باجِ باختِ اعتماد/نگاهی به نخستین جشنواره ملی کاریکاتور باجنیوزها و نمایشگاه آن در گفتوگو با۴ عضو هیئتداوران این رویداد
اگر گذرتان به مجموعه خانه هنرمندان در محدوده خیابان ایرانشهر افتاده باشد، احتمالاً نمایشگاه کاریکاتور باجنیوزها توجه‌تان را جلب می‌کند؛ نمایشگاهی که چند روزی است در گالری استاد مرتضی ممیز آثار کارتونیستهای کشور درباره باجنیوزها به نمایش درآمده و تا چهارم مهرماه هم دایر است.
اگر گذرتان به مجموعه خانه هنرمندان در محدوده خیابان ایرانشهر افتاده باشد، احتمالاً نمایشگاه کاریکاتور باجنیوزها توجه‌تان را جلب می‌کند؛ نمایشگاهی که چند روزی است در گالری استاد مرتضی ممیز آثار کارتونیستهای کشور درباره باجنیوزها به نمایش درآمده و تا چهارم مهرماه هم دایر است.
این نمایشگاه بخش جنبی نخستین جشنواره ملی کاریکاتور باج‌نیوزهاست که هفته گذشته، اختتامیه‌اش برگزار شد و علاوه بر معرفی و تقدیر از برگزیدگان، کتاب آن نیز رونمایی شد. این جشنواره از جنبه‌های مختلف اتفاقی تازه در فضای رسانه‌ای کشور است که باید آن را به فال نیک گرفت. هم از نظر موضوعی که در کانون توجه قرار گرفت، هم استقبال و کیفیت آثار و مهم‌تر از آن، مشتاقانی که به نمایشگاه می‌روند و آثار هنرمندان درباره باج‌نیوز را تماشا می‌کنند.
باج‌نیوز، با تاریخ رسانه گره خورده
اصطلاح باج‌نیوز به رسانه‌ها یا شبه‌رسانه‌هایی اشاره دارد که با باجخواهی و دریافت مبالغ از افراد، جریان‌ها، سازمان‌ها و... یا قبول می‌کنند خبری را منتشر نکنند یا اخباری را به‌صورت جهت‌دار منتشر می‌سازند. تا آنجا که برخی حتی با سابقه خبرنگاری و دسترسی به اسناد، نقاب مبارزه با فساد بر چهره می‌زنند و در عمل با تهدید افراد و چهره‌ها یا گرفتن حق‌السکوت از افراد یا نهادها، مسیری متفاوت از رسالت رسانه‌ای‌شان را طی می‌کنند. امروزه باجنیوزها دیگر پدیده‌ای نوظهور و گذرا نیستند؛ آنها با تاریخ رسانه و مطبوعات گره خورده‌اند و همچون سایه‌ای از گذشته تا امروز همراه بوده‌اند و به‌احتمال زیاد، در آینده نیز ردِ پایشان باقی خواهد ماند.
اگرچه شکل و ابزارشان در هر دوره تغییر کرده، اما ماهیت‌شان همان است؛ از دوره وب و وب۲ تا عصر شبکه‌های اجتماعی، این جریان پیوسته گسترش یافته و چهره تازه‌ای به خود گرفته است. این واژه با اینکه حدود دو، سه سالی بیشتر نیست که وارد ادبیات رسانه‌ای کشور شده، به‌عنوان پدیده‌ای چالش‌برانگیز در فضای رسانه‌ای کشور، عمر بیشتری دارد و در سالیان اخیر نیز به‌دلایل زیادی ازجمله مشکلات اقتصادی، ضعف آموزش و نبود نظام نظارتی کارآمد به‌سرعت رشد کرده است. چنین روندی، نه‌تنها وجهه رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران را تضعیف کرده، بلکه مرز میان اطلاع‌رسانی و باجخواهی را در نگاه مخاطبان درهم شکسته و به موازات آن نیز اعتماد عمومی به رسانه و نظام اطلاع‌رسانی کشور را مخدوش ساخته است. یعنی تهدیدی که حرفه‌ای‌گری، اخلاق روزنامه‌نگاری و اقتصاد رسانه را زیر سوال می‌برد.
بنا به اهمیت موضوع باجنیوزها از اسفندماه سال گذشته، روزنامه هم‌میهن با حمایت هلدینگ پتروشیمی خلیج‌فارس، مجموعه‌ای از گفت‌وگوهای تحلیلی و عمیق با صاحبنظران ارتباطات و روزنامه‌نگاری را برای واکاوی ابعاد پدیده باجنیوزها آغاز کرد؛ تلاشی برای شناخت سازوکار پنهان و پیچیده‌ای که این معضل اجتماعی را تغذیه می‌کند و در فضای رسانه‌ای کشور نیز از آن استقبال شد.
همان زمان ایده جشنواره ملی کاریکاتور باجنیوزها مطرح شد. هلدینگ صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس و مرکز اطلاع‌رسانی و آموزش بورس، بانی برگزاری این رویداد شدند. رویدادی با آگاه‌سازی افکار عمومی درباره ابعاد اجتماعی پدیده باجنیوزها و اثرات مخرب آن. فراخوان جشنواره، خردادماه در رسانه‌ها منتشر شد و آن‌طور که هادی حیدری، دبیر جشنواره می‌گوید، هنرمندان استقبال چشمگیری از آن کردند. در فرصت یک‌ماه ارسال آثار، ۱۳۵ اثر از هنرمندان مختلف به دبیرخانه جشنواره رسید و درنهایت با داوری و برگزاری مراسم اختتامیه، شش اثر برگزیده معرفی شدند و از آنها تقدیر شد.
آثار باید به‌شکلی گسترده‌تر عرضه شوند
هادی حیدری، کاریکاتوریست معتقد است، امروزه با گسترش شبکه‌های اجتماعی، باجنیوزها بیش‌ازپیش ظهور یافته‌اند و هر فرد و سازمانی را تهدید می‌کنند و لازم است درباره آنها شناخت داشت. او با اشاره به کمپین شش‌ماهه اطلاع‌رسانی درباره باجنیوزها در رسانه‌ها و ایده برگزاری جشنواره کاریکاتور باجنیوزها می‌گوید: «هلدینگ صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس به‌عنوان یکی از پایه‌های اصلی کمپین، تصمیم گرفت برای ارتقای آگاهی عمومی، جشنواره‌ای هنری برگزار کند. این جشنواره با تمرکز بر کاریکاتور طراحی شد، چراکه این هنر در عین اختصار، پیام را به‌شکل موثر و گسترده به مخاطبان منتقل می‌کند و می‌تواند دایره توجه عمومی را افزایش دهد.
برهمین‌اساس، پیشنهاد برگزاری چنین رویدادی ارائه شد که از آن استقبال شد.» او با اشاره به تعداد آثار ارسال‌شده به جشنواره می‌گوید: «در فراخوانی که ما منتشر کردیم، ۶۷ هنرمند از سراسر ایران آثار خود را ارسال کردند. طبق قوانین جشنواره، هر هنرمند می‌توانست حداکثر سه اثر ارسال کند و درمجموع ۱۳۵ کاریکاتور به دبیرخانه جشنواره رسید. از این تعداد، ۲۰ نفر زن و ۴۷ نفر مرد بودند، کم‌سن‌ترین شرکت‌کننده ۱۷ سال و مسن‌ترین ۷۴ سال داشتند. بیشترین تعداد آثار نیز از استان‌های تهران، البرز، فارس و اصفهان به دست ما رسید.»
او درباره کیفیت آثار بخش مسابقه گفت: «با وجود تازگی موضوع جشنواره، هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی آثار بسیار قابل‌توجه بود و داوری رقابتی و نزدیک را رقم زد. خوشبختانه کاریکاتوریست‌ها به درک درست و اصیلی از محتوای اصلی پدیده باج‌نیوز رسیده بودند. هرچند برخی آثار نیز با محوریت فیک‌نیوز و دروغ‌پردازی‌های رسانه‌ای طراحی شده بود.»
دبیر جشنواره ملی کاریکاتور باج‌نیوز از تمایل برای برگزاری دوره‌های بعدی این رویداد هم می‌گوید: «یکی از اهداف ما این است که جشنواره به یک فستیوال مستمر تبدیل و هرسال در سطحی گسترده‌تر و با استانداردهای بالاتری برگزار شود. موفقیت این روند وابسته به ثبات مدیریتی هلدینگ صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس و استمرار حمایت مدیران از رویداد در سال‌های آینده است که امیدواریم چنین شود.»
او درباره میزان علاقه و استقبال مخاطبان از نمایشگاه آثار کارتونیست‌ها در خانه هنرمندان می‌گوید: «هر روز بازدیدها رصد می‌شود و براساس گزارش‌هایی که مسئولان هلدینگ صنایع پتروشیمی به ما می‌دهند، استقبال خوبی صورت گرفته است که مایه خوشحالی است. از طرفی، محل نمایشگاه نیز محل رفت‌وآمد هنردوستان و هنرمندان است و بازدید از آثار تاکنون رضایت‌بخش بوده است.»
او درباره بازخورد شرکت‌کنندگان از اختتامیه جشنواره گفت: «تعدادی از دوستان پس از مراسم به من گفتند که با دیدن این جشنواره، یاد برنامه‌های باشکوه دوسالانه‌های کاریکاتور افتاده‌اند. در شرایط فعلی که با برهوت جشنواره‌های کاریکاتور روبه‌رو هستیم، چنین رویدادهایی می‌تواند به‌نوعی خون تازه‌ای در رگ‌های کاریکاتور ایران بریزد و برای مخاطبان جدی این هنر که علاقه‌مند به دیدن آثار جشنواره‌ها و هنرمندان کاریکاتوریست هستند، بسیار ارزشمند است.»
حیدری همچنین با تاکید بر اهمیت توجه بیشتر به پدیده باجنیوزها اضافه می‌کند: «آثار جشنواره نباید محدود به برگزاری نمایشگاه شوند. برای تاثیرگذاری بیشتر، این آثار می‌توانند در قالب بیلبوردهای شهری منتشر شوند تا با شهروندان ارتباط برقرار کنند و تلنگری به مخاطب بزنند. همچنین نمایشگاه‌ها می‌توانند به‌صورت دوره‌ای در شهرهای مختلف برگزار شوند و هم‌زمان کارگاه‌های عملی و جلسه‌های پرسش و پاسخ شکل بگیرد تا فرهنگ عمومی دراین‌زمینه تقویت شود. آثار جشنواره باید از کانال‌های مختلف به دست مخاطبان بیشتری برسند، به‌ویژه کسانی که ممکن است خودشان سوژه باجنیوزها شوند. متولیان جشنواره باید به این نکات توجه کنند تا اثرگذاری رویداد به حداکثر برسد.»
ابزار رسانه‌ای قوی و موثر به‌نام کارتون
جمال رحمتی، کاریکاتوریست و یکی از داوران اولین جشنواره ملی کاریکاتور باجنیوزها، بر قدرت کاریکاتور به‌عنوان رسانه‌ای تاثیرگذار اشاره می‌کند و می‌گوید: «در حوزه رسانه، پدیده باج‌نیوز وجود داشته و کم‌وبیش همه کسانی که درگیر رسانه بوده‌اند، با آن آشنا هستند. دراین‌میان کارتون، ابزار رسانه‌ای مهمی است که مزیت‌های زیادی دارد.» رحمتی در تشریح این مزایا می‌گوید: «بزرگ‌ترین امتیاز کارتون این است که ابزار طنز دارد و مردم می‌توانند ارتباط بهتری با آن برقرار کنند. حتی در گذشته شاهانی که هیچ نقدی را تحمل نمی‌کردند، افرادی داشتند که با استفاده از ابزار طنز، تلخ‌ترین حرف‌ها را به آنها منتقل می‌کردند و مسئله‌ای ایجاد نمی‌شد.
به این ترتیب، طنز به‌عنوان یک ابزار موثر، امکان ایجاد ارتباط بهتر را فراهم می‌کند. امتیاز دیگر کارتون این است که هنر عصر جدید محسوب می‌شود؛ به این معنا که افراد در زمانه معاصر به‌دلیل کمبود زمان، این امکان را دارند که در زمانی کوتاه، با کارتون اطلاعات زیادی را دریافت کنند. ازاین‌رو، کارتون ابزار رسانه‌ای قوی و موثری است. نمونه‌های جهانی نیز نشان داده‌اند که کارتون می‌تواند موج بسازد و تاثیرگذار باشد، هرچند تغییر فرهنگی یا اخلاق و رفتار جامعه را مستقیماً رقم نمی‌زند.»
رحمتی درخصوص آثار جشنواره کاریکاتور باج‌نیوز توضیح داد: «آثاری که به دبیرخانه رسیدند، رویکردهای متنوعی داشتند. برخی کارها به خود پدیده باج‌نیوز و سازوکارهای اقتصادی آن توجه داشتند و برخی دیگر زوایای متفاوتی را بررسی کرده بودند. این تنوع نگاه، یکی از جذابیت‌های جشنواره بود و نشان داد که هنرمندان با موضوع به شکل خلاقانه و متفاوت ارتباط برقرار کرده‌اند.»
او درخصوص فرآیند داوری افزود: «در این جشنواره برخلاف بسیاری دیگر، تقریباً تمام آثار کیفیت بالایی داشتند. همین موضوع، داوری را بسیار سخت می‌کرد. در داوری، دو بخش اصلی مدنظر قرار گرفت؛ محتوا و تکنیک. نگاه داورها نیز متفاوت بود؛ برخی بر تکنیک تاکید داشتند و برخی بر محتوا اما ما با هر دو رویکرد آثار را ارزیابی کردیم.»
جشنواره کاریکاتور را باید ادامه داد
سلمان طاهری، کاریکاتوریست یکی دیگر از اعضای هیئتداوران اولین جشنواره ملی کاریکاتور باج‌نیوزهاست. او پدیده باجگیری و باجخواهی رسانه‌ای را یکی از پیامدهای اقتصاد رانتی و غیرشفاف می‌داند و درباره نسبت فرم کاریکاتور با چنین معضلاتی می‌گوید: «کاریکاتور یا هر شکل دیگری از هنر نمی‌تواند اصل موضوع را تحت‌الشعاع قرار دهد. مردم ایران همواره به طنز گرایش داشته‌اند و این فرم را دوست دارند. کاریکاتور یکی از مدیاهای رسانه‌ها و فرم‌های هنری است که می‌تواند سریع در آگاهی عمومی موثر باشد.
درباره جشنواره کاریکاتور باج‌نیوز هم فکر می‌کنم بالاترین دستاورد آن و این فرم‌های هنری آگاهی‌رسانی است. اگر افکار عمومی آنقدر آگاه شوند که بتوانند باجنیوزها و رسانه‌های باج‌گیر را شناسایی کنند و به‌راحتی فریب نخورند، آن‌وقت موثر واقع شده‌ایم.» او درباره مضامین آثار ارسال‌شده به دبیرخانه جشنواره می‌گوید: «آثاری که به دبیرخانه جشنواره رسید و داوری شد، از نظر کیفیت مفهومی فراتر از انتظارمان بود. اگرچه ممکن است برخی آثار به‌دلیل نزدیکی مفاهیم، با فیک‌نیوزها یا دیگر دروغ‌پردازی‌های رسانه‌ای ترکیب شده باشند، اما ما در هیئتداوران ارزیابی‌مان این بود که عمده هنرمندان فهم صحیح و دقیقی از پدیده باج‌نیوز را در آثارشان آورده‌اند.
حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد آثار به‌صورت مستقیم به خود پدیده باج‌نیوز اشاره داشت و بقیه آثار بیشتر به آسیب‌ها و پیامدهای آن برای رسانه‌ها پرداخته بودند. به گمان من، باتوجه به پیچیدگی موضوع، این سطح از درک و ارائه مفهومی بسیار ارزشمند بود.» طاهری درباره معیارهای داوری توضیح می‌دهد: «در تمام جشنواره‌های هنری، اصل اساسی، پرداختن به موضوع در همه جشنواره‌هاست.
چراکه اعتبار یک جشنواره به استانداردهای بصری و تکنیکی آثار است. با وجود اینکه باج‌نیوز موضوعی تا حدودی انتزاعی است، شرکت‌کنندگان حرفه‌ای توانستند آن را به‌شکل موثر در کارهای خود بازتاب دهند. در تکنیک، ممکن است اختلاف‌نظرهایی در ارزیابی آثار وجود داشته باشد که آن هم طبیعی است. چراکه سلیقه‌های شخصی در این حوزه مطرح می‌شود، اما خوشبختانه تعداد کارتونیستهای حرفه‌ای و مسلط بر تکنیک در این جشنواره کافی بود تا انتخاب آثار برتر محدود نشود. نهایتاً در امتیازدهی، آثار با تکنیک بالاتر، امتیاز بیشتری کسب کردند.»
عضو هیئتداوران نخستین جشنواره ملی کاریکاتور باجنیوزها، درباره پیام و دستاوردهای این رویداد طاهری می‌گوید: «باتوجه به استقبالی که از جشنواره، چه از سمت هنرمندان و چه از طرف مخاطبان صورت گرفت، اولین دوره این جشنواره موفق بود و پیام‌‌‌های خود را به مخاطبان منتقل کرد. معتقدم که این جشنواره برای جامعه مطبوعاتی، جامعه کارتونیستهای ایران و مخاطبان عام اثرگذار باشد، به‌ویژه کسانی که فرصت مطالعه روزنامه یا نشریه ندارند و از طریق کاریکاتور راحت‌تر با موضوع ارتباط برقرار می‌کنند، تجربه‌ای منحصربه‌فرد و خاص است.»
طاهری با اشاره به ظرفیت‌های جشنواره کاریکاتور باجنیوزها برای تبدیل‌شدن به رویدادی دوره‌ای می‌گوید: «تا سال ۸۸ ما دوسالانه کاریکاتور را داشتیم که اعتبار بین‌المللی بالایی داشت، اما توقف آن خلأیی ایجاد کرده بود. الان فکر می‌کنم، برگزاری جشنواره‌هایی مانند باج‌نیوز و استقبال کارتونیستهای داخلی، نشان می‌دهد که ما به چنین رویدادهایی نیاز داریم و با ترکیبی از برگزارکننده‌ها و حضور موثر کاریکاتورست‌ها می‌توان بستری ایجاد کرد و از طریق آن، شکل تازه‌ای از دوسالانه کاریکاتور را ایجاد کرد. با رسمیت‌دادن به چنین جشنواره‌ای، نقطه‌قوتی برای نهادهای رسمی نیز ایجاد می‌شود؛ زیرا کارتونیست‌ها همچنان ارتباط مستقیم با مخاطبان خود دارند و فضای رسمی نیز از این ارتباط بهره‌مند می‌شود. این اقدام ضمن حفظ پیام‌رسانی هنرمندان، می‌تواند جریان کاریکاتور را تقویت کند و فضای رسمی نیز از آن سود ببرد».
کاریکاتور حساس می‌کند و آگاهی می‌بخشد
فیروزه مظفری ، کاریکاتوریست نیز ازجمله اعضای تیم داوری اولین جشنواره ملی کاریکاتور باج‌نیوزهاست. او درباره نقش کاریکاتور در شکل‌دهی به ادراک عمومی درباره پدیده باجنیوزها و کسانی که در قالب باج‌گیر رسانه‌ای فعالیت دارند، می‌گوید: «مطمئناً کاریکاتور نقش بازدارنده ندارد، چراکه مسئولیت یا بازوی قانونی دراین‌زمینه ندارد، اما می‌تواند سطح آگاهی عمومی را افزایش دهد.»
مظفری درباره آثار پذیرفته‌شده در جشنواره، به عناصر بصری مشترک میان آنها اشاره می‌کند و می‌گوید: «آثار رسیده نمایانگر تنوع سبک‌ها، نسل‌ها و جغرافیا بودند. از کاریکاتوریست‌های جوان با زبان گرافیکی مدرن گرفته تا استادان قدیمی با تکیه بر خط و اغراق سنتی. بااین‌حال یک زبان تصویری مشترک هم دیده می‌شد؛ استفاده گسترده از نمادهای رسانه‌ای مانند میکروفن، دوربین، روزنامه، شبکه‌های اجتماعی و تصویرسازی‌های اغراق‌آمیز برای نشان‌دادن ماهیت باجنیوزها. آنچه ما دیدیم تنوع و گوناگونی آثار و تناسب آن با تعداد شرکت‌کنندگان بود که همه حول یک معنای مشترک می‌چرخیدند.»
او درباره معیارهای داوری آثاری که در پی فراخوان به جشنواره رسیدند، چنین توضیح می‌دهد: «هیئتداوران در اولین دوره جشنواره ملی کاریکاتور باجنیوزها بر چند موضوع محوری تاکید داشت. ازجمله نوآوری بصری و پرهیز از کلیشه، قوت طنز و ایجاز، شوخ‌طبعی و توانایی بیان پیام با حداقل عناصر، عمق نگاه انتقادی و ارتباط مستقیم با موضوع باجنیوزها و اثربخشی پیام و تاثیر آن بر مخاطب عام بدون توضیح اضافی. ما همه این معیارها را در ارزیابی آثار لحاظ کردیم و درنهایت آثار برگزیده را انتخاب و معرفی کردیم.»
مظفری بر این باور است که کاریکاتور به‌دلیل ماهیت اغراق، طنز و انتقاد، قدرت اثرگذاری زیادی در حساسیت‌زایی افکار عمومی دارد و چنین کارکردی درباره پدیده باجنیوزها را هم می‌توان از آن انتظار داشت. او دراین‌باره می‌گوید: «وقتی پدیده‌ای مثل باج‌نیوز که برای بسیاری مردم مبهم یا ناآشناست، در قالب تصویری نمادین، کنایه‌آمیز و انتقادی ارائه می‌شود، پیام آن سریع‌تر در ذهن مخاطب شکل می‌گیرد. این پیام تصویری می‌تواند هم آگاهی‌بخش باشد، هم اعتماد عمومی مردم نسبت به روش‌های فریبنده رسانه‌های باج‌گیر را تحت‌تاثیر قرار دهد.»
انباشت بی‌اعتمادی، بسترساز باجخواهی می‌شود
در اولین دوره جشنواره ملی کاریکاتور آثاری از احسان گنجی، طراوت نیکی و علی پاک‌نهاد به‌عنوان آثار برگزیده معرفی شدند که روز دوشنبه ۲۴ شهریورماه و در مراسم اختتامیه رویداد، از آنها با اهدای تندیس جشنواره، لوح تقدیر جوایز نقدی ۳۰ و ۲۰ ، ۱۵ میلیون تومانی تقدیر به‌عمل آمد. همچنین به مهدی صادقی، لاله ضیایی و سالار عشرت‌خواه به‌عنوان آثار شایسته تقدیر لوح تقدیر و ۵ میلیون تومان جایزه اهدا شد. در مراسم اختتامیه، هنرمندان، روزنامه‌نگاران و چهره‌‌های فرهنگی و ادبی کشور حضور داشتند. ابتدا هادی حیدری، دبیر جشنواره، گزارشی درباره فرآیند ارسال و داوری آثار را قرائت کرد و پس از آن نوبت به سخنرانی‌ها رسید.
محمد فاضلی، جامعه‌شناس در صحبت‌های خود به پنج عامل اصلی ایجاد و رشد باجنیوزها اشاره کرد؛ فقدان شفافیت، فساد و امور غیراخلاقی، نقش دولت در انتصاب‌های بدون ضابطه، نبود ناظر و رسانه‌های مستقل و حمایت‌های سیاسی از باجنیوزها. او توضیح داد، جامعه‌ای که بی‌اعتمادی در آن غالب است، زمینه مناسبی برای گسترش باج‌نیوز فراهم می‌کند، زیرا در چنین شرایطی افراد هر شاهدی را رد می‌کنند و هر دروغی می‌تواند باورپذیر شود. به گفته فاضلی، این مرحله خطرناک نشان‌دهنده وضعیتی است که هر حرف و ادعای بی‌اساسی در جامعه، مشتری دارد و مرجعیت رسانه‌ای نیز از بین رفته است. او جامعه انباشه‌شده از بی‌اعتمادی را بستر توسعه باج‌نیوز عنوان کرد.
عباس عبدی، روزنامه‌نگار، در ادامه با بیان اینکه جشنواره ممکن است به توسعه این پدیده کمک کند، تاکید کرد که مسئله باج‌نیوز فراتر از افراد باج‌گیر است و شامل کسانی می‌شود که پیشنهاد باج می‌دهند، نظارت نمی‌کنند و جامعه‌ای که سکوت می‌کند. او کم‌ارزش‌بودن نظام رسانه‌ای ایران را عامل مهمی دانست و گفت رسانه‌های باسابقه چون نیویورک تایمز در جهانی با ارزش اقتصادی و برند تفاوت دارند، اما در ایران روزنامه‌ها چنین ارزشی ندارند. عبدی با تاکید بر اینکه باجنیوزها خبر را تنها برای مدیرعامل می‌نویسند و بسیاری از افراد از تولید آن مطلع نمی‌شوند، ضرورت فکر جدی رسانه‌ای در کشور برای مقابله با این پدیده را مطرح کرد.
احمد مسجدجامعی، وزیر اسبق فرهنگ، با اشاره به وجه تاریخی باج‌نیوز گفت که این پدیده جدید نیست و ریشه‌ای طولانی دارد، حتی در زمان قاجار با زبان شعر و ترانه هجوگرانه، باجگیری انجام می‌شده است. او نقش دولت در گسترش این پدیده را قابل‌توجه دانست و یادآور شد، مقابله با باج‌نیوز کار دولت نیست بلکه وظیفه نهادهای مدنی است که باید برای مبارزه با فساد و افزایش آگاهی اجتماعی شکل گیرند.
حامد شمس، مدیر برند، مسئولیت اجتماعی و روابط‌عمومی هلدینگ خلیج‌فارس، حامی اصلی جشنواره ملی کاریکاتور باجنیوزها، باجخواهی رسانه‌ای را پدیده‌ای اجتماعی، پیچیده و چندلایه توصیف کرد که مشابه مسائلی چون کاهش فرزندآوری یا گسترش اعتیاد، ریشه‌های اجتماعی و اقتصادی دارد. او کاهش اعتماد مردم به حاکمیت و ازبین‌رفتن مرجعیت رسانه‌ای را از عوامل مهم شکل‌گیری باجنیوزها دانست و تاکید کرد که مقابله با این پدیده نیازمند برنامه‌ریزی جامع، افزایش سواد رسانه‌ای مدیران بنگاه‌ها و توانمندسازی مدیران روابط عمومی است.
شمس همچنین از ایجاد ائتلافی میان رسانه‌ها، شرکت‌ها و نهادهای اقتصادی دولتی و خصولتی برای آغاز این مسیر خبر داد و اشاره کرد که با وجود تولید بیش از ۵۰ ویدئو و کلیپ خبری و انتشار حداقل ۵۵ یادداشت و مقاله، هنوز موج موثری علیه باج‌نیوز ایجاد نشده است و گستردگی این پدیده فراتر از تصور اولیه بوده است.
یکی از خروجی‌های اولین جشنواره ملی کاریکاتور باجنیوزها، انتشار کتاب جشنواره ملی کاریکاتور باج‌نیوز است که در حاشیه مراسم اختتامیه، از آن رونمایی شد. کتابی که حیدری درباره آن می‌گوید: «تمام آثاری که از غربال داوری گذشتند و روی دیوار نمایشگاه قرار گرفتند، در کتاب با مشخصات و توضیحات درج شده‌اند. کتاب با کیفیت مناسب از لحاظ کاغذ و کیفیت چاپ و جلد منتشر شده است.»
حیدری با یادآوری اهداف جشنواره ملی کاریکاتور باجنیوزها توضیح می‌دهد: «ما در وهله اول می‌خواهیم مردم و افکار عمومی، رسانه‌ها، روزنامه‌نگاران، مسئولان و سازمان‌ها نسبت به پدیده مذمون باجخواهی آگاه شوند. بنابراین اگر قصدمان اثرگذاری آثار است، باید چشم‌اندازی فراتر از برگزاری نمایشگاه محدود و چندروزه را هدف‌گذاری کنیم. بر همین اساس کتاب برگزیده آثار را نیز تدوین و منتشر کردیم.
چراکه پیام جشنواره در قالب چاپ کتاب آن و قرار گرفتن در خانه‌ها و کتابخانه‌ها عینیت می‌یابد و حفظ می‌شود.» دبیر جشنواره ملی کاریکاتور باجنیوزها اضافه می‌کند: «جشنواره هلدینگ صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس تعدادی از کتاب‌ها را برای سازمان‌ها، مراکز و مسئولان کشور ارسال می‌کنند. این‌ها را مخاطبان بالقوه باجنیوزها ارسال می‌کنند تا به‌عنوان میراثی از دوره اول جشنواره به‌عنوان یادگار به‌جا بماند.»
نخستین جشنواره ملی کاریکاتور باجنیوزها را باید پیش و بیش از اینکه رویدادی هنری خواند، دریچه‌ای برای درک بهتر پیچیدگی‌های پدیده‌ای و اجتماعی دانست که ریشه در بی‌اعتمادی، نبود شفافیت و ساختارهای ابتر و به‌هم‌ریخته اطلاع‌رسانی دارد. گرچه آثار ارائه‌شده در این جشنواره زبان طنز، اغراق و نمادپردازی دارند، ولی مخاطب را به تماشا و بلکه به تأمل و پرسشگری فرا می‌خواند.
باید گفت با برگزاری این رویداد و انتشار آثار در کتاب جشنواره، گام مهمی در تثبیت حافظه اجتماعی و ارتقای سواد رسانه‌ای برداشته شده است؛ گامی که پیام‌اش فراتر از گالری‌ها و شبکه‌های اجتماعی، در دل خانه‌ها و ذهن مخاطبان ثبت می‌شود. این تلاش نشان می‌دهد که حتی در مواجهه با جریان‌های پیچیده و آسیب‌زا، خلاقیت و هنر می‌تواند چراغی باشد برای روشن‌کردن مسیر، یادآورِ این نکته که آگاهی و مشارکت جمعی، تنها راه مقابله با پدیده‌هایی است که اعتماد و اخلاق رسانه را تهدید می‌کنند.
به‌نظر می‌رسد جشنواره ملی کاریکاتور باجنیوزها را نه یک پایان، بلکه باید آغاز مسیر آگاهی و نقد خلاقانه دانست؛ حرکتی که امید دارد با استمرار و توسعه، هرسال گستره تاثیر خود را گسترش دهد و فرهنگ رسانه‌ای و مسئولانه‌ای در جامعه بسازد.
