قادر باستانی درباره حضور ستار هاشمی در مجلس می‌گوید: میدان ارتباطات میدان آزمون دولت است
در کشاکش فشارها بر سیاستگذاری فضای مجازی، سخنان دیروز ستار هاشمی، وزیر ارتباطات در صحن علنی مجلس، از سوی تحلیلگران به‌عنوان نقطه عطفی در گفتمان رسمی حکمرانی دیجیتال تعبیر شد.
در کشاکش فشارها بر سیاستگذاری فضای مجازی، سخنان دیروز ستار هاشمی، وزیر ارتباطات در صحن علنی مجلس، از سوی تحلیلگران به‌عنوان نقطه عطفی در گفتمان رسمی حکمرانی دیجیتال تعبیر شد. آن‌گونه که قادر باستانی‌تبریزی، استاد و پژوهشگر ارتباطات می‌گوید، اهمیت این موضع‌گیری فراتر از یک دفاع فنی یا اداری است.
او درگفت‌وگو با خبرنگار هم‌میهن تأکیدکرد، هشدار هاشمی درباره لزوم پرهیز از مقابله کور با فناوری، صرفاً یک واکنش مدیریتی نیست، بلکه بیان صریح یکی از اصول بنیادین حکمرانی در عصر دیجیتال است و تقابل کور با فناوری، یعنی نابینایی ساختاری حاکمیت نسبت به مسیر آینده، و هیچ جامعه‌ای با چشم بسته، راهی به‌سوی توسعه پایدار نخواهد یافت. باستانی در تحلیل مواضع دیروز وزیر ارتباطات خاطرنشان کرد: در مجموع، سخنان وزیر را می‌توان تلاشی برای تثبیت موقعیت وزارت ارتباطات در میان نهادهای حاکمیتی دانست.
این وزارتخانه طی سال‌های اخیر تحت فشار نهادهای امنیتی و نظارتی، بخشی از اختیارات حاکمیتی خود را در حوزه حکمرانی فضای مجازی از دست داده است و وزیر ارتباطات با تکیه بر عدد و آمار و روایت فنی از جنگ سایبری، تلاش کرد تا گفتمان غالب درباره اینترنت را از یک تهدید امنیتی صرف، به یک مؤلفه زیرساختی برای امنیت روانی، تاب‌آوری اجتماعی و اقتصاد ملی تغییر دهد. این پژوهشگر ارتباطات مهم‌ترین پیام ضمنی در سخنان وزیر را نشانه‌‌های تغییر رویکرد رسمی در قبال حکمرانی فضای مجازی دانست و گفت: من فکر می‌کنم، رویکرد جدید، دیگر نمی‌تواند فقط بر فیلترینگ، انسداد، و مواجهه سلبی بنا شود، بلکه ناگزیر باید به مؤلفه‌هایی چون رضایت عمومی، تاب‌آوری دیجیتال، امنیت شبکه، و اعتماد مردم نیز بپردازد.
باستانی خاطرنشان کرد: اگر این نگاه ادامه یابد و در سطح کلان نظام به رسمیت شناخته شود، شاید بتوان گفت شروع فصل جدیدی در نسبت دولت و جامعه در فضای مجازی رقم خورده است؛ فصلی که در آن، دولت به جای حاکم شبکه‌گریز، به میانجی قابل اعتماد بدل شود. باستانی گفت: رویکردی که بر فیلترینگ و انسداد بنا شده، دیگر پاسخگوی خواست عمومی و نیاز ملی نیست و دولت پزشکیان اگرچه در بسیاری از حوزه‌ها برای تأمین وفاق ملی کوتاه آمده، اما در مسئله حکمرانی ارتباطات و اینترنت باید ایستادگی کند و از عقب‌نشینی بیشتر بپرهیزد، چراکه آینده ایران، یقیناً در میدان‌های دیجیتال و جنگ نرم رقم می‌خورد.
وی تصریح کرد: دولت در برابر بسیاری از نهادها و شوراهای قدرتمند، تا امروز کوتاه آمده؛ چه در انتصابات، چه در سیاست خارجی، اقتصاد یا فرهنگ. اما اگر در موضوعی مثل اینترنت و فضای ارتباطی که حالا به قلب تپنده زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم تبدیل شده، باز هم عقب‌نشینی کند، دیگر نمی‌تواند خود را نماینده واقعی جامعه ایران بداند. بدون تردید، دولت از نتایج نظرسنجی‌های پس از جنگ مطلع است و می‌داند نارضایتی مردم از وضعیت اینترنت و فیلترینگ، چیزی کمتر از گلایه‌هایشان درباره مشکلات معیشتی نیست. این استاد ارتباطات در تحلیل تجربه اخیر کشور در جنگ ۱۲ روزه با رژیم صهیونیستی گفت: در این جنگ، ما نه فقط در معرض تهدید موشکی، بلکه در معرض بیش از ۲۰ هزار حمله سایبری بودیم.
ما امروز به وضوح می‌بینیم که شکاف فناورانه ما با دشمن، به اندازه شکاف در حکمرانی‌مان خطرناک است. دشمن در فضای سایبری با ما می‌جنگد، اما ما هنوز درباره اصل دسترسی مردم به اینترنت، اختلاف‌نظر داریم. وقتی در مجلس هنوز کسانی هستند که اینترنت را تهدید می‌دانند، نه فرصت، طبیعی است که فضای عمومی به‌جای مقاوم‌سازی، به سمت انسداد برود. به گفته باستانی‌تبریزی، ما اکنون گرفتار یک بوروکراسی بی‌پایان در حکمرانی فضای مجازی هستیم؛ شوراهای متعدد، نهادهای موازی و سیاست‌گذارانی که عمدتاً نگاه‌شان مبتنی بر بستن است نه باز کردن، بر این حوزه سایه انداخته‌اند.
در چنین شرایطی، حتی اگر دولت بخواهد اصلاح کند، قدرت اجرایی کافی ندارد، اما باید ایستادگی کند. نویسنده کتاب «ارتباط مؤثر در عصر دیجیتال» معتقد است: آنهایی که چشم به مدل کره‌شمالی دوخته‌اند، باید این واقعیت را بپذیرند که این کشور الگوی ما نیست. کره شمالی کشور بسته‌ای است، بدون تعامل، بدون رقابت، بدون زیست‌بوم دیجیتال، اما کره جنوبی با همه باز بودن دسترسی‌ها، توانسته ابزارهای بومی خود را محبوب و متداول کند. در آنجا پلتفرم‌های Naver و Daum بدون نیاز به فیلترکردن گوگل، موفق به جلب اعتماد عمومی شدند. رمز موفقیت آنها نه در اجبار، بلکه در دو عامل کلیدی است.
اول اعتماد عمومی به حاکمیت و دوم، ارائه خدمات کارآمد، بومی‌سازی‌شده و کاربرپسند. این مدل نشان می‌دهد راه برتری فناوری، از مسیر رقابت و رضایت می‌گذرد، نه از فیلتر و انحصار. باستانی افزود: در آنجا مردم انتخاب می‌کنند، نه با اجبار، بلکه از سر رضایت. ما هم باید به جای تحمیل انتخاب، ایجاد رضایت را تمرین کنیم. هر جا که کیفیت باشد، مردم خودشان به سمت آن می‌روند و البته که هیچ ابزار فنی‌ای نمی‌تواند نارضایتی را پنهان کند.
این استاد ارتباطات در پایان بر ضرورت پرهیز از نگاه امنیتی به اینترنت و فضای مجازی تأکید کرد و گفت: امروز اینترنت، مثل برق و آب، کالای اساسی زندگی روزمره است و محروم‌سازی مردم از آن، حتی با استناد به امنیت، خطرناک‌تر از تهدید خارجی است. اگر در حوزه موشکی، با افتخار ایستاده‌ایم، در حوزه دیجیتال هم باید با افتخار و عقلانیت، زیرساخت داشته باشیم، نه اینکه دسترسی را به سهمیه و استثناء و طبقاتی‌کردن تبدیل کنیم.
وی افزود: دولت پزشکیان باید از همین‌جا، یعنی از میدان ارتباطات، صدای مردم را نمایندگی کند. اگر در این میدان کوتاه بیاید، دیگر امیدی به اصلاح در سایر حوزه‌ها نخواهد بود. اینترنت باثبات، رقابتی، کارآمد، آزاد و اخلاقی، خواست عمومی جامعه ایران امروز است. اگر دولت بخواهد به عهد خود با رأی‌دهندگان وفادار بماند، باید در حکمرانی دیجیتال با منطق، با علم و با اعتماد عمومی، محکم بایستد و بجنگد.
