بررسی واکنش تندروها به تلاش پزشکیان برای جداسازی ترامپ و نتانیاهو/حمله به مصاحبه استراتژیک

دوشنبه روز خاصی بود. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسرائیل برای سومین بار در ۶ ماه گذشته و نخستین بار بعد از جنگ ۱۲ روزه با ایران به واشنگتن و دیدار دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا رفت. حوالی عصر همین روز هم گفت‌وگوی تصویری مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور کشورمان با تاکر کارلسون مجری و خبرنگار مشهور آمریکایی منتشر شد؛ گفت‌وگویی که با تمام ضعف‌های فرمی و محتوایی و انتقادهایی که به آن وارد است، اعلام موضع ایران در شرایط کنونی و خطاب به افکار عمومی در آمریکا به‌خصوص پایگاه رای دونالد ترامپ محسوب می‌شد.

فشار از واشنگتن تا تهران

درحالی‌که واشنگتن صحنه رایزنی دو عامل حمله به ایران و ۱۲ روز جنگ نابرابر بود، در تهران هم به خاطر این مصاحبه، فشارها بر رئیس‌جمهور از قبل بیشتر می‌شد و عده‌ای از صحبت‌های مطرح‌شده در آن ناراحت بودند. ناخشنودی آنان از این است که چرا پزشکیان گفت ایران به دنبال ترور ترامپ نیست، رویکردی صلح‌طلبانه دارد و مرگ بر آمریکا به معنای مرگ بر مسئولان و مردم آمریکا نیست بلکه «این شعار یعنی مرگ بر جنایت و مرگ بر سیاست‌هایی که منطقه را ناامن می‌کنند.» و البته ذکر این نکته هم برایشان غیرقابل قبول بود که پزشکیان تلاش کرد تفکیکی بین آمریکا و اسرائیل ایجاد کند.

این نکته‌ای بود که سیدعباس عراقچی، در یادداشتی که دیروز در فایننشنال‌تایمز نوشت به آن اشاره کرد: «انتخاب نهایی با آمریکاست: آیا ایالات متحده سرانجام مسیر دیپلماسی را برمی‌گزیند؟ یا همچنان درگیر جنگی خواهد ماند که متعلق به دیگری است؟»

البته پزشکیان درباره عهدشکنی آمریکایی‌ها، جنایات اسرائیل، سیاست‌هایی مانند حمایت از تروریسم در خاورمیانه در قالب داعش نیز صحبت کرد. اما علاقه‌ای برای شنیدن آن‌ها در داخل وجود نداشت. مشخص نیست که این افراد انتظار داشتند رئیس‌جمهور ایران در این شرایط، چه رفتار و گفتاری از خود در برابر مخاطب آمریکایی به نمایش بگذارد. در حالی که تندروهای داخلی تلاش می‌کنند این سیاست را ناکام بگذارند، در خطی مشابه تلویزیون اینترنشنال نیز به نقل از مقامات ناشناس اسرائیلی مدعی شد هماهنگی کامل میان آمریکا و اسرائیل در پرونده‌های غزه و ایران وجود دارد.

نکته جالب توجه اینکه یک جریان خاص در فضای مجازی و رسانه‌ای در صدد است تلاش پزشکیان برای جلوگیری از وقوع یک جنگ گسترده - که جنگ ۱۲ روزه را می‌توان پیش‌نمایش آن دانست - به «عدم کفایت سیاسی رئیس‌جمهور» و استیضاح پزشکیان گره بزند. در کنار آن‌ها، اظهارنظرهای توهین‌آمیزی از سوی بعضی نمایندگان مجلس اتفاق افتاد. 

هنوز مشخص نیست در شرایط سخت فعلی که جنگ متوقف شده، چرا عده‌ای در تلاش برای شکستن فضای منسجم داخلی هستند؟ در شرایطی که می‌توان آن را بدون شک سخت‌ترین شرایط ایران پس از انقلاب در همه جوانب داخلی و خارجی دانست. این انسجام در برابر دشمن خارجی به وجود آمد کشور در شرایطی است که نه می‌توان با اطمینان از به ثمر نشستن دیپلماسی سخن گفت و نه می‌توان به جنگی گسترده در خاورمیانه بحران‌زده دامن زد. پاسخ این سوال می‌تواند مشکلات زیادی را حل کند.

در ضیافت شام کاخ سفید

بامداد سه‌شنبه به وقت تهران و شامگاه دوشنبه به وقت واشنگتن بود که هیئت‌های اسرائیلی و آمریکایی دو طرف یک میز در کاخ سفید نشستند. خبرنگاران و عکاسان هم در این اتاق حضور داشتند و آنچه از محتوای دیدار ترامپ و نتانیاهو بیرون آمده، مربوط به ابتدای همین ضیافت است. 

به طور طبیعی، دو موضوع ایران و جنگ در غزه محوریت بحث‌های این دو سیاستمدار را تشکیل می‌داد که در هر دو پرونده، با هم شریک هستند. رئیس‌جمهور آمریکا گفت که او و نتانیاهو در کنار هم یک موفقیت چشمگیر را رقم زدند. ترامپ در این دیدار مدعی شد که مذاکره با ایران خیلی زود آغاز خواهد شد و استیو ویتکاف، نماینده او در خاورمیانه گفت شاید این گفت‌وگوها ظرف یک هفته آغاز شود. درحالی‌که تهران اگرچه تمایل خود به دیپلماسی را بارها ابراز کرده ولی با توجه به حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای، محتاطانه به مذاکره نگاه می‌کند.

از سوی دیگر، ترامپ در جریان این دیدار، بار دیگر لفاظی‌های پیشین خود را ادامه داد و گفت: «امیدوار است مجبور به حمله دوباره نشود» و ادعا کرد که مقامات ایرانی به دنبال ملاقات هستند. چراکه به زعم او، بعد از این جنگ و حملات آمریکا به سایت‌های هسته‌ای، رفتار مقامات ایران تغییر کرده است. او بار دیگر مدعی نابودی سایت‌های هسته‌ای ایران در حملات بمب‌افکن‌های بی-۲ در جریان جنگ ۱۲ روزه شد. در خصوص تماس‌ها نیز سخنگوی کاخ سفید روز دوشنبه گفت تماس‌های مستقیم و غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن در جریان است. 

ترامپ همچنین با اشاره‌ لغو تحریم‌های سوریه که اخیراً اتفاق افتاد، گفت: «مشتاقم بتوانم در زمان مناسب تحریم‌ها علیه ایران را هم بردارم.» 

بنیامین نتانیاهو هم در این دیدار از حمایت‌های ترامپ تشکر کرد و با اشاره به حملات آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران، همکاری تل‌آویو و واشنگتن را ترکیبی فوق‌العاده برای مقابله با چالش‌ها و استفاده از فرصت‌ها دانست. او همچنین به‌زعم خود، از طرف اسرائیلی‌ها و یهودیان سراسر جهان از آنچه تلاش ترامپ برای ایجاد صلح و امنیت در نقاط مختلف به‌خصوص خاورمیانه نامید، تشکر کرد. او در این دیدار نسخه‌ای نامه دولت اسرائیل به کمیته صلح نوبل برای نامزدی ترامپ را به او داد؛ اقدامی که به گفته تحلیلگران، سنخیتی با عملکرد ۲۱ ماه گذشته او در غزه و کشتار مردم فلسطین نداشت. 

تندروها عقده‌ شکست ۱۴۰۳ را خالی می‌کنند

محمد مهاجری، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی درباره انتقادات و حمله‌ها به مصاحبه پزشکیان و کارلسون، به خبرنگار هم‌میهن گفت: «منتقدان این مصاحبه چند گروه هستند. در جریان اصلاح‌طلب هم من دیدم که برخی نقدهایی به این گفت‌وگو داشتند اما بیشتر نقدها مربوط به دوستان اصولگرا بود. اما همین منتقدان اصولگرا هم دیدیم که در کمال انصاف انتقادات خود را به آقای پزشکیان مطرح کردند. نکات مثبت را مدنظر قرار دادند و اگر نقدی هم داشتند، مودبانه بیان کردند. نکته اصلی که مورد نظر منتقدان قرار گرفت این بود که آقای پزشکیان آمد و دو طرف مقابل یعنی آمریکا و اسرائیل را از هم جدا کرد. درحالی‌که آن‌ها در این جنگ کاملاً با همدیگر متحد بودند. پاسخی هم به این نقد داده شد که مخاطب این مصاحبه، مردم آمریکا و پایگاه رای ترامپ بودند. آقای پزشکیان نیز با همین نگاه سعی کرد این موضوع را جا بیاندازد که آمریکا و اسرائیل دو کشور جدا هستند و در این حمله خیلی مرتبط نبودند. فارغ از اینکه نظر ایشان درست باشد یا نه، صرفاً برای اطلاع آن را بیان می‌کنم.»

او ادامه داد: «اما عده‌ای دیگر هستند که هنوز فکر می‌کنند در سال گذشته و دوران انتخابات هستیم. هوز از شوک انتخابات بیرون نیامده‌ند و فکر می‌کنند باید توهین، فحاشی و هتاکی کنند. این‌ها کار خودشان را انجام می‌دهند. تا چند وقت پیش از این تیپ آدم‌ها گله داشتم اما امروز دیگر گله‌ای ندارم. اخیراً فهمیدم ذات‌شان همین است و فهم‌شان از موضوعات سیاسی بیش از این نیست. مصداق آن مثال هستند که می‌گوید نیش عقرب نه از ره کین است، اقتضای طبیعتش این است. عقرب بدون زهر وجود دارد؟ عقرب بدون زهر، عقرب مرده است. آن‌ها عادت کرده‌اند که این‌طور حرف بزنند و فضا را مسموم کنند.

در این فضای همدلی ایجاد شده و حتی قبل  از جنگ، بعضی اصولگراها که قبلاً از این تندروها حمایت می‌کردند، به تدریج خودشان را کنار کشیدند. من فکر می‌کنم این کناره‌گیری از تندروها در آینده باز هم اتفاق خواهد افتاد ولی از عصبانیت این دوستان کم نخواهد شد. هنوز عقده‌های فروخفته از انتخابات پارسال برایشان وجود دارد و باید به نحوی خود را تخلیه کنند. برای این تخلیه روانی هم راهی جز اینکه خود را کف توئیتر، اینستاگرام و فضای مجازی خالی کنند، راهی ندارد.»

ایران میز مذاکره را می‌چیند

هادی برهانی، استاد دانشکده مطالعات جهان نیز در تحلیل دیدار ترامپ و نتانیاهو گفت: «تبلیغات شکل‌گرفته حول محور سفر نتانیاهو به واشنگتن نشان می‌دهد که می‌خواهند بگویند این دیدارها، ادامه جنگ ۱۲ روزه است. چراکه آمریکایی‌ها در این جنگ مشارکت کردند و ترامپ در کنار نتانیاهو، رئیس دیگری‌ است که فرمان مشارکت نیروهایش در این جنگ را صادر کرد. ابتدا می‌گفتند ما می‌خواهیم پیروزی‌ای که به دست آوردیم را جشن بگیریم. اما این بحث‌ها فروکش کرد. این نیز می‌تواند چند دلیل داشته باشد. اول اینکه طرف مقابل نمی‌داند توان موشکی و هسته‌ای ایران در جریان جنگ ۱۲ روزه چقدر آسیب دیده است. شاید هم به این دلیل باشد که بر اساس گزارش‌های مطبوعاتی، اسرائیل هم در این جنگ خسارت‌های عمده‌ای دید.»

او ادامه داد: «تصویرسازی صورت گرفته درباره سفر این بود که در ادامه همان کمپین، نتانیاهو به واشنگتن رفت تا موافقت و چراغ سبز آمریکایی‌ها برای باز گذاشتن دست اسرائیل جهت حمله مجدد به ایران را بگیرد که اگر ایران به سمت بازسازی توان خود در حوزه هسته‌ای و موشکی رفت، آن‌ها بتوانند ضربه بزنند. دانش نظامی ندارم و این جنبه را نمی‌توانم تحلیل کنم اما از لحاظ سیاسی و تبلیغاتی به نظر می‌رسد به دنبال ایجاد یک اهرم فشار هستند که بگویند این جنگ ادامه خواهد داشت تا ما به اهداف‌مان برسیم.»

برهانی تاکید کرد: «آنچه در اخبار می‌شنویم این است که ترامپ نمی‌خواهد با این خواسته‌ها همراهی کند و می‌خواهد به سمت توافق با ایران حرکت کند. این چیزی نیست که اسرائیلی‌ها بخواهند. اما به طور قطعی و طبیعی با شرایطی که پیش آمد گفته می‌شود که چگونه می‌شود به این صحبت‌ها اطمینان کرد. تجربه گذشته می‌گوید مسئولین و دیپلمات‌های ما باید برخورد محتاطانه‌ای با صحبت‌های ترامپ داشته باشند و بر اساس فضای موجود، ابتکاراتی را مطرح کنند و مواضع کشور را پیش ببرند اما این به معنای اعتماد کامل نیست که همه بخواهند تمام حرف‌های ترامپ را باور کنند. اگر امروز مثبت صحبت کرده، به این معنی نیست که فردا موضع‌گیری منفی نخواهد داشت. در واقعیت‌های دنیای سیاست این اتفاقات می‌افتد به‌خصوص این که ترامپ از آن دست سیاستمدار‌هایی‌ است که حرف‌هایش را خیلی زیاد عوض می‌کند.»

این کارشناس مطالعات اسرائیل درباره دوگانه فریب – مذاکره و اظهارنظرهای پزشکیان و دیپلمات‌های ارشد کشور مبنی بر ادامه دیپلماسی نیز گفت: «این دوگانه، یک دوگانه واقعی نیست. وقتی مذاکرات در جریان است و دیپلمات‌های ما کار می‌کنند، به این معنی نیست که بقیه دستگاه‌ها در کشور دست روی دست بگذارند و مذاکرات را تماشا کنند. دستگاه‌های امنیتی و نظامی هم باید کار خودشان را انجام بدهند و تحلیل خود را داشته باشند که آیا تهدیدی وجود دارد یا نه. بر اساس همین تحلیل هم عمل کنند.»

او یادآور شد: «آمریکایی‌ها بعد از آن حمله متوجه هستند که کار تمام نشده و داستان همچنان ادامه دارد. برای این که بتوانند دستاوردی داشته باشند و مسئله ایران هم حل شود، نیاز به مذاکره است. همانطور که قبل از جنگ به دیپلماسی و مذاکره نیاز بود، امروز هم این نیاز هست. تلاش‌هایی برای شکل گرفتن میز مذاکره در جریان است. ظاهراً از طریق ترکیه به ایران پیغام دادند و این موضوع در حال پیگیری است. به نظرم در حال حاضر نظام در برابر نیازی که امروز در آمریکا به مذاکره و دیپلماسی وجود دارد، موضع خوبی گرفته؛ از یک طرف در دیپلماسی را نبسته و مذاکره را منتفی نکرده اما در عین حال روی تخریب روند دیپلماسی از سوی آمریکا، مشارکت در حمله اسرائیل به ایران یا به تعبیر آقای پزشکیان منفجر کردن میز مذاکره از طرف آن‌ها مانور می‌دهد. ایران به نظرم در تلاش است تضمین‌هایی از آمریکا بگیرد که اگر قرار است مذاکره‌ای صورت بگیرد، نباید با چنین اقداماتی به آن خدشه وارد شود. در کنار آن هم ابهام هسته‌ای را دنبال می‌کنند و پاسخ سوال‌هایی را نزد خود نگه داشتند که برای آمریکایی‌ها خیلی مهم است.»

 عکس: Gettyimages

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید