محمدصالح جوکار رئیس کمیسیون امور داخلی کشور: زمان انتخابات بعدی شورای شهر کاملا کارشناسانه است
کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس ابتدا تمدید یکساله شوراهای شهر و روستا را مورد بررسی قرار داده و با آن موافق بود اما این مدت در ادامه ابتدا به ۶ ماه تغییر پیدا کرد که توسط شورای نگهبان رد شد و پس از آن دوره مدیریت شهری دوره ششم ۱۰ ماه افزایش یافت.
کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس ابتدا تمدید یکساله شوراهای شهر و روستا را مورد بررسی قرار داده و با آن موافق بود اما این مدت در ادامه ابتدا به 6 ماه تغییر پیدا کرد که توسط شورای نگهبان رد شد و پس از آن دوره مدیریت شهری دوره ششم 10 ماه افزایش یافت. برخی این اقدام مجلس را به منزله عدم توانایی کشور برای برگزاری انتخابات دانستند. به همین دلیل محمدصالح جوکار، نماینده یزد، اشکذر، بخش ندوشن و دهستان سورک و رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها با هم‌میهن درباره این تغییرات به گفت‌وگو پرداخت که در زیر می‌خوانید:
برخی معتقدند که با توجه به شرایط اقتصادی، وجود ناترازی‌ها و مشکلات بین‌المللی مجلس تصمیم به تعویق انتخابات شوراها گرفته است. این گمانه‌زنی چقدر درست است و چرا مجلس با وجود آنکه مصوب کرده بود انتخابات شوراها خرداد 1404 برگزار شود، دوباره این موضوع مورد بررسی قرار گرفته و به تعویق افتاد؟
این تعبیر درست نیست. دلایل فنی نسبت به این موضوع داریم. وقتی که آن حادثه برای رئیس‌جمهور فقید پیش آمد، باید انتخابات ریاست‌جمهوری را برگزار می‌کردیم. این رویه اصلاح قانون نیاز داشت چراکه در قانون، انتخابات شوراها همزمان با انتخابات ریاست‌جمهوری بود. بنابراین در اصلاح قانون انتخابات اعلام کردیم که انتخابات شوراها در سال 1404 برگزار شود تا ما بتوانیم انتخابات ریاست‌جمهوری را برگزار کنیم.
در صحن علنی مجلس شما اعلام کردید که باید حدود 150 هزار نفر را تایید صلاحیت کنیم که شرایط و وقت آن را نداریم...
در سیاست‌های کلی هم برگزاری همزمانی دو انتخابات با یکدیگر را داریم و هر دو سال یکبار باید انتخابات در کشور برگزار شود و همچنین دو انتخابات با هم برگزار شود. با این حادثه که رخ داد انتخابات ریاست‌جمهوری به صورت تک برگزار شد و به تبع آن انتخابات شوراها هم برای سال آینده به صورت تک برگزار می‌شد. اگر این اتفاق می‌افتاد انتخابات بعدی شوراها دقیقاً در سال 1407 برگزار می‌شد در حالی که اواخر سال و اسفند 1406 انتخابات مجلس برگزار می‌شد. مجلس باید بر انتخابات شوراها نظارت داشته باشد.
درحالی‌که آن زمان هنوز هیئت‌های نظارت در مجلس سیزدهم شکل نگرفته است. در حقیقت دو ماه طول می‌کشید تا مجلس شکل گرفته و اعتبارنامه‌ها تایید شود. بنابراین مجلس نمی‌توانست این وظیفه نظارتی را انجام دهد. از سوی دیگر نمی‌شد انتخابات را معطل گذاشت. همزمانی این دو انتخابات می‌توانست مشکلاتی را برای کشور ایجاد کند. نکته بعدی این است که در سال 1406 انتخابات مجلس صورت می‌گرفت و انتخابات ریاست‌جمهوری و شوراها به فاصله 3 ماه پس از آن باید صورت می‌گرفت که امکان‌پذیر نبود. بنابراین اگر انتخابات شوراهای شهر و روستا با یک سال تأخیر برگزار شود، دقیقاً سیاست‌های کلی نظام مبنی بر برگزاری هر دو سال یکبار انتخابات، رعایت می‌شد و مسئله همزمانی یا فاصله کوتاهی که بین انتخابات حل می‌شد.
از سوی دیگر بحث انتخابات الکترونیک را در نظر داشتیم. طی حکم برنامه هفتم توسعه وزارت کشور مکلف شده انتخابات آینده را به صورت الکترونیک برگزار کند. این برگزاری الکترونیکی از مرحله اصالت هویت تا مرحله رای افراد است. یقیناً اگر می‌خواستیم در سال 1404 انتخابات برگزار کنیم زیرساخت‌های برگزاری الکترونیکی انتخابات فراهم و بودجه در اختیار وزارت کشور نبود. اما بودجه سال آینده موضوع اعتبار برای فراهم کردن زیرساخت‌های برگزاری این نوع انتخابات لحاظ شده است.
مبنای تمدید ۱۰ ماهه دوره مدیریت شهری چه بود؟
اساساً آنچه که در پیشنهاد کمیسیون بود یک سال بود اما در صحن مجلس یکسال رای نیاورد. پس از آن تمدید 10 و 11 ماهه پیشنهادی بود که مطرح شد. پیشنهاد تمدید 11 ماهه رای نیاورد اما تمدید 10 ماهه رای آورد.
چرا یکسال که مد نظر کمیسیون بود رای نیاورد؟
مجلس ۲۹۰ نماینده دارد. بعضی وقت‌ها حساسیت‌هایی وجود دارد که زمان‌ها را تغییر می‌دهد. برای حل مشکلاتی که توضیح دادم و در مقابل نمایندگان قرار گرفته بود مجلس تصمیم گرفت که دوره مدیریت شهری 10 ماه تمدید شود.
انتخابات بعد از سال 1405 چه زمانی برگزار می‌شود؟
در سال ۱۴۰۹ برگزار می‌شود.
پس از این زمان، انتخابات شوراها به صورت مجزا برگزار می‌شود و همزمان با انتخابات ریاست‌جمهوری نخواهد بود؟
بله به صورت مستقل برگزار خواهد شد.
علاوه بر آنکه قانون بر همزمانی انتخابات تاکید کرده، اعلام می‌شد که برگزاری همزمان هزینه انتخابات کاهش پیدا می‌کند ضمن آنکه انتخابات ریاست‌جمهوری با مشارکت بیشتری روبه‌رو خواهد شد. مجلس به این موضوع توجه داشته است؟
چرا برعکس این موضوع را مطرح نمی‌کنید؟ ما از این رویه آمار نداریم. بررسی انتخابات گذشته حاکی از آن است که انتخابات ریاست‌جمهوری تقویت‌کننده انتخابات شورا بوده است نه برعکس.
برخی معتقدند که مجلس تنها می‌خواست مسئله را حل کند و نگاه کارشناسی به این تمدید دوره فعالیت شوراها نداشت. چون بعد از تصویب تمدید 6 ماهه این دوره مشخص شد که مشکلاتی از جمله عدم بررسی بودجه شهرداری‌ها به وجود خواهد آمد. چرا نگاه مجلس به این مصوبه کارشناسی نبود؟
پیشنهاد کمیسیون یک سال بود. پس از آنکه یکسال رای نیاورد پیشنهاد 6 ماهه در صحن رای آورد. تمدید ۶ ماهه شوراها پس از آنکه به شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع شد، آنها قبول نکردند و مصوبه به مجلس برگشت داده و اصلاح شد.
مجلس تصمیم به تمدید ۱۰ ماهه دوره شوراها گرفته است آیا این پیشنهاد به صورت کارشناسی بررسی و پس از آن مصوب شد؟
بله چراکه 10 ماه کفایت می‌کرد. بنا به دلایلی که پیش از این برشمردم، مجلس به دنبال آن بود که انتخابات به گونه‌ای برگزار شود که با مجلس آینده همزمان نباشد تا مجلس بتواند نظارت کافی بر انتخابات داشته باشد.
بعضی در این میان کاهش یا افزایش تعداد اعضای شوراهای شهر و روستا به‌ویژه در شهر تهران هم اشاره کردند و احتمال دادند که این اتفاق رخ دهد. آیا بحث افزایش یا کاهش تعداد اعضای شوراها در کمیسیون یا مجلس مطرح شده است؟
اصلاً چنین چیزی نداریم. هیچگونه افزایش یا کاهش تعداد اعضای شوراهای شهر و روستا را نداریم. تعداد آنها بر اساس جمعیتی که هر شهر یا روستا دارد، محاسبه می‌شود و تنها در صورت افزایش جمعیت یک شهر اعضای شورای شهر آن هم افزایش پیدا خواهد کرد. اما در قانون چنین تغییر یا اصلاحی ایجاد نمی‌شود.
قرار بود تمدید یا عدم تمدید فعالیت شهرداران به وزارت کشور سپرده شود چرا تغییر کرد؟
همزمان که شوراهای شهر و روستا تمدید شد، احکام دهیاران و شهرداران نیز تمدید شد و همین شهرداران و دهیاران برای 10 ماه دیگر فعالیت خواهند کرد. شوراهایی که در سال 1405 شکل می‌گیرد دهیاران و شهرداران نیز مجدداً انتخاب می‌شوند اما وقتی 10 ماه بیشتر وقت ندارند، انتخاب شهردار امکان‌پذیر نیست و به نفع کشور و جامعه هم نبود.
برخی معتقدند که تمدید فعالیت شهرداران و دوره شوراها با نگاه‌ها و جناح‌بندی‌های سیاسی صورت گرفته است. شما به عنوان رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در بررسی‌های مجلس چنین نگاه‌های سیاسی را پررنگ دیدید؟
ترکیب مجلس سیاسی است و جایگاه نمایندگان مجلس نیز سیاسی است و نمی‌توانیم این موضوع را منکر شویم. اما مباحثی که در کمیسیون درباره انتخابات شورای شهر مطرح و تصویب شد و آن را در مجلس نیز دنبال کردیم، کاملاً بحث‌های کارشناسی و فنی بود و نگاه سیاسی به آن نداشتیم. در حقیقت اعضای کمیسیون به دنبال آن بودند که چرخ کشور به حرکت دربیاید، انتخابات به درستی برگزار شود و مردم هم در آن مشارکت کنند. بنابراین نگاه سیاسی در کمیسیون وجود نداشت و مباحث کارشناسی پیش رفت تا برابر سیاست‌های کلی بتوانیم انتخابات را برگزار کنیم. ضمن آنکه فاصله بین هر انتخابات دو سال شود.
آیا در جریان این بررسی‌ها از اعضای شوراها و شورای عالی استانها در کمیسیون دعوت شد؟
بله. در کمیسیون از تمام دستگاه‌ها و نهادهای مختلف مانند دولت، وزارت کشور، دستگاه‌های نظارتی و شوراهای عالی استانها دعوت شد. در جلسات متعدد ابعاد مختلفی مطرح شد و پس از آن رای‌گیری صورت گرفت.
نگاه و موضع وزارت کشور چه بود؟
دید خاصی نداشت. در کمیسیون و بحث‌های کارشناسی‌ای که مطرح شد با وزارت کشور در تاریخ برگزاری انتخابات هماهنگ بودیم. عمدتاً بحث انتخابات مجلس در 5 حوزه انتخابیه نیز مطرح شد. در حال حاضر بعضی از حوزه‌های انتخابیه فاقد نماینده بودند و اگر انتخابات 1405 برگزار نمی‌شد و ماده 32 قانون انتخابات (که فرصت زمانی استعفاها را مطرح کرده) تحقق پیدا نمی‌کرد و نظر شورای نگهبان تامین نمی‌شد، امکان برگزاری انتخابات مجلس هم وجود نداشت.
زمانی که شوراها 6 ماه تمدید شد، برخی معتقد بودند که مجلس انتخابات شوراهای کل کشور را قربانی 5 حوزه انتخابیه کرده است.
یکی از دلایل این بود اما مهم‌ترین دلیل این بود که همزمان با برگزاری انتخابات مجلس، باید تایید صلاحیت و نظارت بر انتخابات شوراها انجام شود تا بتوان آن را در خردادماه برگزار کرد. درحالی‌که تا هیئت نظارت استانها، هیئت نظارت مرکزی به مجلس معرفی شود و در صحن به آن رای دهند امکان چنین نظارتی وجود نداشت.
برای تصویب تمدید دوره مدیریت شهری از سوی شوراها به‌ویژه شورای عالی استانها با مجلس رایزنی هم صورت گرفت؟
یقیناً این رایزنی‌ها وجود دارد و با نمایندگان صحبت و رایزنی می‌کنند. در هر موضوعی که لایحه یا طرحی در مجلس مطرح می‌شود این رایزنی‌ها هم وجود دارد.
