ایران هنوز توافق را ممکن میداند
به گفته تحلیلگران و ناظران داخل و خارج ایران بهرغم بیاعتمادیهای موجود به اینکه ممکن است مذاکرات با آمریکا پیشزمینهای برای حمله مجدد اسرائیل باشد، به نظر میرسد که در صحنه سیاست ایران اجماعی در حال شکل گرفتن است که مذاکرات با ایالات متحده آمریکا در خصوص برنامه هستهای ایران باید از سرگرفتهشود.

به گفته تحلیلگران و ناظران داخل و خارج ایران بهرغم بیاعتمادیهای موجود به اینکه ممکن است مذاکرات با آمریکا پیشزمینهای برای حمله مجدد اسرائیل باشد، به نظر میرسد که در صحنه سیاست ایران اجماعی در حال شکل گرفتن است که مذاکرات با ایالات متحده آمریکا در خصوص برنامه هستهای ایران باید از سرگرفتهشود.
مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران و سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در طول هفتههای گذشته در مصاحبههای متعدد رسانهای شرکت کردهاند و بین اسرائیل و آمریکا تمایز قائل شدهاند و تاکید کردهاند که بهرغم خصومت اسرائیل همچنان میتوانند به توافقی مذاکرهشده با واشنگتن برسند. پزشکیان در گفتوگوی هفته پیش خود با تاکر کارلسون، مجری محافظهکار گفت که بنیامین نتانیاهو در حال کاشتن این ایده در ذهن آمریکاییها است که ایران دنبال سلاح هستهای است، درحالیکه ایران و آمریکا «به سادگی میتوانند از طریق گفتوگو و مذاکره اختلافاتشان را حل کنند.»
سیدعباس عراقچی هم در یادداشتی برای روزنامه فایننشیالتایمز نوشت که ایران و ایالات متحده آمریکا پیش از آغاز حملات اسرائیل «در آستانه یک توفیق دیپلماتیک تاریخی قرار داشتند». حملات نظامی سنگین اسرائیل و آمریکا باعث تغییر بنیادین در مواضع علنی ایران نشدهاست. ایران نه اعلام کردهاست که علاقهای به توسعه تسلیحات هستهای دارد و نه اعلام کردهاست که قصد دارد برنامه هستهایاش را کاملاً کنار بگذارد. ایران همچنان بر حق خود مبنی بر تولید سوخت هستهای در خاک خودش تاکید میکند که قصدی برای ساخت تسلیحات هستهای ندارد اما شاید عجیبترین نکته این باشد که حملات آمریکا باعث نشدهاست ایران کاملاً از واشنگتن روی برگرداند.
حمیدرضا عزیزی، پژوهشگر اندیشکده آلمانی موسسه امور بینالملل و امنیتی میگوید: «من انتظار داشتم که بعد از آنچه در طول جنگ و پس از آن رخ داد، صدای واحدی از تهران در مورد رد هرگونه تعامل با آمریکا بشنویم، اما انگار دقیقاً عکس این موضوع رخ دادهاست. کلید این ماجرا در این است که آسیبپذیریهای ایران کاملاً عیان شدهاست و در نتیجه تهران دنبال یک رویکرد عملگرایانهتر است.» علاوه بر مشکلات پس از جنگ، ایران با مشکلات بزرگ اقتصادی دستوپنجه نرم میکند.
اگر اروپاییها تصمیم بگیرند که مکانیسم اسنپبک و بازگشت تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل متحد را براساس برجام فعال کنند، آنگاه فشار بر ایران تشدید خواهد شد. دیوید لمی، وزیر خارجه بریتانیا تهدید کردهاست که اگر ایران از جاهطلبیهای هستهای خود عقبنشینی نکند، ممکن است با «تحریمهای بسیار وسیع» مواجه شود. یک مقام آگاه در دولت آمریکا میگوید که بهرغم حملات آمریکا و اسرائیل، ایران همچنان برای یک توافق در مورد برنامه هستهای خود آمادگی دارد.
استیو ویتکاف، مذاکرهکننده ارشد آمریکا هم هفته پیش در مورد زمان از سرگیری مذاکرات گفتهبود: «خیلی زود، هفته آینده یا اینطورها.» مصطفی نجفی، تحلیلگر مستقر در تهران میگوید که ایران به واسطهها و کشورهای همسایه اعلام کردهاست که تحت تهدید «هیچ بختی برای مذاکره وجود ندارد.» به گفته این تحلیلگر، ایران به دنبال نوعی تضمین است که اسرائیل در میانه مذاکرات احتمالی مجدداً به ایران حمله نکند.
علیاصغر شفیعیان، روزنامهنگار و مشاور پیشین پزشکیان میگوید که رئیسجمهور توانستهاست اجماعی در مراکز قدرت ایران ایجاد کند که اکنون «فرصت طلایی» برای گفتوگو با آمریکا است. آیتالله علی خامنهای، بالاترین مقام ایران هنوز در مورد دورنمای مذاکرات جدید با آمریکا اظهارنظری نکردهاست. ایران بعد از جنگ قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی مشروط شدهبود. شورای عالی امنیت ملی ایران، تصمیمگیری را در مورد اینکه آیا این شروط در همکاری با آژانس رعایت میشوند یا نه، بر عهده دارد.
شفیعیان میگوید که مصوبه مجلس مانع جدی در مقابل مصالحههای احتمالی آینده نیست. مصطفی نجفی معتقد است که این مصوبه «حداقل واکنش به حملات به تاسیسات هستهای ایران بود» و ایران میتوانست گامهای بسیار جدیتری مانند خروج از پیمان عدم اشاعه (NPT) بردارد. نجفی میگوید که ابلاغ این قانون پیامی در خود دارد: اینکه ایران برای دیپلماسی آمادهاست و نمیخواهد که تنش را تشدید کند، اما آمادگی دارد که در صورت تشدید فشارهای آمریکا، گامهای بیشتری بردارد. نجفی میگوید: «ایران همچنان مسیر را برای دیپلماسی باز نگه داشتهاست.»