گزارش روز

مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش داد

حضور غیرشفاف نهادها در بازار دارو

نهادهای عمومی غیردولتی به‌صورت غیرمستقیم و از طریق برخی شرکت‌های سرمایه‌گذاری زیرمجموعه خود، مالکیت شرکت‌های دارویی مهمی را در اختیار دارند. در تخمین سهم نهادهای عمومی غیردولتی و بخش خصوصی از بازار دارو مشخص شد ۳۰ درصد بازار دارو در اختیار این نهادهاست. همچنین ۳۶ درصد از سهم بازار دارو در اختیار چند هلدینگ بزرگ بخش خصوصی است.
به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، کمبود شفافیت در صنعت دارو به‌طرز قابل اعتنایی وجود دارد به‌طوری‌که از حدود ۳۰۰ شرکت فعال در این حوزه تنها ۴۰ شرکت بورسی هستند و دسترسی به صورت‌های مالی آنها امکان‌پذیر است و باقی شرکت‌ها مشخص نیست چه صورت‌های مالی‌ای دارند. در حالی که شرکت‌های دارویی در سال‌های اخیر منابع مهمی در قالب ارز دولتی دریافت کرده و باید اطلاعات مربوط به نحوه تخصیص ارز در واردات دارو، در صورت‌های مالی آنها به اطلاع عموم برسد.
براساس این گزارش ۳ نهاد شامل سازمان تامین اجتماعی، ستاد اجرایی فرمان امام و بانک ملی در مجموع ۳۰ درصد و هفت هلدینگ بخش خصوصی حدود ۳۶درصد از حق کنترل و مدیریت بازار دارو را در اختیار دارند.
در سال‌های اخیر سیاستگذاری در حوزه نهادهای عمومی غیردولتی در برخی موارد به دلیل عدم شفافیت و فقدان اطلاعات، با مشکلات بسیاری همراه بوده و تلاش قانونگذار در تعیین محدوده مشخصی برای فعالیت نهادهای مزبور در عمل به موفقیت چندانی دست پیدا نکرده است. براساس اطلاعات آمارنامه دارویی در سال ۱۳۹۹ ارزش فروش داروهای تولیدی حدود ۲۹۷هزار میلیارد ریال و میزان واردات دارو حدود ۵۱هزار میلیارد ریال بوده است. بنابراین سهم واردات از کل داروی مصرفی کشور براساس ارزش فروش حدود ۱۵ درصد بوده است.
در حال حاضر ۳۵۰ شرکت دارویی در کشور فعالیت می‌کنند. سازمان تامین اجتماعی از طریق سرمایه‌گذاری دارویی تامین (تیپیکو) و شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا)، بانک ملی از طریق شرکت سرمایه‌گذاری شفا دارو و ستاد فرمان اجرایی امام از طریق گروه دارویی برکت، سرمایه‌گذاری دارویی سبحان و سرمایه‌گذاری البرز مالک شرکت‌های دارویی مهمی هستند که سهم بالایی از ارزش فروش بازار دارو را در اختیار دارند.
سازمان تامین اجتماعی از طریق شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) مالک بزرگترین هلدینگ دارویی کشور یعنی شرکت سرمایه‌گذاری دارویی تیپیکو است. تیپیکو در سال ۱۳۸۲ با هدف تهیه، تولید، واردات و صادرات مواد اولیه دارویی، دارو، محصولات آرایشی و بهداشتی، تجهیزات پزشکی و فرآورده‌های بیولوژیکی به عنوان واحد تجاری فرعی شرکت شستا تاسیس شد و در حال حاضر در تمامی حوزه‌های زنجیره تامین دارو فعالیت داشته و مجموعه بزرگ صادرکننده محصولات دارویی ایران به حساب می‌آید. ستاد اجرایی فرمان امام یکی دیگر از نهادهای عمومی غیردولتی است که از بازیگران اصلی صنعت داروی کشور تلقی می‌شود. نهاد مزبور از طریق شرکت کاراندیش دوران معاصر، به‌صورت مستقیم و گروه اقتصادی تدبیر به صورت غیرمستقیم، مالک گروه دارویی برکت است. نکته قابل‌توجه در خصوص مالکیت ستاد مزبور عدم وجود هرگونه اطلاعاتی در خصوص شرکت کاراندیش دوران معاصر است. به همین دلیل میزان سهام تحت تملک ستاد فرمان اجرایی امام در این شرکت مبهم است. سایر سهامداران گروه دارویی برکت یعنی سرمایه‌گذاری تدبیر (حدود ۹ درصد)، سرمایه‌گذاری پویا (حدود ۴ درصد)، صندوق سرمایه‌گذاری تدبیرگران فردا (حدود ۵ درصد) و پالایش پارسیان سپهر (حدود ۲ درصد) نیز زیرمجوعه ستاد فرمان اجرایی امام هستند. بنابراین نهاد مزبور مالک اصلی و عمده گروه دارویی برکت است.
بانک ملی نیز از طریق شرکت مدیریت طرح و توسعه آینده پویا، مالکیت عمده شرکت سرمایه‌گذاری شفادارو را در اختیار دارد. بانک ملی مالک صددرصد سهام شرکت مدیریت طرح و توسعه آینده پویاست و این شرکت ۷۲ درصد سهام سرمایه‌گذاری شفادارو را در اختیار دارد.