات
اخیر نقشی نداشتند بلکه به‌صورت مستقل فیلمسازی می‌کردند تا بتوانند در چنین جشنواره‌هایی حضور داشته و صدای‌شان را به‌دنیا برسانند. حالا فیلمسازان مستقل از حضور در یکی از سه‌جشنواره مطرح دنیا منع شدند تا بازهم قربانی تصمیمی سیاسی شوند.
