بلای تقلب در زعفران و فرش
امروز زعفران اسپانیا کم‌کم به‌عنوان مرغوب‌ترین زعفران جهان، جای ایران را در بازارهای سنتی و قدیمی‌اش پرکرده! امروز حتی در سوپرمارکت‌های امارات‌متحده عربی می‌توانید زعفران اسپانیایی و افغان را به‌جای زعفران ایرانی ببینید و بخرید! و ما هنوز در حال برگزاری سمینار و سخنرانی درباره چگونگی برندینگ زعفران ایران هستیم!
در یادداشت قبلی عرض کردم که با پنیر لیقوان چه کردیم و چطور بازار این پنیر بی‌نظیر و خوش عطر و طعم را در کشورهای جنوبی خلیج‌فارس از بین بردیم. این موضوع به پنیر منحصر نمانده و بسیاری دیگر از کالاهای ایرانی که حضورشان در تجارت جهانی، قدمتی طولانی و به درازای چندین قرن داشته را به همین سرنوشت انداخته‌ایم. فرش، زعفران و پسته که روزگاری تولیدات انحصاری و بسیار باکیفیت ایرانی بودند را به جایی رساندیم که در آستانه بیرون‌افتادن از بازارهای سنتی‌مان برای همیشه هستیم. چطور؟ مثال عرض می‌کنم.
در زمینه زعفران، بالاخره ما نتوانستیم محصولی با درجه‌بندی جهانی و بسته‌بندی معقول و قابل عرضه در دنیا درست کنیم. نتوانستیم چنان پرقدرت، یک‌پارچه و بدون تقلب در بازارها ظاهر شویم که قدرت رقابت با ما را نداشته باشند. جدای از تقلب‌های مداوم و بی‌وقفه در زمینه صادرات زعفران و فروختن محصول بی‌کیفیت یا جا زدن کاکل ذرت رنگ‌شده به‌جای زعفران یا تمهیدات دیگری که از یک‌مثقال زعفران، پنج‌بسته زعفران یک‌مثقالی بیرون بکشیم، کار ناپسند عده‌ای به‌ظاهر هم‌وطنان در قاچاق پیاز زعفران، آموزش شیوه کاشت، داشت و برداشت و عمل‌آوری این محصول به اغیار، دلیل دیگری است که زعفران ایران اندک‌اندک جایگاه خود را در تجارت جهانی از دست می‌دهد.
اسپانیا بزرگترین خریدار زعفران ایران است و هم‌زمان بر سر جایگاه نخست یا دومین جایگاه بزرگترین صادر‌کننده با ما رقابت هم می‌کند (افغانستان هم کم‌وبیش چنین است). آنها محصول بسیار اندکی تولید می‌کنند. اساساً زعفران اسپانیا از نظر کیفیت و میزان برداشت، ابداً با محصول ایران قابل مقایسه نیست اما آنها زمین‌هایی را در منطقه «کاستیا لا مانچا» برای کشت سنتی زعفران نگاه داشته‌اند. اولاً این زمین‌ها و شیوه کشت، برداشت و فرآوری محصول در آنها را، تبدیل به جاذبه‌ای توریستی کرده‌اند.
یعنی از اقصی‌نقاط اروپا، افرادی برای دیدن این روند و مشارکت در آن و به‌سر بردن در خانه‌ای روستایی که در آنها زعفران عمل‌آوری و پاکیزه می‌شود، پول پرداخت می‌کنند و به آنجا می‌روند. ثانیاً با نگه‌داشتن این میزان از تولید و زمین زیر کشت، مدعی تولید زعفران در اسپانیا هستند. از سوی دیگر، عده‌ای تاجر ایرانی به‌مدت چنددهه است که انحصار صادرات عمده زعفران فله به اسپانیا را در دست دارند و عملاً راه را بر هر فعالیت دیگری در این زمینه مسدود کرده‌اند. اسپانیایی‌ها این محصول فله ایران را خریداری و به‌نام زعفران اعلای اسپانیایی به جهان صادر می‌کنند.
درنتیجه امروز زعفران اسپانیا کم‌کم به‌عنوان مرغوب‌ترین زعفران جهان، جای ایران را در بازارهای سنتی و قدیمی‌اش پرکرده! امروز حتی در سوپرمارکت‌های امارات‌متحده عربی می‌توانید زعفران اسپانیایی و افغان را به‌جای زعفران ایرانی ببینید و بخرید! و ما هنوز در حال برگزاری سمینار و سخنرانی درباره چگونگی برندینگ زعفران ایران هستیم!
در زمینه فرش هم با تقلب، بدفروشی و تولیدات بی‌کیفیت، بازار فرش ایران را دودستی تقدیم هند، افغانستان و ترکیه کرده‌ایم. نسل امروز خریداران جهانی هم اساساً با آن فرش اصیل ایرانی آشنایی ندارد و فقط نام Persian Carpet را شنیده و هر محصولی با این نام خریداری می‌کند. در فروشگاه‌های زنجیره‌ای ایکیا IKEA در قسمت فروش کف‌پوش‌ها، فرش و گلیم، تابلویی آویخته‌اند با عنوان «پرشین راگ» و «پرشین کارپت» و به‌ظاهر محصولاتی که در این بخش قرار داده‌اند، فرش و گلیم ایرانی است! اما دریغ که حتی یکی از این کف‌پوش‌ها ایرانی باشند.
کپی‌های زمخت و زشتی هستند از گلیم و فرش ایرانی که به‌نام ما و کام متقلبان فروخته می‌شوند. عده‌ای از تاجران فرش ایران، دار قالی و استادکار ایرانی را به ترکیه و هند بردند و با استفاده از امکاناتی که از نظر تولید در اختیارشان قرار می‌گرفت، محصولاتی بی‌کیفیت را به‌نام ایران تولید کردند و به بازارهای جهانی فرستادند. یک قلم، همین فروشگاه‌های زنجیره‌ای و جهانی ایکیاست که شعبات‌اش در سراسر جهان پراکنده‌اند.
