پس از ۲۷ ماه خالی بودن کاخ بعبدا/ ژنرال جوزف عون رئیسجمهور لبنان شد
فرمانده ارتش لبنان با رای پارلمان این کشور بهعنوان رئیسجمهور انتخاب شد. ژنرال جوزف عون از مسیحیان مارونی لبنان است که بعد از ۲۷ ماه خلأ سیاسی بر کرسی ریاستجمهوری تکیه میزند.
فرمانده ارتش لبنان با رای پارلمان این کشور بهعنوان رئیسجمهور انتخاب شد. ژنرال جوزف عون از مسیحیان مارونی لبنان است که بعد از ۲۷ ماه خلأ سیاسی بر کرسی ریاستجمهوری تکیه میزند. عون از سال ۲۰۱۷ فرماندهی ارتش لبنان را بر عهده داشت و گفته میشود که گزینه مورد توافق عربستان و آمریکا است. روز پنجشنبه، رایگیری در پارلمان لبنان دو بار انجام شد تا تکلیف جایگاه ریاستجمهوری مشخص شود.
در اولین رایگیری و جلسه نوبت صبح، عون نتوانست حد نصاب لازم را به دست بیاورد. اما در جلسه دوم که پس از تنفسی کوتاه برگزار شد، عون توانست ۹۹ رای یعنی دوسوم مورد نیاز را بگیرد. اخبار حاکی از آن است که نمایندگان امل و حزبالله به عنوان دو جریان اصلی شیعه در جلسه صبح به عون رای ندادند اما میزان آرای او در نوبت دوم رایگیری نشان میدهد که آنها در این تصمیم خود تجدیدنظر کردند. گزینه اصلی حزبالله برای ریاستجمهوری لبنان، «سلیمان فرنجیه» رئیس جریان «المرده» بود که شامگاه چهارشنبه کنارهگیری خود را اعلام کرد. جوزف عون چهاردهمین رئیسجمهور لبنان و چهارمین رئیسجمهور نظامی این کشور محسوب میشود.
چالشها و مسیر پیش رو
برای درک چالشهای لبنان پس از انتخاب جوزف عون شاید بهترین کار، مراجعه به نطق او پس از انتخابش توسط نمایندگان پارلمان و ادای سوگند ریاستجمهوری باشد. او گفت: «امروز مرحله جدیدی از تاریخ لبنان آغاز شده است. اگر میخواهیم کشوری بسازیم، همه باید تحت حاکمیت قانون باشیم.» رئیسجمهور جدید لبنان ادامه داد: «قول میدهم که خواستار رایزنی سریع پارلمانی برای تعیین نخستوزیر خواهم شد.» عون سپس بر مبارزه با تروریسم و جلوگیری از تجاوزات رژیم صهیونیستی به خاک لبنان تاکید کرد.
رئیسجمهور لبنان همچنین بر ایجاد روابط خوب با کشورهای عربی و در پیش گرفتن سیاست بیطرفی مثبت تاکید کرد و گفت که بهترین روابط را با کشورهای عربی دوست برقرار خواهم کرد. او درباره روابط این کشور با سوریه نیز گفت: «ما فرصتی برای ایجاد روابط خوب با سوریه داریم. ما این فرصت را داریم که گفتوگوی جدی با دولت سوریه را آغاز کنیم و روابط خوبی بین دو کشور برقرار کنیم.»
رئیسجمهور لبنان همچنین بر گسترش روابط این کشور با شرق و غرب و ایجاد ائتلافها بر اساس احترام متقابل تاکید کرد. در سخنرانی او، دو نکته مهم دیگر نیز وجود دارد. حق انحصاری حمل اسلحه برای دولت در کنار تقویت و بازسازی نهادهای امنیتی نکتههایی بود که او مورد توجه قرار داد. این دو بند از محورهای مدنظر رئیسجمهور لبنان، بندهایی است که میتواند در لبنان مناقشهبرانگیز باشد.
چالش اصلی، خلع سلاح حزبالله
عون گزینه متمایل به غرب است و آنطور که تحلیلها نشان میدهد، رایزنیهای فشرده عربستان سعودی و ایالات متحده در مطرح شدن او به عنوان نامزد ریاستجمهوری تاثیر زیادی داشت. میتوان این احتمال را در نظر داشت که کشورهای غربی پشتیبان لبنان شرط محدود کردن حزبالله را برای کمک به این کشور تعیین کرده باشند. آنها خواستار خلع سلاح کامل حزبالله هستند و صحبت رئیسجمهور نیز نشان میدهد که او قصد دارد این مسیر را دنبال کند.
محمد خواجوئی، تحلیلگر مسائل خاورمیانه پس از انتخاب عون نوشت: «انتخاب جوزف عون گزینه مورد حمایت واشنگتن و ریاض به عنوان رئیسجمهوری لبنان پیامد سیاسی تضعیف حزبالله در جنگ اخیر با اسرائیل و نیز سقوط بشارالاسد است. آرایش نیروهای سیاسی داخلی و حتی نیروهای خارجی تاثیرگذار در لبنان در ماههای اخیر تغییر یافته است.» همانطور که در سال ۲۰۱۶ پیشروی گروههای مقاومت در منطقه بهویژه آزادسازی حلب زمینهساز انتخاب گزینه مورد حمایت حزبالله برای ریاستجمهوری لبنان یعنی میشل عون شد، در شرایط کنونی نیز تضعیف محورمقاومت در منطقه در فضای لبنان نیز منعکس شده است.
حزبالله که در دوره کنونی اولویتش بازسازی روابط سیاسی خود در داخل است، ناگزیر به گزینه آمریکا و عربستان برای ریاستجمهوری لبنان تن داد. تقابل با این گزینه میتوانست حزبالله را دچار انزوا کند و حزبالله نمیخواست تصویر یک نیروی اخلالگر سیاسی را از خود ایجاد کند. بعد از انتخاب رئیسجمهوری لبنان، نوبت به معرفی نخستوزیر و تشکیل دولت خواهد بود که به نظر میرسد باز هم صحنهگردان آن کشورهای خارجی و در رأس آن آمریکا و عربستان خواهند بود. دولت بعدی متکثر و چندرنگ خواهد بود.
بزرگترین چالش پیش روی جوزف عون، وضعیت شکننده توافق آتشبس با اسرائیل و انتظارات حداکثری آمریکا بهویژه در دوره ترامپ است. آمریکا میخواهد قطعنامه ۱۷۰۱ به طور کامل اجرا شود یعنی خلع سلاح کامل حزبالله که این امر بسیار مناقشهبرانگیز است.» حزبالله اگر طی چند ماه گذشته از لحاظ نظامی، رهبری و نیروی انسانی تضعیف شده اما همچنان یک نیروی تاثیرگذار در صحنه سیاسی لبنان است. آنها در کنار جنبش امل دو جریان اصلی سیاسی شیعیان لبنان هستند که نفوذ بالایی دارند. به همین دلیل بعید است که عون به سمت حذف آنان از صحنه سیاست لبنان خیز بردارد.
چراکه این امری محال است و صرفاً لبنان را بیشتر در بحران فرو میبرد. اما با توجه به اینکه حاکمیت لبنان میخواهد از وضعیت فعلی خارج شود، احتمالاً مسئله خلع سلاح در دستور کار عون قرار بگیرد. امری که همواره با شدت و ضعف در میان سیاسیون لبنانی مطرح بوده و حالا که شرایط در این کشور و سطح منطقه تغییر زیادی داشته، شاید با قدرت بیشتری پیگیری شود. هرچند همانطور که گفته شد، امری بسیار مناقشهبرانگیز است و جوانب گوناگونی دارد.
احیای دولت
اولین بار نبود که لبنان دچار خلأ قدرت میشد. میشل عون، رئیسجمهور پیشین لبنان که او نیز سابقاً فرمانده ارتش بود اما نسبتی با جوزف عون ندارد، پس از یک خلأ قدرت ۳۰ ماهه در سال ۲۰۱۶ به کاخ بعبدا رفت. عوامل مختلفی از جمله رقابتهای سیاسی داخلی، دخالتهای خارجی، مشکلات شدید اقتصادی، درگیری با عوارض جنگ و ویرانیها، فساد در حاکمیت و جنگ قدرت باعث شد تا دولت لبنان رفتهرفته ضعیف شود. عون در سخنرانی سوگند خود، از فعالسازی دستگاههای امنیتی به عنوان ابزاری برای حفظ امنیت و اجرای قوانین صحبت کرد.
احتمالاً بخشی از این احیای قدرت و اقتدار امنیتی دولت با تلاش برای خلع سلاح گروهها و بخش دیگر با تقویت ارتش و دستگاه اطلاعاتی دولت لبنان پیگیری شود. لبنان ارتش بسیار ضعیفی دارد. میتوانیم بگوییم نیروی هوایی ندارد و نیروی دریایی آن در حد گارد ساحلی است. اندک قدرت نظامی نیز به نیروی زمینی برمیگردد. آمریکا پشتیبان اصلی ارتش لبنان است و احتمالاً تلاشهایی برای احیای آن از سوی عون صورت بگیرد.
