گورباچف به روایت هنر هفتم

رهبران سیاسی جهان -به‌‌ویژه آنها که به دلیل ویژگی‌‌های شخصیتی یا موقعیت و منزلت تاریخی که داشتند- مورد توجه سینماگران بودند مثلا آدلف هیلتر که فیلم‌‌های زیادی درباره او ساخته شد ازجمله «دیکتاتور بزرگ» چارلی چاپلین. در میان رهبران سیاسی شوروی سابق نیز «میخائیل گورباچف» جایگاه ویژه‌‌ای داشت و می‌‌توانست کنجکاوی فیلم‌‌سازان را به روایت زندگی خود برانگیزد. گرچه حجم آثار نمایشی درباره گورباچف چندان زیاد نیست. یکی از آنها سریال «خانه پوشالی» است که ساخت آن را کمپانی «پارامونت تی وی» انجام داده که داستان آن درباره ملاقات سال ۱۹۸۶ ریگان، رئیس‌‌جمهور سابق ایالات‌‌متحده و گورباچف، آخرین رهبر اتحاد جماهیرشوروی در شهر ریکیاویک است که «کریستوف والتس»، بازیگر مشهور هالیوودی در آن، نقش گورباچف را بازی کرده است. این مینی‌‌سریال با اقتباس از کتاب «ریگان در ریکیاویک: چهل‌‌وهشت ساعتی که به جنگ سرد پایان داد»، نوشته کن آدلمن ساخته شده است. در مینی‌‌سریال «چرنوبیل» هم در چند سکانس شاهد حضور شخصیت گورباچف هستیم که نقش آن را «دیوید دنسیک» بازی کرده است. شاید بیش از سینمای داستانی، این سینمای مستند است که به بازنمایی تصویر گورباچف پرداخته است. «دیدار با گورباچف»، فیلمی مستند و بیوگرافی، به‌کارگردانی ورنر هرتزوگ و آندره سینگر درباره زندگی میخائیل گورباچف، هشتمین و آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی است که سه‌مصاحبه بین هرتزوگ و گورباچف دارد که در مدت‌‌زمان شش‌‌ماه انجام می‌‌شود. این فیلم با قرائت شعر «من به‌‌تنهایی در جاده می‌‌روم»، توسط میخائیل لرمونتوف به پایان می‌‌رسد. فیلم دیدار با گورباچف به کارگردانی ورنر هرتزوگ و آندره سینگر در سال 2018 ساخته شده است. این فیلم محصول کشور انگلیس و آلمان و در ژانر مستند و بیوگرافی است. در این فیلم یوری آندروپوف، جیمز بیکر، لئونید برژنف، کنستانتین چرنینکو و میخائیل گورباچف به هنرمندی پرداخته‌‌اند. این مستند هم‌‌اکنون در پلتفرم فیلیمو قابل دریافت است. در سینمای خودمان هم مستندی به‌‌اسم «پرزیدنت؛ آکتور سینما»ف به کارگردانی محمدرضا برونی ساخته شد که که روایتگر تلاش‌‌های میخائیل گورباچف، آخرین رهبر اتحاد جماهیرشوروی، درجهت ایجاد رفاه برای مردم شوروی و مذاکرات او با آمریکا برای تحقق این موضوع است. در خلاصه داستان این مستند که سعی دارد داستان یک پیروزی بدون جنگ را روایت کند، آمده است: «شوروی، حسرت، آشوب و تنش با دنیا. مردی می‌‌آید تا کشوری بزرگ را با دنیا آشتی دهد... افراطی‌‌ها اجازه خواهند داد؟». تشابه زیاد شخصیت‌‌ها و اتفاقات جامعه شوروی در آن دوران با شخصیت‌‌ها و اتفاقات حال‌حاضر جامعه ایران، این مستند را به‌اثری جنجالی تبدیل کرد. به‌ویژه جمله پوستری که برای این مستند طراحی شده بود. در این پوستر تعدادی از مقامات غربی و شوروی در زمان فروپاشی اتحاد جماهیرشوروی به‌صورت سیاه‌وسفید خودنمایی می‌‌کند؛ «دونالد ریگان، بیل کلینتون، مارگارت تاچر، میخائیل گورباچف و بوریس یلتسین». جلوی آنها هم مقامات ایرانی و آمریکایی درزمان مذاکرات برجام و بعد از آن به‌صورت رنگی قابل‌مشاهده هستند؛ «حسن روحانی، عباس عراقچی، محمدجواد ظریف، باراک اوباما، دونالد ترامپ و جان کری». هرچند این مستند موضوع و اسمش به روابط آمریکا و شوروی بازمی‌‌گردد ولی تیزر دودقیقه‌‌ای همچنین پوسترهای آن، نشان از اهداف دیگری دارد؛ مشابهت‌‌سازی فروپاشی شوروی و مذاکرات هسته‌‌ای. در بخشی از این مستند تصاویر گورباچف و ریگان نشان داده می‌‌شود و گوینده که از گویندگان اخبار ورزشی صداوسیماست، این جملات را می‌‌خواند: «آمریکا، شوروی؛ دومرد می‌‌آیند؛ ریگان، گورباچف؛ یک‌راه تازه؛ «صلح»، «امید»؛ این راه ادامه خواهد داشت؟». مستندی که حاشیه‌‌های سیاسی زیادی در زمان پخش خود در سال 96 و هنگام دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌‌جمهوری در ایران رقم زد. حسن عباسی و وحید یامین‌پور از افرادی بودند که دیگران را به تماشای این مستند ترغیب می‌‌کردند. مستندی که توسط موسسه اوج تولید شده بود. شاید جالب باشد که بدانید میخائیل گورباچف در یک فیلم تبلیغاتی هم حضور داشته است. او ظاهرا به‌خاطر مشکلات مالی بعد از فروپاشی شوروی و پایان جنگ‌سرد، در تبلیغ پیتزا هات در سال ۱۹۹۷ نقش‌‌آفرینی کرد و برای حضور در این تبلیغ یک‌میلیون دلار گرفت. به‌گفته فارین پالیسی، گورباچف هم مشکل بقیه مستمری‌‌بگیرهای شوروی را داشت و نوشت: «اقتصاد ضربه خورده و در حال سقوط است و دریافتی‌‌ها کفاف زندگی را نمی‌‌دهد!». همچنین شاید برایتان جالب باشد که بدانید گریم چهره زنده‌یاد سیروس گرجستانی در سریال «متهم گریخت» از چهره گورباچف الهام گرفته شده. رضا عطاران که همواره به لکه ماه‌گرفتگی روی سر گورباچف علاقه داشت، از آن در چهره‌پردازی کاراکتر هاشم‌آقا با بازی سیروس گرجستانی استفاده کرد و نشانی از ماه‌گرفتگی روی سر او طراحی شد که از لکه ماه‌گرفتگی سر گورباچف الهام گرفته شده بود.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید