امضای طلایی ترامپ / دسترسی کاربران آمریکایی به تیک‌تاک مسدود شد و کار دونالد ترامپ برای آزادسازی این پلتفرم آسان نیست
در‌حالی‌که دولت ترامپ در دوره‌ای پلتفرم تیک‌تاک را یک تهدید بالقوه ارزیابی کرده بود، ممنوعیت کامل آن پیامدهای قابل‌توجهی از نظر حقوقی، اقتصادی و سیاسی خواهد داشت. چالش پیش‌روی دولت جدید آمریکا، یافتن تعادلی بین حفاظت از امنیت ملی و حفظ یک بازار دیجیتال آزاد و رقابتی است.
پس از بحث‌ها، شایعات و گزارش‌های پردامنه، عاقبت اپلیکیشن محبوب تیک‌تاک در آمریکا یک‌روز پیش از اتمام دوره دولت جو بایدن و یک‌روز قبل از روی کار آمدن رسمی دولت دونالد ترامپ، مسدود شد. چند روز پیش دیوان عالی آمریکا رأی داده بود که تیک‌تاک از روز ۱۹ ژانویه (دیروز) دیگر اجازه فعالیت در آمریکا را ندارد. بلافاصله پس از رسیدن موعد مقرر، پلتفرم تیک‌تاک از دسترس کاربران آمریکایی خارج شد و بلافاصله شرکت‌های اپل و گوگل هم اپلیکیشن تیک‌تاک را از اپ‌استور و پلی‌استور حذف کردند.
دسترسی به تیک‌تاک با وی‌پی‌ان
هم‌اکنون کاربران تیک‌تک برای دسترسی به پلتفرم تیک‌تاک باید از وی‌پی‌ان‌هایی استفاده کنند که آی‌پی آنها را تغییر دهد. در حالت عادی کاربران هنگام اجرای اپلیکیشن این شبکه اجتماعی با پیغامی مواجه می‌شوند که از ممنوعیت و در دسترس نبودن تیک‌تاک، اظهار تاسف شده است. در بیانیه چندخطی تیک‌تاک ابراز خوشبینی شده که با روی کار آمدن دولت جدید، تلاش‌های‌شان برای یافتن راه رفع مسدودی تیک‌تاک و دسترسی آزادانه کاربران آمریکایی به این پلتفرم جواب دهد.
در همین حال دونالد ترامپ نیز که روزهای کاری‌اش از امروز شروع می‌شود و بسیاری منتظر تصمیم‌گیری قاطعانه او هستند، اعلام کرده که احتمالاً مهلتی ۹۰ روزه به تیک‌تاک خواهد داد و پس از آن، درباره آینده این اپلیکیشن تصمیم‌گیری می‌کنند. تاآنجا که مدیرعامل تیک‌تاک هم گفته، روز دوشنبه در مراسم تحلیف ترامپ شرکت خواهد کرد.
محبوب جوانان و ترسناک برای سیاست‌مداران
تیک‌تاک، یک پلتفرم و رسانه اجتماعی ویدئومحور است که در آن کاربران ویدئوهای کوتاه با موسیقی و جلوه‌های ویژه و انواع و اقسام فیلترهای متنوع می‌سازند و به اشتراک می‌گذارند. این برنامه را سال ۲۰۱۶ شرکت چینی بایت‌دنس (ByteDance) توسعه داد و خیلی زود به یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی در جهان تبدیل شد.
بنا به آمارها، تیک‌تاک در آمریکا حدود ۱۷۰ میلیون کاربر دارد و در سطح جهان نیز تا ماه می۲۰۲۴، حدود 1/04 میلیارد کاربر داشته که اغلب‌شان ۱۶ تا ۲۴ سال هستند. گرچه تیک‌تاک پدیده‌‌ای جهانی و محبوب برای نوجوانان و جوانان است، از همان ابتدا مالکیت چینی‌اش نقل محافل سیاسی آمریکا بوده است. کانون اصلی نگرانی‌ها درباره فعالیت پلتفرم تیک‌تاک، موضوع حریم خصوصی کاربران و داده‌ها، احتمال سانسور و تهدید‌های امنیت ملی بود. دونالد ترامپ در سال ۲۰۲۰، در اولین دوره ریاست‌جمهوری خود، فرمان اجرایی‌ای را برای ممنوعیت تیک‌تاک در ایالات‌متحده امضاء کرد.
دولت ترامپ ادعا کرد که سیاست‌های جمع‌آوری داده‌های تیک‌تاک تهدیدی برای امنیت ملی آمریکائیان است و این احتمال وجود دارد که دولت چین بتواند از اطلاعات کاربران آمریکایی بهره‌برداری کند. این ممنوعیت پیشنهادی با چالش‌های جدی حقوقی و سیاسی روبه‌رو شد. تیک‌تاک علیه دولت آمریکا شکایت کرد و استدلال کرد که این تصمیم فاقد شواهد کافی است. هم‌زمان، مذاکراتی بین بایت‌دنس و شرکت‌های فناوری آمریکایی مانند مایکروسافت و اوراکل برای ایجاد یک نهاد مستقر در آمریکا برای مدیریت تیک‌تاک آغاز شد. بااین‌حال، توافق نهایی نشد و دولت بایدن بعداً فرمان اجرایی ترامپ را متوقف کرد و تمرکز خود را به بررسی گسترده‌تر اپلیکیشن‌های تحت مالکیت خارجی معطوف کرد.
در چهار سال دولت بایدن نیز موضوع فعالیت تیک‌تاک در آمریکا بسیار داغ بود. بااینکه تیک‌تاک بارها از سوی مقام‌های دولتی و نمایندگان کنگره آمریکا تهدید به ممنوع‌سازی می‌شد و شرکت چینی صاحب آن زیر فشار بود، عملاً تا ماه مارس سال 2024 اتفاق خاصی نیفتاد. در ۱۴ مارس، کنگره آمریکا قانونی به‌نام «محافظت از آمریکایی‌ها در برابر برنامه‌های کنترل‌شده توسط دشمن خارجی» را تصویب کرد که هدف آن محدود کردن دسترسی پلتفرم‌های دیجیتال تحت نفوذ برخی دولت‌های خارجی به‌ویژه چین بود.
تصویب این قانون دست دولت آمریکا را باز می‌کرد که اپلیکیشن‌هایی مانند تیک‌تاک را در صورت تهدید امنیتی ممنوع کند یا مالک آن را مجبور به انتقال مالکیت به یک شرکت آمریکایی کند. از تاریخ تصویب این قانون یادشده، شرکت بایت‌دنس مهلتی شش‌ماهه داشت که مالکیت تیک‌تاک را واگذار کند، ولی این شرکت ترجیح داد پرونده را به دادگاه ببرد که آن هم بی‌نتیجه ماند و دست‌آخر دادگاه عالی حرف آخر را زد.
دلایل و زمینه‌های ممنوعیت تیک‌تاک
بااینکه سرعت تحولات مربوط به پلتفرم تیک‌تاک طی روزهای گذشته بسیار شتابان و پردامنه بوده، تاریخچه این بحث و دعواهای حقوقی و سیاسی پیرامون آن بسیار بیشتر است. بحث ممنوعیت تیک‌تاک سال‌هاست که به یکی از مسائل مهم سیاسی و اقتصادی ایالات‌متحده تبدیل شده است. بحث و جدل‌ها درباره ممنوعیت تیک‌تاک به سلسله‌ای از عوامل و زمینه‌ها مرتبط است که در اکثر موارد نیز به مالکیت چینی این پلتفرم و نگرانی‌ها درباره مداخله دولت چین برمی‌گردد. مهم‌ترین دلیل موافقان ممنوعیت تیک‌تاک، خطر دسترسی دولت چین به داده‌های کاربران آمریکایی است.
دولت ترامپ به‌همراه آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا پیش‌تر بارها ابراز نگرانی کرده بودند که سیاست‌های جمع‌آوری داده‌های تیک‌تاک تهدیدی برای امنیت ملی ایجاد می‌کند. اگرچه تیک‌تاک هرگونه اشتراک‌گذاری اطلاعات با دولت چین را رد کرده است، منتقدان معتقدند که قوانین امنیت ملی چین می‌توانند بایت‌دنس را مجبور به ارائه اطلاعات به مقامات این کشور کنند.
از سوی دیگر، مشخص شده که تیک‌تاک حجم وسیعی از داده‌های کاربران، ازجمله تاریخچه مرور، موقعیت مکانی و اطلاعات بیومتریک را جمع‌آوری می‌کند. در آمریکا کم نیستند قانون‌گذارانی که نگرانند این داده‌ها برای نظارت، تبلیغات هدفمند یا دستکاری سیاسی مورد سوءاستفاده قرار گیرند. سومین دلیل مخالفت با تیک‌تاک در میان مقام‌های آمریکایی، تاثیرگذاری الگوریتم‌های تیک‌تاک بر شکل‌گیری رفتار کاربران است و این پلتفرم را به یک ابزار بالقوه برای نفوذ خارجی تبدیل کرده است.
منتقدان نگرانند که دولت چین ممکن است محتوای تیک‌تاک را برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی آمریکا، به‌ویژه در دوران انتخابات، دستکاری کند. انتشار اطلاعات نادرست، سانسور موضوعات حساس یا برجسته‌سازی برخی پیام‌های سیاسی می‌تواند پیامدهای جدی برای دموکراسی آمریکا داشته باشد. از جهتی دیگر نیز تسلط تیک‌تاک بر فضای رسانه‌های اجتماعی، چالشی بزرگ برای شرکت‌های فناوری آمریکایی مانند متا، یوتیوب و اسنپ‌چت ایجاد کرده است. دولت ترامپ ممنوعیت تیک‌تاک را راهی برای حمایت از کسب‌وکارهای آمریکایی در برابر رقابت خارجی عنوان کرده است. طبیعی است با حذف تیک‌تاک، شرکت‌های آمریکایی می‌توانند سهم بازار و درآمد خود را بازیابند.
آیا باید به رویکرد دولت ترامپ خوشبین بود؟
با بازگشت دونالد ترامپ به مهم‌ترین صحنه قدرت سیاسی در آمریکا، بحث درباره حضور تیک‌تاک در ایالات‌متحده وارد مرحله تازه‌ای می‌شود. انتظار می‌رود دولت جدید او بار دیگر مذاکراتی را برای محدود کردن تیک‌تاک یا مجبور کردن آن به فروش به یک شرکت آمریکایی آغاز کند. با وجود این، دوره فعلی شباهت چندانی با دوره قبلی‌اش ندارد. به عقیده ناظران، هرگونه تجدیدنظر ترامپ درباره تیک‌تاک، تا حدود زیادی به ارزیابی نهادهای نظارتی و اطلاعاتی درباره سه موضوع نظارت بر داده‌های کاربران، تأثیرگذاری بر رأی‌دهندگان جوان و رقابت با پلتفرم‌های رسانه‌ای آمریکایی بستگی دارد.
عده‌ای حتی می‌گویند، به‌رغم وعده‌و‌وعیدها به احتمال زیاد دولت ترامپ رویکرد سختگیرانه‌تری را دنبال کند که سه شاهد برای آن وجود دارد. نخست حمایت قاطع قانون‌گذاران آمریکاست. به‌طور مشخص کنگره آمریکا حمایت بیشتری از اقدامات برای تنظیم یا ممنوعیت تیک‌تاک نشان داده و چندین قانون‌گذار لوایحی برای محدود کردن پلتفرم‌های دیجیتال خارجی معرفی کرده‌اند. در همین حال اقدامات امنیت سایبری سختگیرانه‌تر نیز دور از ذهن نیست؛ چراکه دولت بر نیاز به سیاست‌های قوی‌تر در زمینه امنیت سایبری، به‌ویژه در مورد ذخیره‌سازی و اشتراک‌گذاری داده‌ها تأکید دارد. علاوه بر این دولت ترامپ ممکن است مجدداً طرح‌هایی را برای الزام بایت‌دنس به واگذاری عملیات خود در آمریکا به یک شرکت آمریکایی بررسی کند.
آینده مبهم تیک‌تاک
چنین که پیداست، بحث‌های چندباره درباره ممنوعیت تیک‌تاک بازتابی از نگرانی‌های گسترده مقام‌های آمریکایی درباره امنیت ملی، حاکمیت دیجیتال و رقابت اقتصادی است. در‌حالی‌که دولت ترامپ در دوره‌ای این پلتفرم را یک تهدید بالقوه ارزیابی کرده بود، ممنوعیت کامل آن پیامدهای قابل‌توجهی از نظر حقوقی، اقتصادی و سیاسی خواهد داشت. چالش پیش‌روی دولت جدید آمریکا، یافتن تعادلی بین حفاظت از امنیت ملی و حفظ یک بازار دیجیتال آزاد و رقابتی است.
فارغ از اینکه چه کسی درنهایت برنده زورآزمایی‌ها خواهد شد و آیا دونالد ترامپ رویکردی تعاملی یا مقابله‌ای با تیک‌تاک و شرکت بایت‌دنس در پیش می‌گیرد، آینده تیک‌تاک در آمریکا همچنان موضوعی مهم برای سال‌های آتی نیز باقی خواهد ماند.
