سانسور یا کپی‌رایت گزینشی؟بررسی قوانین جدید سازمان لیگ که محدودیتهای بسیاری را برای خبرنگاران ایجاد کرده است
سه‌روز پیش خبری در رسانه‌ها منتشر شد مبنی بر اینکه، خبرنگاران در جایگاه خبرنگاران و هواداران فوتبال روی سکوها و عکاس‌ها حق فیلمبرداری و گرفتن عکس از مسابقات را ندارند. موضوعی که با واکنش‌های مختلفی همراه شد و بسیاری بر این عقیده بودند که سانسور گسترده و حذف رسانه‌ها به‌دلیل مخفی‌کردن شرایط نامناسب ورزشگاه‌ها در دستور کار قرار گرفته است.
گروه ورزش هم‌میهن: سه‌روز پیش خبری در رسانه‌ها منتشر شد مبنی بر اینکه، خبرنگاران در جایگاه خبرنگاران و هواداران فوتبال روی سکوها و عکاس‌ها حق فیلمبرداری و گرفتن عکس از مسابقات را ندارند. موضوعی که با واکنش‌های مختلفی همراه شد و بسیاری بر این عقیده بودند که سانسور گسترده و حذف رسانه‌ها به‌دلیل مخفی‌کردن شرایط نامناسب ورزشگاه‌ها در دستور کار قرار گرفته است. سازمان لیگ معتقد است، در راستای رعایت قوانین کپی‌رایت مثل همه جای دنیا قرار است رسانه‌ها بابت فیلم و عکس‌گرفتن، هزینه پرداخت کنند. موضوع مهمی که تصمیم گرفتیم با حجت‌الله بهمنی، مدیر روابط‌عمومی سازمان لیگ فوتبال ایران در میان بگذاریم تا صحت و سقم این ماجرا را جویا شویم.
شایعه یا واقعیت
اخیراً سازمان لیگ فوتبال ایران در تازه‌ترین تصمیم خود اعلام کرده است که خبرنگاران، عکاسان اجازه فیلمبرداری و انتشار تصاویر از داخل ورزشگاه‌ها را نخواهند داشت؛ مگر اینکه حق پخش را از سازمان لیگ و شرکت کارگزار خریداری کنند؛ موضوعی‌که تحت عنوان «سانسور» رسانه‌ای بازتاب ویژه‌ای داشت چون بر کسی پوشیده نیست که قانون کپی‌رایت در فوتبال ایران آنطور که باید، رعایت نمی‌شود. حجت‌الله بهمنی، رئیس سازمان لیگ، در گفت‌وگو با هم‌میهن توضیح می‌دهد: «برداشت اشتباه شده است.
ما نگفته‌ایم ورود موبایل یا دوربین برای مردم و هواداران ممنوع است. موضوع این است که برخی سایت‌ها و شبکه‌های تلویزیونی بدون هماهنگی وارد ورزشگاه می‌شوند و با موبایل یا دوربین‌های نیمه‌حرفه‌ای تصویربرداری می‌کنند و ازطرف‌دیگر، برای کانال‌های تلگرامی و اینستاگرامی خود تولیدمحتوا می‌کنند، بدون اینکه هزینه آن را پرداخت کنند.»
بهمنی با یادآوری این موضوع که پرداخت‌ها در کشورهای دیگر صورت می‌گیرد، ادامه می‌دهد: «این سایت‌ها و شبکه‌ها باید مثل همه‌جای دنیا با ما قرارداد ببندند و هزینه تصویربرداری را بپردازند. در هیچ‌جای جهان خبرنگار یا رسانه‌ای اجازه ندارد بدون مجوز، از جایگاه رسانه‌ای تصویربرداری کند. درحالی‌که برای مردم عادی و هواداران، هیچ مانعی در زمینه گرفتن عکس و فیلم از جایگاه تماشاگران وجود ندارد. اگر عکاسی آی‌دی کارت سازمان لیگ را گرفته، می‌تواند برای رسانه خود عکس بگیرد؛ اما حق ندارد در اینستاگرام یا سایر پلتفرم‌ها منتشر کند، ضمن اینکه طبق قانون عکاس‌ها حق فیلمبرداری ندارند.»
تکذیب سانسور
یکی از مواردی که در رسانه‌ها سروصدای زیادی به‌پا کرد، بحث ممنوعیت استفاده از موبایل برای مخابره تصاویر درون ورزشگاه‌هاست. اینطور تصور شد که باتوجه به وضعیت نامناسب ورزشگاه‌ها، به خبرنگاران و عکاس‌ها گفته شده، شما حق تصویربرداری ندارید. موضوعی‌که بهمنی اینطور به آن واکنش نشان می‌دهد: «متاسفانه یکی از سایت‌ها چنین خبر کذبی را منتشر کرد که ما هرروز باید درموردش صحبت کنیم. به هیچ عنوان هدف ما سانسور یا حذف صدای رسانه‌ها نیست. اتفاقاً ما از انتقاد استقبال می‌کنیم ولی در همه جای دنیا خبرنگار یا عکاس نمی‌تواند بدون مجوز و پرداخت هزینه‌های مربوط به قوانین کپی‌رایت از مسابقه فیلم یا عکس بگیرد.
از طرف دیگر عقل سلیم می‌بیند که یکسری مشکلات در ورزشگاه شهر قدس و تختی وجود دارد، ما حتی اگر مانع شدیم هم مگر می‌شود ۳۰ هزار نفر در ورزشگاه تختی فیلمی نگیرند؟ بنابراین این صحبت کذب مطلق است و اصلاً موضوعیتی ندارد که خیلی خودمان را درگیرش کنیم. مگر می‌توانیم کاستی‌های ورزشگاه شهر قدس یا تختی را به مردم نگوییم؟ محروم کردن چهار خبرنگار و عکاس، مگر شدنی است که نقایص پوشیده شود؟ ضمن اینکه باید صادق باشیم، وقتی عکس از رختکن ورزشگاه شهر قدس خارج می‌شود، باید انصاف داشته باشیم و وقتی رختکن به خوبی هرچه تمام‌تر بازسازی می‌شود هم باید تصویر گرفته شود.»
سهم باشگاه‌ها از درآمد کپی‌رایت
سوال مهم دیگری که وجود دارد این است که بر فرض، رسانه‌ها بابت تصویربرداری از مسابقات زنده هزینه‌ای را به سازمان لیگ و بخش بازاریابی پرداخت کردند. دراین‌صورت هزینه‌های جمع‌آوری‌شده با چه مکانیزمی میان باشگاه‌ها باید تقسیم شود؟ موضوعی که بهمنی درباره آن می‌گوید: «50 درصد درآمد حاصل از قانون کپی‌رایت که به حساب سازمان لیگ واریز می‌شود را به باشگاه‌های لیگ برتر به‌صورت کاملاً مساوی تقسیم می‌کنیم. درواقع 50 درصد این مبالغ به‌صورت دربست برای تیم‌های باشگاهی در لیگ برتر است. 20درصد این مبلغ هم برای هیئت‌های فوتبال، سازمان لیگ، فدراسیون فوتبال و تیم‌های دسته یک یا همان لیگ آزادگان است. یک جدولی هم وجود دارد که براساس تعداد پخش زنده مسابقات، تیم‌ها از حق پخش سود می‌برند».
ابهام و عدم‌شفافیت
باتوجه به مصوبه سه‌هفته پیش در مجلس شورای اسلامی، باشگاه‌های فوتبال ایران تبدیل به مالکان انحصاری حق پخش مسابقات شدند که همین مسئله می‌تواند مورد اعتراض سازمان لیگ باشد، چراکه پیش‌تر حق پخش مسابقات در اختیار سازمان لیگ بود، ولی حالا که داستان تغییر کرده، باید دید این سازمان همچنان مالک خواهد ماند یا نه.
درصورتی‌که باشگاه‌های ورزشی در ایران تبدیل به مالکان انحصاری حق پخش مسابقات شوند، درآمدزایی قابل‌توجهی خواهند داشت که گره‌گشای مشکلات‌شان می‌شود، اما در این بین باید دید تکلیف سازمان لیگ و خود سازمان صداوسیما که همواره از این طریق درآمدزایی چشمگیر داشتند، چه می‌شود؟! نمایندگان مجلس شورای اسلامی، فرصتی سه‌ماهه به وزارت ورزش و جوانان دادند تا این مسئله را پیگیری کند و حالا لازم است تا سازوکار کسب درآمد برای باشگاه‌ها، همچنین نقش سازمان لیگ و سازمان صداوسیما به‌طور دقیق مشخص شود.
قوانین خارجی چه می‌گوید
قوانین حق پخش تلویزیونی در فوتبال‌های روز دنیا به‌صورت شفاف در دسترس عموم قرار دارد. در بوندسلیگا کاملاً مشخص است که حق پخش تلویزیونی، توسط چه شرکتی و چه شبکه‌ای خریداری شده و میزان تقسیم پاداش‌ها بین تیم‌ها نیز به‌طور کاملاً شفاف تقسیم می‌شود. به‌همین‌دلیل است که تیم‌ها در کنار تلاش برای خوشحال کردن هواداران‌شان، برای کسب درامد بیشتر از حق پخش تلویزیونی و تبلیغات محیطی تلاش بیشتری می‌کنند. در فوتبال ایران اما هنوز این مسئله شفاف نیست و اصلاً مشخص نشده که شرکتی که حق پخش تلویزیونی را خریده نام‌اش چیست و از کجا آمده است.
اگر بپذیریم که خبرنگاران حق ندارند از جایگاه خبرنگاران، عکس یا فیلم از مسابقات بگیرند، این استدلال بخش دومی هم دارد که در ساختار فوتبال ما مفقود است. یعنی در همه‌جای دنیا به‌صورت شفاف اعلام می‌شود که قرارداد انحصاری با چه شرکتی درخصوص حق‌پخش بسته شده و خبرنگاران یا رسانه‌های مختلف باید با آن شرکت مذاکره و قرارداد امضاء کنند.
بهمنی، قویاً موضوع سانسور و حذف صدای رسانه‌ها را رد می‌کند و می‌افزاید: «اصلاً ما هدفی برای حذف صدای رسانه نداریم. اتفاقاً از کاستی‌هایی که وجود دارد، فرار نمی‌کنیم بلکه به‌دنبال رفع آن هستیم. از رسانه‌ها درخواست می‌کنم که موضوعی را نصفه‌نیمه مطرح نکنند، بلکه حقایق را آنطور که هست عنوان کنند».
