تبارشناسی جمهوریت

این شماره از «حضور» با مطلبی تحت عنوان «جمهوریت و مسئله سرچشمه» به قلم خسرو طالب‌زاده، از اعضای شورای سیاست‌گذاری این فصلنامه آغاز شده است. طالب‌زاده در «سخنِ نخست» توضیح داده است که فصلنامه «حضور» که به بررسی و واکاوی دیدگاه‌ها و تفکر راهبردی امام خمینی(ره)؛ مبدع، معمار و مؤسس جمهوری اسلامی اختصاص دارد، در این نوبت به مسئله جمهوری اسلامی به‌مثابه نظامی در جهان مدرن از منظر گسترده‌ نظری و تاریخی پرداخته است.

ساختار این شماره از فصلنامه «حضور» براساس فرضیه‌ها و روایتی که برای آن طراحی شده در سه موضوع بنیادی بخش‌بندی شده است. نخست، تبارشناسی شکل و محتوای نظام سیاسی در غرب و ایران در زمینه تاریخی و نظری جمهوری، رصد آن در ایران و به‌واقع رصد ناجمهوریت. دوم، واکاوی دیدگاه امام خمینی(ره) درباره جمهوریت و جمهوری اسلامی و زوایا و مختصات آن. سوم، واکاوی دیدگاه شاگردان نسل اول امام درباره جمهوری اسلامی.  ازجمله مطالب بخش نخست فصلنامه «حضور» با عنوان «تبارشناسی نظری و تاریخی مفهوم جمهوریت» می‌توان به مقاله‌ای تحت عنوان «رهیافتی بر اندیشه سیاسی فارابی و متفکران شیعی»، نوشته حسن انصاری‌قمی اشاره کرد.

حسن انصاری‌قمی، پژوهشگر ارشد علم کلام و فلسفه اسلامی در دانشگاه پرینستون، اخیراً سلسله‌ درس‌گفتاری را درباره اندیشه امامت در آثار علما و متکلمان در قرون نخست هجری برگزار و منتشر کرده است. مقاله حاضر بخشی از این سلسله درس‌گفتارها، درباره مقایسه آرای متکلمان شیعه با آرای فارابی است. از دیگر مطالب این بخش می‌توان از «تحلیل نظریه مشروعیت قدرت براساس آزادی نقد عمومی»، نوشته سیدمصطفی محقق داماد و «مفهوم‌شناسی رعیت، بیعت و رضایت با تاکید بر تحولات سیاسی دو قرن اول»، نوشته محسن آرمین نام برد.  «امام خمینی(ره) و ابداع جمهوریت» عنوان بخش دیگری از شماره ۱۰۶ «حضور» است. ازجمله مطالب این بخش، «امام خمینی(ره) و ابداع نظریه جمهوریت در فقه شیعه» است.

این مطلب عنوان سه جلسه سخنرانی آیت‌الله سیدمحمد سروش محلاتی، استاد دروس خارج حوزه علمیه قم، به مناسبت ایام رحلت امام و بنیانگذار جمهوری اسلامی در سال ۱۴۰۲ است. گفتاری که در متن حاضر به نوشتار برگردانده و ویرایش شده است. محمد رجایی‌نژاد، استاد دانشگاه نیز در همین بخش مطلبی تحت عنوان «جمهوریت بر پایه اخلاق؛ سیره نظری و عملی امام خمینی(ره)» نوشته است.

همچنین «بازخوانی نقش مردم در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) و تطبیق آن با نظریه‌های دموکراسی» عنوان مطلبی از عباس عمادی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و «امام و جمهوریت» عنوان مطلبی از حسن پویا، پژوهشگر مطالعات دینی است. «روایت پژوهش‌های فارسی از نسبت جمهوریت و اسلامیت در اندیشه امام خمینی(ره)» و «جمهوری اسلامی، نظامی سازگار میان حکومت دینی و مشارکت همه‌جانبه مردم»، دو مطلب پایانی بخش «امام خمینی(ره) و ابداع جمهوریت» را شکل می‌دهند.  بخش سوم شماره ۱۰۶ «حضور»، «تفسیر جمهوریت از دیدگاه شاگردان امام خمینی(ره)» نام دارد.

مصاحبه با حجت‌الاسلام والمسلمین علی ذوعلم، یکی از مطالب این بخش است. او در این مصاحبه به تشریح مبانی دیدگاه و آرای مقام معظم رهبری و اهمیت آن در بیانیه گام دوم انقلاب پرداخته است. «جایگاه مردم در جمهوری اسلامی با تاکید بر آرای شهید مطهری» نوشته داوود تقی‌لو، دکترای علوم سیاسی و دانش‌آموخته حوزه علمیه و «اعتبار اکثریت در فقه شیعه با تکیه بر آرای امام خمینی(ره)» نوشته سیدمحمدعلی ایازی، استاد حوزه علمیه قم دیگر مطالب این بخش را تشکیل می‌دهد.  بخش چهارم؛ «زمینه» با مطلبی از سیدابوالفضل موسویان، تحت عنوان «شیوه حکمرانی خوب و نقش مردم با نگاه اجمالی به دیدگاه امام خمینی(ره) و شهید صدر» آغاز می‌شود و با نوشته‌ای از منصوره شایسته با عنوان «انتظام جامعه در قرآن» به پایان می‌رسد. شماره ۱۰۶ فصلنامه «حضور»، ویژه بهار ۱۴۰۳ در ۳۲۰ صفحه منتشر شده است.