مردم گلایه‌مند؛ مجلسی‌ها آماده...
بررسی فضای سیاسی استان‌ها در سال انتخابات مجلس
بررسی فضای سیاسی استان‌ها در سال انتخابات مجلس
«نفت و گاز در برابر کوله‌بری» دو روی بالا و پایین معیشت و رفاه در استان کرمانشاه است که حالا مبنای بسیاری از نارضایتی‌های مدنی و سیاسی مردم این استان را تشکیل می‌دهد. بیکاری، سطح پایین درآمدها، توسعه استان و ارتقای سطح معیشت، مهمترین دغدغه‌هایی است که کرمانشاهی‌ها زمانی که در انتخابات سال 98 شرکت کردند به‌عنوان انتظارات خود از آن یادکردند. انتخاباتی که در استان کرمانشاه نیز با یک ریزش قابل ملاحظه نسبت به دوره قبل روبه‌رو شد و درصد مشارکت را به 43 درصد رساند، هرچند که کاهش این عدد به درصد مشارکت دوره اول انتخابات در کرمانشاه که 8/37 درصد بود، نرسید.
نمایندگان کرمانشاه از جمله چهره‌هایی هستند که در ادوار مجلس فعال بوده‌اند؛ از اسماعیل ططری که با تلاشش نام کرمانشاه را به استانش بازگرداند (در اوایل انقلاب به باختران تغییر پیدا کرده بود) و در مجلس ششم حضور پیدا کرد و بعد هم مدعی شد عبدالرضا مصری با خرید رای در دور دوم مجلس هفتم او را شکست داده است؛ تا حشمت‌الله فلاحت‌پیشه میانه‌رو و حامی سیاست خارجی تنش‌زدا و عبدالرضا مصری که وزیر رفاه دولت احمدی‌نژاد شد. البته اینکه از نگاه مردم این استان عملکردها چگونه بود و چقدر قابل دفاع و چقدر قابل نقد است؛ از جمله مباحث مهم است که می‌تواند تاثیرگذار بر مشارکت مردم باشد.
تا پیش از دوره اخیر مجلس، پیش‌بینی‌های عمومی حاکی از این بود که میزان مشارکت مردم کرمانشاه نیز همچون دوره گذشته به دلیل اتفاقاتی که در پی اعتراضات سال 1401 رخ داد، در کنار نارضایتی عمومی و مشکلات معیشتی که پیش از آن بر جامعه حاکم بود، کاهش پیدا کند. پیش‌بینی‌ها درباره کاندیداتوری مردم و سیاسیون در انتخابات نیز تقریباً همین خط نظری را دنبال می‌کرد، اما آمار پیش‌ثبت‌نام انتخابات معادلات را در این استان به هم ریخته است. براساس اخبار محلی استان کرمانشاه، تمامی نمایندگان کنونی مجلس این استان به‌جز یک نماینده (آرش لهونی، نماینده پاوه) در پیش‌ثبت‌نام، نام‌نویسی کرده‌اند. نماینده‌های ادوار مجلس هم حضور در انتخابات این دوره را خالی از لطف ندیدند. به گفته رئیس ستاد انتخابات استان کرمانشاه، 1058 نفر برای دوازدهمین دوره انتخابات مجلس در استان کرمانشاه، نام‌نویسی کرده‌اند؛ عددی که در دوره قبل به بیش از 300 نفر رسیده بود. البته که عدد 1058 را بدون تاییدصلاحیت نهایی باید در نظر گرفت. این آمار نکات جالب توجه دیگری نیز دارد. 13 درصد پیش‌ثبت‌نام‌کنندگان را زنان تشکیل می‌دهند و فراوانی مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و دکترا از
همه بیشتر است (702 نفر کارشناسی ارشد، 188 نفر دکترا) و مدرک کاردانی با 15 ثبت‌نام‌کننده کمترین فراوانی را دارد.
این سطح متوسط رو به بالای مدارک دانشگاهی، حالا این جهت‌گیری ذهنی را به وجود آورده که ممکن است الگوی مشارکت کرمانشاهی‌ها در انتخابات نیز دست‌خوش تغییراتی شود. چراکه تا پیش از این قومیت‌ها و عشیرهها نقش مهم‌تری در رفتار انتخاباتی مردم داشتند، گرایش مذهبی مورد دیگر است و آنگونه که شواهد نشان می‌دهد، احزاب سیاسی جایگاه پایین‌تری نسبت به دیگر عوامل دارند. براساس پژوهشی که توسط لادن اردلان در سال 1387 انجام شده، یکی از عللی که مردم کرمانشاه به‌گونه‌ای خاص رای می‌دهند و به سوی جریان خاصی در انتخابات تمایل پیدا می‌کنند، وابستگی‌های عشیره‌ای است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که مرد بودن، اسکان در روستا، سطح پایین تحصیلات، اهل سنت بودن، سن بالا و میزان درآمد بیشتر شانس تمایل به گرایش‌های عشیره‌ای در رفتار انتخاباتی مردم این منطقه را به شدت افزایش می‌دهد. هرچند که این نافی حضور و تاثیر احزاب و گروه‌های سیاسی بر انتخابات مجلس کرمانشاه نیست. اما گسترش ارتباطات، تاثیر فضای مجازی، عمیق‌تر شدن مشکلات معیشتی و اقتصادی، باعث شده است تا تنها توجه به یک گرایش سیاسی یا یک قومیت و عشیره خاص در انتخاب مردم این استان تاثیر
داشته باشد. مسائلی که تاثیر خود را با عدم مشارکت مردم در انتخابات به وضوح نشان داد و همین مسائل نیز، پیش‌بینی از میزان مشارکت در انتخابات را با وجود ثبت‌نام بالا و حتی تاییدصلاحیت‌های احتمالی بالا نیز دشوار کرده است.
نگاه اصولگرا
تغییر نگاه مردم
اکبر عبدی
دبیر حزب مؤتلفه اسلامی در استان کرمانشاه
با توجه به اینکه پیش‌ثبت‌نام انتخابات انجام شده و این موضوعی است که قبل از این سابقه نداشته، طبیعی است که هر کس از خانواده خود یا افرادی که به او نزدیک هستند یا از چهره‌های علمی و سیاسی هستند که او را میشناسند و احساس می‌کنند که شایستگی لازم را دارد، در نتیجه پشت سر او حرکت خواهند کرد و برای او تبلیغات نیز انجام دهند. از سوی دیگر در استان کرمانشاه برادران اهل سنت و تشیع را داریم اما در کنار هم و در تعامل با هم هستند و در انتخابات به دنبال فرد شایسته‌ای هستند که حرفی برای گفتن داشته باشد و بتواند گره‌ای از کار مردم باز کند و در مجلس، مدافع خوبی برای مردم استان کرمانشاه و اثرگذار بر وضعیت آنها باشد. در مورد نقش و جایگاه احزاب در انتخابات، باید به نقش تبیینی آنها اشاره کرد. در واقع احزاب در استان کرمانشاه نقش تبیینی دارند و با برگزاری نشست‌ها نقش توجیهی خود در انتخابات را انجام خواهند داد. احزاب و تشکل‌های سیاسی نشست‌هایی را برگزار می‌کنند و فعالیت‌هایی نیز انجام می‌دهند اما الان همه باید از لاک جناحی و سیاسی بیرون بیایند و گزینه اصلح را انتخاب کنند. در استان کرمانشاه اینگونه به نظر می‌رسد که نگاه‌ها، دیگر
متفاوت است و مردم به‌دنبال کسانی هستند که گره‌ای از مشکلات استان و جامعه باز کنند. به همین دلیل نگاه‌ها به سمت افراد شایسته، عاشق خدمت، فرهیخته و کاربلد است و تشکل‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هم در اینجا بیکار ننشسته‌اند. شاید نشست‌ها و جلسات علنی و رسمی نباشد اما به‌صورت غیرعلنی و غیررسمی نشست‌ها در سطح استان در حال برگزاری است.
در این بین در پیش‌ثبت‌نام شاهد آن بودیم که افراد با مدارک دانشگاهی سطوح متوسط رو به بالا شرکت کردند، موضوعی است که قابل توجه است؛ چراکه مدرک دانشگاهی لازم است، اما عنصر کافی نیست. با توجه به مشکلاتی که در استان داریم، از مشکلات اقتصادی گرفته تا بیکاری و... افراد دنبال شخصی هستند که طرح و برنامه‌ای داشته باشد و گره‌ای از مشکلات باز کند و منجر به افزایش امید در جامعه شود و به‌ویژه در مجلس انقلابی حاضر شود که بتواند اهداف عالی انقلاب را به ثمر برساند و حضور او در مجلس نتیجه‌ای داشته باشد. مردم آگاه هستند و هر سال که می‌گذرد تجربه و آگاهی‌شان بیشتر می‌شود به‌ویژه با توجه به فضای رسانه‌ای که امروزه در آن قرار داریم که مانند یک دانشگاه عمل می‌کند، مردم آگاه‌تر شده‌اند و دنبال افراد نخبه می‌گردند. البته نمی‌توانیم مطلق نظر دهیم. همه اینها نسبی است و ممکن است عده‌ای هم باشند که به دنبال مسائل دیگری باشند اما نگاه عموم مردم کرمانشاه جست‌وجو برای افراد کاربلد و توانمند است که بتوانند مشکلی را حل کنند.
نگاه اصلاح‌طلب
نعمت‌الله منوچهری نماینده دوره نهم شهر پاوه:
مردم گول شعارها را نمی‌خورند
با توجه به تعداد بالای پیش‌ثبت‌نام در انتخابات احتمال مشارکت بیشتر از قبل بار دیگر مطرح شده است. در این زمینه با نعمت‌الله منوچهری، نماینده دوره نهم شهر پاوه و فعال سیاسی اصلاح‌طلب درباره شرایط استان کرمانشاه در این پیش‌ثبت‌نام‌ها داشته‌ایم که در ادامه می‌آید.
فضای سیاسی و انتخاباتی استان کرمانشاه، با توجه به اجرای پیش‌ثبت‌نام و ورود رسمی‌تر به فضای انتخاباتی چگونه است؟
منطقه‌ای که استان کرمانشاه در آن قرار دارد، موقعیتی بومی و عشایری دارد و با توجه به استقبال وسیعی که در مرحله پیش‌ثبت‌نام انجام شده، شرایط کمی متفاوت است. اما باید دید اقوام بومی و عشایری توانایی اینکه بتوانند اقوام را پای صندوق رای بیاورند، جدای از آن طیفی که همراه نظام است را دارند یا خیر، اما در مجموع پیش‌بینی این است که انتخابات نتیجه مطلوبی نداشته باشد.
شرایط معیشتی و اقتصادی و اعتراضات را در مشارکت یا عدم مشارکت مردم چقدر تاثیرگذار می‌بینید؟
مسائل اقتصادی، معیشتی و مشکلاتی که برای مردم هست، شاید بازدارنده باشد و به‌صورت کلی مردم خیلی از انتخابات استقبال نکنند اما انتخابات مجلس معمولاً با توجه به شرایط بومی، محلی و همچنین فضای متفاوتی که در آستانه انتخابات به وجود می‌آید، ممکن است فرق کند. با توجه به تعداد بالای پیش‌ثبت‌نام‌کنندگان، اگر این افراد از کانال شورای نگهبان عبور کنند و تعداد زیادی تاییدصلاحیت شوند، به نظر می‌رسد که از انتخابات در کرمانشاه استقبال شود.
به نظر شما دلیل اینکه آمار پیش‌ثبت‌نام بالاست چیست؟ چراکه برآوردها پیش از این حاکی از این بود که به‌جز احزاب اصولگرا، مستقلین و اصلاح‌طلب‌ها چندان تمایلی برای مشارکت در انتخابات ندارند؟!
این موج حاکی از یک جریان بومی و محلی است، وگرنه اینگونه پیش‌بینی نمی‌شود که با توجه به مشکلات و اتفاقاتی که طی یکی دو سال گذشته رخ داده، استقبال عمومی بشود و خیلی اقبال عمومی نسبت به انتخابات وجود ندارد. اما از آنجایی که مردم اینگونه فکر می‌کنند که نمایندگان مجلس می‌توانند کاری برای آنها انجام بدهند، به همین دلیل عده زیادی ثبت‌نام کردند.
یعنی مشارکت و نظر اقوام متفاوت از نظر مردم در سطح جامعه است؟ یا اینکه در کرمانشاه نظر عمومی مردم متفاوت از دیگر استان‌هاست؟
جو عمومی کشور را که در نظر بگیرید، متوجه می‌شوید که با توجه به شرایط موجود در کشور، فقر، گرانی، ناکارآمدی مسئولین و... دست به دست هم داده تا استقبال شایانی از انتخابات نشود که این مسئله در کرمانشاه نیز صادق است. اما در مناطقی مانند اورامانات، پاوه و جوانرود که اقوام، مذهب، عشیرهها و طایفه‌ها را در بین مردم می‌بینیم، فضا در این نواحی به‌ویژه درخصوص انتخابات مجلس فرق می‌کند.
در کدام شهرهای استان کرمانشاه، سیاسی رای می‌دهند، در کدام شهرها انتخاب مردم فردی‌تر یا قومی-قبیلهای است؟
فضایی که بین مردم حاکم است مطلقاً قومی-قبیلهای نیست، مطلقاً هم سیاسی نیست. برخی به طیف‌های سیاسی رای می‌دهند و برخی هم به طیف‌های عشایری. برای مثال در اورامانات اگر رای 50 درصد مردم سیاسی باشد، رای 50 درصد به‌خاطر حضور اقوام و عشیرهها است.
فعالیت احزاب در استان کرمانشاه شروع شده است؟
اینجا احزاب خاصی نداریم که بگوییم مسائل حزبی مطرح باشد، همانطور که در کشور حزبی که چارچوب‌مند باشد نداریم. اما آنهایی که ثبت‌نام کردند، از همین حالا فعالیت‌های خود را شروع کرده‌اند. از معاشرت و رایزنی با اقوام و دوستان گرفته تا حضور در جمع طایفه‌ها و عشیرهها، اتفاقاتی است که شروع شده و همین‌ها ممکن است باعث شود مشارکت بالا برود که البته همه اینها بستگی به این دارد که شورای نگهبان تعداد زیادی را تایید کند و تاییدشدگان اقوام و دوستان خود را بتوانند پای صندوق بیاورند.
به جز نماینده‌ها از افراد سرشناس و چهره‌های سیاسی چه کسانی در پیش‌ثبت‌نام شرکت کردند؟
از نمایندگان ادوار گرفته تا بقیه اقشار مردم، در مرحله پیش‌ثبت‌نام حضور یافتند؛ با این دید که بتوانند به مجلس بروند و اوضاع مردم را شاید تغییر دهند اما فکر نمی‌کنم اینگونه باشد.
شرایط تحقق وعدهها در انتخابات چگونه بوده است. آیا به نظرتان آن اقداماتی که مورد انتظار مردم بوده و شعارهایی که نمایندگان پیش از ورود به مجلس تاکنون دادهاند، راه به جایی برده است؟
دیگر مردم گول این شعارها را نمی‌خورند و می‌دانند که مجلس قدرت لازم را ندارد. مجلسی‌ها هم برای خود محدودیت‌هایی دارند که باعث می‌شود نتوانند به وعده‌های خود عمل کنند. متاسفانه نماینده‌های ما خیلی کارهایی که رضایت مردم را جلب کند انجام ندادند. تا وضع به این منوال است که شورای نگهبان افراد را ردصلاحیت کند و افراد گزینشی وارد مجلس شوند و موضوعاتی که متعلق به مردم است و در سرنوشت مردم تاثیر دارد به جای بررسی در صحن علنی در پستوی مجلس بررسی شود، انتظاری از نماینده مجلس نمی‌توان داشت. نماینده باید بتواند مشکل مردم را حل کند و زبان مردم باشد که این امر محقق نشده است.
عملکرد نماینده‌های ادوار کرمانشاه در مشارکت مردم این استان در انتخابات چقدر تاثیر داشته است؟
چه عملکردی؟ کدام نماینده از حق مردم در مجلس دفاع کرده است؟ مردم نگران شرایط معیشتی و گرانی‌ها هستند که وضعیت آن را در کشور می‌بینید. در استان کرمانشاه بیکاری بیداد می‌کند و برخی از مردم به شغل کوله‌بری روی آورده‌اند، به‌جای اینکه برای این جوان‌ها کار ایجاد کنند با آنها برخورد می‌کنند، آن‌وقت از مردم چه انتظاری دارند که از آنها حمایت کنند؟ این موضوع مورد گلایه مردم کرمانشاه است که به‌ویژه در سال‌های اخیر برخورد با کوله‌برها شدیدتر بوده و در استان کار نیست و نماینده‌ها نتوانسته‌اند حق مردم را بگیرند و برای آنها کارآفرینی کنند. ما تلاش کردیم تا یک تردد مرزی را برای مردم آزاد کنیم و نشد، مردم اینها را می‌بینند و قضاوت می‌کنند.
به شورای نگهبان اشاره کردید که اگر تاییدصلاحیت‌ها را بیشتر کند مشارکت مردم هم بیشتر می‌شود. ما در سال 98، علاوه بر ردصلاحیت‌ها حوادث سال 98 را نیز داشتیم که در عدم مشارکت مردم تاثیرگذار بود. در یک سال گذشته نیز مشکلات معیشتی و اعتراضات 1401 را داشتیم. با این اوصاف فکر می‌کنید که اگر تاییدصلاحیت‌ها بیشتر شود، منجر به افزایش مشارکت مردم می‌شود؟
حداقل کاری که شورای نگهبان می‌تواند انجام دهد این است که خیلی سخت‌گیری نکند و شاید درصد بسیار پایینی تاثیرگذار باشد. شورای نگهبان یک بار هم که شده این فضا را ایجاد کند که مردم بتوانند کاندیدای مورد نظر خود را انتخاب کنند. این همه فیلتر نگذارد و اجازه دهد نماینده‌های واقعی مردم راهی مجلس شوند. اما در مجموع با توجه به شرایط کشور، خیلی استقبال زیادی از انتخابات نخواهد شد. امیدوارم کاندیداها واقعیت‌ها را ببینند، قول‌ها و وعده‌های خلاف واقع به مردم ندهند و در توان خود به مردم وعده دهند تا بعداً شرمنده مردم نشوند.
نگاه اصولگرا
وحید احمدی نماینده دوره نهم کنگاور، صحنه و هرسین:
گروه‌های سیاسی نقش چندانی ندارند
وحید احمدی، نماینده دوره نهم کنگاور، صحنه و هرسین بوده است. او درباره فضای استان کرمانشاه و جزئیات نحوه مشارکت مردم این استان در انتخابات توضیحاتی می‌دهد که در ادامه می‌خوانید.
در مورد فضای سیاسی استان کرمانشاه در ماه‌های مانده به انتخابات مجلس و پیش‌بینی مشارکت با توجه به پیش‌ثبت‌نام انجام‌شده توضیح دهید.
ثبت‌نام دو سه برابر شده است اما الان بررسی میزان مشارکت قابل پیش‌بینی نیست. هرچند که برای ثبت‌نام بیش از هر زمانی استقبال کردند.
پیش‌ثبت‌نام از پیش‌بینی‌ها بیشتر بوده، آیا این در مشارکت مردم تاثیر خواهد داشت؟
رسانه‌های غربی و عملکرد برخی از مسئولان ممکن است فضایی را ایجاد کرده باشند که برخی افراد احساس کنند حضور کمتری داشته باشند اما اینها نمی‌تواند الان قابل پیش‌بینی باشد. ممکن است در شهرهای بزرگ مثل گذشته مقداری نسبت به انتخابات کمتر توجه شود اما در مناطق کوچکتر، به‌ویژه مناطقی که رقابت حالت قبیلهای و عشیره‌ای دارد و تنگاتنگ است، فکر نمی‌کنم تاثیر منفی نسبت به شرکت مردم در انتخابات وجود داشته باشد.
فضای ناامیدی که در جامعه هست، مشکلات اقتصادی و معیشتی که در جامعه داریم، فکر می‌کنید اینها در مشارکت چقدر تاثیرگذار هستند؟
ممکن است تا حدودی تاثیرگذار باشد اما باید به این نکته توجه کنیم که با عدم مشارکت مشکلی حل نمی‌شود. دیگرانی که مشارکت می‌کنند، ولو با درصد آمار پایین‌تر، نماینده همه اقشار را به مجلس می‌فرستند، پس کسانی که با فکر و عاقل باشند و نسبت به سرنوشت جامعه حساس، کنار نمی‌روند که دیگران برای آنها تصمیم بگیرند. پیش‌بینی می‌کنم با شواهدی که داریم مشارکت در انتخابات، قابل‌توجه خواهد بود.
اعتقاد مردم این است که برای مردم مرحله قبل‌تر از برگزاری انتخابات تصمیم‌گرفته می‌شود و آن در مرحله تایید و رصد صلاحیت‌ها است و ما بازخورد آن را در کنار وقایع سال 98 دیدیم که منجر به کاهش مشارکت مردم شد.
اگر کسی مشکلی نداشته باشد ردصلاحیت نمی‌شود. این فضاسازیهای داخلی است که ایجاد می‌کنند و کسانی که به مسائل سیاسی آگاهی دارند و روندهای دموکراتیک دنیا را دنبال می‌کنند می‌دانند شرایطی وجود دارد و افراد باید شرایطی را داشته باشند؛ این قانون است. در داخل به دلیل اختلافات سلیقه‌ای و سیاسی به‌دنبال تکرار همان ادعا هستند در صورتی که اگر مشکلی نداشته باشند قطعاً در تاییدصلاحیت مشکلی برای آنها پیش نخواهد آمد. بله ممکن است هر اجرایی در هر جایی نواقصی داشته باشد که باید برطرف شود و یکی از حسن‌های پیش‌ثبت‌نام این بود که فرصت بیشتری ایجاد کرد برای دستگاه‌هایی که باید صلاحیت‌ها را بررسی و اعمال‌نظر کنند.
یعنی نظر اصلاح‌طلب‌ها در دوره قبل را که معتقد بودند یکجانبه ردصلاحیت شدند قبول ندارید؟
اگر می‌گویید کسی عنوان اصلاح‌طلبی دارد ردصلاحیت شده، اصلاً چنین چیزی وجود ندارد. بله، در اجرا ممکن است در هر زمینه‌ای افراد با سلیقه‌های مختلف باشند و اشتباهی هم صورت بگیرد اما اینکه بگویند روندی از قبل مشخص می‌کند که چه کسی روی کار بیاید و چه کسی نیاید، اصلاً درست نیست. اینکه بگوییم سیستم اصلاح‌طلب را رد می‌کند و اصولگرا را می‌آورد، بازی‌های ظاهری است و درست نیست. ممکن است شورای نگهبان نقص‌هایی داشته باشد و باید در جهت رفع آنها حرکت کرد، اما اینکه بگویند همه مسائل را به نوعی دیکته می‌کنند یا در جامعه نهادینه می‌کنند، اینگونه نیست.
آیا فعالیت انتخاباتی احزاب در کرمانشاه شروع شده است؟
خیلی‌ها شروع کرده‌اند. از همه طیف‌ها شرکت کردند و فعالیت هم دارند و باید جلوتر برویم تا فضا روشن‌تر شود و ببینیم مردم چه می‌کنند.
در مورد شهرستان‌های استان کرمانشاه توضیح می‌دهید؟ در کدام شهرستان‌ها بیشتر به گرایش‌های سیاسی رای می‌دهند، در کدام شهرها، انتخاب‌ها قومی و قبیلهای است؟
در کرمانشاه بافت سنتی، قبیلهای و براساس آشنایی‌ها است و گروه‌های سیاسی نمی‌توانند نقش چندانی داشته باشند. در مرکز استان البته نقش دارند اما نقش کارسازی نیست. قبیله‌های متعددی در استان هستند. البته الان فضا عوض شده است و صرف قبیلهای بودن هم دیگر مطرح نیست. در گذشته وقتی با یک نفر از رؤسای قبیله حرف می‌زدند کفایت می‌کرد اما الان اینگونه نیست و ممکن است لازم باشد در درون همان قبیله هم با جوان‌ها جداگانه صحبت کرد. فضای مجازی و امکاناتی که امروزه به وجود آمده باعث شده تا افراد مانند گذشته نباشند و صرفاً به گفته‌های برخی افراد توجه کنند.
مردم گلایه‌هایی در مورد شعارزدگی نمایندگان مجلس دارند و یکی از دلایل ریزش مشارکت همین شعارهای انتخاباتی است که جامه‌ی عمل به خود نمی‌بینند و نماینده‌ها وارد مجلس می‌شوند و پیگیر مسائل شخصی و درون‌حزبی و قبیلهای خود می‌شوند.
اینکه خیلی از کاندیداها وعده‌های بی‌ربط می‌دهند متاسفانه وجود دارد. همین هم موجب شده که نتوانند پاسخگو باشند و بدبینی‌هایی را به دنبال دارد و این به نداشتن آگاهی کافی باز می‌گردد. اگر یک کاندیدا در فضای جامعه و امور قرار می‌گیرد و وعده‌هایی را مطرح می‌کند که امکان اجرای آن وجود ندارد، مردم با یک آگاهی مختصر همان‌جا می‌توانند به این وعده اعتراض کنند. بله، متاسفانه برخی یا بسیاری از کاندیداها به دلیل اینکه شاخصه فردی که قابل عرضه به آحاد جامعه باشد را ندارند، از احساسات و نیازهای جامعه سوءاستفاده می‌کنند. این به‌نوعی بی‌اخلاقی است و به‌نوعی کلاهبرداری و فریب مردم است. اگر به عنوان کاندیدا حرفی می‌زنند باید چیزی بگویند که در حدود وظایف قانونی‌شان باشد و در غیر این‌صورت فریبکاری است و این را نمی‌شود کاری کرد مگر اینکه مردم آگاه شوند و فریب نخورند.
