فلسفه سیاسی به روایت کلوسکو

جورج کلوسکو، استاد فلسفه سیاسی دانشگاه ویرجینیا در چهار دهه اخیر در حوزه‌های نظریه تحلیلی و نظریه هنجاری در سیاست و فلسفه سیاسی آثاری چون «توسعه نظریه سیاسی افلاطون» (1986)، «اصل انصاف و الزام سیاسی» (1992)، «تعهدات سیاسی» (2005)، «کتاب راهنمای تاریخ فلسفه سیاسی آکسفورد» (2011)، «دگرگونی لیبرالیسم آمریکایی» (2017) و «چرا باید قانون را رعایت کنیم؟» (2019) را نگاشته است.

 کتاب «تعهدات سیاسی» او در سال 2007 جایزه دیوید و الین اسپیتز را توسط کنفرانس بین‌المللی مطالعه اندیشه سیاسی «برای بهترین کتاب در نظریه لیبرال و/ یا دموکراتیک منتشرشده دو سال قبل» دریافت کرد. از این نویسنده دو اثر به فارسی ترجمه شده؛ یکی به همین تازگی و در سال جاری با عنوان «جستارهایی در الزام سیاسی: چرا باید به قانونی که خود ننوشته‌ایم عمل کنیم؟» که لااقل از مشخصات اولیه منتشرشده در تارنماهای فروش کتاب نمی‌توان متوجه شد ترجمه «اصل انصاف و الزام سیاسی» است یا «چرا باید قانون را رعایت کنیم؟». 

پیش از اینها اما در دهه 1380، این خشایار دیهیمی بود که ترجمه اثری دوجلدی از کلوسکو به‌نام History of Political Theory را در دستور کار قرار داد. این کتاب را کلوسکو در دو جلد نوشته است. جلد اول به دوران کلاسیک و قرون وسطی می‌پردازد و جلد دوم به دوران مدرن. دیهیمی اما در ترجمه هم عنوان کتاب را کمی تغییر داد، هم برای رعایت حجم متناسب کتاب، آن را به چهار جلد تقسیم کرد: دوران کلاسیک، قرون وسطی، از ماکیاولی تا منتسکیو و درنهایت، از روسو تا مارکس.

ترجمه سه جلد نخست را دیهیمی خود به سرانجام رسانید و این کتاب‌ها در برخی از دانشگاه‌های کشور نیز برای درس تاریخ فلسفه سیاسی غرب مورد استفاده اساتید و دانشجویان قرار گرفتند. البته در همان زمان سیدجواد طباطبایی در نقدی نسبت به این ترجمه که با عنوان «ترجمه و تفنن!» در تارنمای «فرهنگ امروز» منتشر شد، نکاتی درباره «پیامدهای نامطلوب انتقال پژوهش‌های حوزه‌ علوم انسانی از دانشگاه و نهادهای پژوهشی به حوزه‌ عمومی» مطرح کرد و در آن ضمن بیان برخی خطاهای راه‌یافته به ترجمه، بدین نکته اشاره کرد که کتاب کلوسکو اگرچه در مقایسه با «تاریخ فلسفه‌ سیاسی» که زیر نظر لئو اشتراوس و کراسپی در آمریکا و «تاریخ اندیشه‌ سیاسی» ‌که در فرانسه زیر نظر آلَن رنو انتشار پیدا کرده، اثری مقدماتی‌تر است، اما باتوجه به فقری که در ترجمه کتاب‌های تاریخ فلسفه سیاسی در ایران وجود دارد و دانشجویان علوم سیاسی را ناچار از مراجعه به ترجمه‌هایی چون «خداوندان اندیشه سیاسی» نوشته مایکل فاستر و «تاریخ نظریات سیاسی» اثر جرج ساباین می‌کند، ترجمه دقیق آن می‌تواند مغتنم باشد. 

دیهیمی هم نوشته طباطبایی را بی‌پاسخ نگذاشت و جدا از پذیرش این نکته که ممکن است خطاهایی به ترجمه راه پیدا کرده باشد، به این نکته اشاره کرد که اولاً این کتاب را از بین 50 کتاب که در این زمینه خوانده است، برای ترجمه انتخاب کرده و ثانیاً در نظرسنجی از یکی از اساتید دانشگاه آکسفورد در این باره نیز، نظر آن استاد بر ترجمه کتاب کلوسکو مثبت بوده است. 

به هر روی، هرچه بود و گذشت، از سال 1389 که ترجمه جلد سوم این کتاب چاپ شد، بسیاری پیگیر ترجمه جلد چهارم آن بودند اما سال‌ها خبری از بازگردان این جلد نبود تا اینکه در ماه اخیر، ترجمه این جلد با مترجمی دیگر بر ویترین کتابفروشی‌ها نشست؛ مسعود آذرفام دانش‌آموخته دکتری علوم سیاسی در دانشگاه تهران، مولف کتاب «مدرنیته مشروع است: بازسازی و بررسی منازعه مشروعیت عصر جدید» و مترجم آثاری در حوزه اندیشه سیاسی و فرهنگ غرب چون «درآمدی بر فهم ایدئالیسم آلمانی»، «رمانتیسم آلمانی»، «روشنگری و بنیادهای فکری فرهنگ مدرن»، «پس از هگل» و... که شاید با چنین سوابقی برخی نگرانی‌هایی را که مرحوم طباطبایی درباره ترجمه متون تخصصی علوم سیاسی به دست افرادی غیردانشگاهی داشت، برطرف کند. 

به هر روی، جلد آخر کتاب کلوسکو شامل بررسی اندیشه سیاسی ژان ژاک روسو، ادموند برک و اندیشه سیاسی محافظه‌کارانه، لیبرالیسم سودجویانه (جرمی بنتام، جیمز میل  و جان استوارت میل)، هگل و مارکس در 500 صفحه می‌شود.

بدین‌ترتیب ترجمه کتاب دوجلدی کلوسکو به فارسی به پایان رسید و اینک خوانندگان ایرانی دوره کامل این اثر را در اختیار دارند و می‌توان قضاوتی دقیق‌تر درباره کلیت این اثر در اختیار داشت. از ویژگی‌های نوشته کلوسکو می‌توان به رفت و برگشت او میان متون سیاسی و زمینه سیاسی و اجتماعی و گاه احوالات شخصی فلاسفه اشاره کرد؛ امری که هم یک انتخاب روش‌شناختی است، هم باعث می‌شود مخاطبان علاقه‌مند به درکی کلی از آرای این متفکران نیز بتوانند این اثر را مطالعه کنند. 

تاریخ فلسفه سیاسی (جلد چهارم) از روسو تا مارکس

نویسنده: جورج کلوسکو

مترجم: مسعود آذرفام

انتشارات: نشر نی

قیمت: 460 هزار تومان